Ο Επίκουρος (341 π.Χ. – 270 π.Χ.) ήταν Έλληνας φιλόσοφος. Ίδρυσε δική του φιλοσοφική σχολή, με το όνομα Κήπος του Επίκουρου, η οποία θεωρείται από τις πιο γνωστές σχολές της ελληνικής φιλοσοφίας.
Αν πιστέψουμε τον ίδιο, ο Ρωμαίος Λουκρήτιος, ο οποίος έζησε τον 1ο αιώνα π.Χ., δεν είχε άλλο σκοπό, γράφοντας το De natura rerum, παρά να αποδώσει σε στίχους την κάπως στεγνή ελληνική σοφία του Έλληνα Επίκουρου: το ποιητικό μέλι θα εξευγένιζε το πικρό φιλοσοφικό ποτήρι.
Χιλιάδες χρόνια πριν από την εφεύρεση των σύγχρονων μικροσκοπίων, μια μοναδική “κάστα” φιλοσόφων ανακάλυψε τις βασικές αρχές της ύλης μ΄ένα τρόπο που μας είναι σχεδόν αδύνατο να πιστέψουμε. Ήταν οι “Ατομιστές.” ‘Ένα όνομα που οφείλεται στην ριζοσπαστική τους θεωρία που ήθελε όλο τον υλικό κόσμο να αποτελείται από μικρές, αδιαίρετες μονάδες: τα “άτομα” (“α” + “τομή”).
Η τελευταία έξαρση ανάλογης πανδημίας που ταλαιπώρησε την ανθρωπότητα ήταν η Ισπανική γρίπη το 1918, η οποία σκότωσε 50 εκατομμύρια ανθρώπους. Πριν από αυτήν, η βουβωνική πανώλη (γνωστή και ως Μαύρος Θάνατος) – που, όπως εικάζεται και για τον σημερινό κοροναϊό, προήλθε από την Ασία – εξολόθρευσε 75 έως 200 εκατομμύρια ανθρώπους στην Ευρώπη και την Ασία στα μέσα του 14ου αιώνα. Πάλι στην Ιταλία, που είναι ένα από τα επίκεντρα και της τρέχουσας πανδημίας, μέσω των λιμανιών της, έμποροι με τα πλοία τους πιστεύεται ότι έφεραν τον Μαύρο Θάνατο στην Ευρώπη. Τουλάχιστον το 1/3 του ευρωπαϊκού πληθυσμού εκτιμάται ότι χάθηκε.
Στο Πολιτιστικό Κέντρο του Γέρακα διοργανώθηκε (8 – 9 Φεβρουαρίου) το 10ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Επικούρειας Φιλοσοφίας, και αυτό καθόλου τυχαία. Γιατί ο περίφημος αυτός πρόγονός μας καταγόταν όντως από τον αρχαίο Γαργηττό, τον σημερινό δηλαδή Γέρακα, ενώ σύμφωνα με τον Διογένη Λαέρτιο γεννήθηκε «μηνός Γαμηλιώνος εβδόμη», που ταυτίζεται με τον σημερινό μήνα Φεβρουάριο.
Oι επικούρειοι συγγραφείς ήταν μοιραίο να εξαφανιστούν καθώς υπήρξαν αντικείμενο περιφρόνησης από τις άλλες φιλοσοφικές σχολές και αντικείμενο μανιώδους πολεμικής από τους χριστιανούς. Στους τελευταίους, που έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο για τον καθορισμό της σωτηρίας ή της καταδίκης της «βέβηλης» λογοτεχνίας, οι επικούρειοι ήταν ιδιαίτερα δυσάρεστοι: ίσως όχι τόσο για τη «σκανδαλώδη» θεωρία τους περί ηδονής, όσο για τη θεολογία τους.
Για να δημιουργήσουμε αυτό τον τόσο ωραίο κήπο με τις περιποιημένες αλέες και τους καλοκλαδεμένους θάμνους, πρέπει να σκαλίσουμε πολύ, να κλαδέψουμε, να κόψουμε. Η προβολή του ενός ή του άλλου συγγραφέα, μιας σκέψης περισσότερο από μια άλλη, η ανάδειξη ενός ρεύματος, η αξιοποίηση όλου του χρήσιμου εξοπλισμού για το θρίαμβο μιας θέσης, μας υποχρεώνουν να θάψουμε ονόματα, διατριβές, βιβλία, έννοιες στα υπόγεια…
“Το μνημειώδες έπος του Λουκρήτιου “Για την Φύση των Πραγμάτων”, προάγγελος και μοναδικός αρχαίος πρόγονος της σύγχρονης επιστήμης, είναι η ποιητική εκδοχή του χαμένου ελληνικού έργου Περί Φύσεως του Επίκουρου, της λαμπρότερης έκφανσης της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας: ένας αριστουργηματικός ύμνος στην ελευθερία από τα δεσμά της θρησκείας, του φόβου, των παθών, της άγνοιας”. Διαβάστε ένα απόσπασμα για τον χρόνο και τα άτομα:
Στις εξορίες βρίσκουν άλλους οργίλους. Και σχετίζονται με αυτούς που ο θυμός τους δεν έχει τελειωμό. Αυτούς τους οργίλους-θυμωμένους που παραλογίζονται και πικραίνονται και αγανακτούν. Και συχνά μιμούνται άτοπα την οργή των θεών. Όπως τουλάχιστον μας έχει παραδοθεί ο θυμός των θεών μέσα από την μυθολογία.
Γνώμες
Το αλάνθαστο των αισθήσεων δεν μας εξασφαλίζει το δρόμο προς την παντογνωσία. Οι αισθητηριακές εντυπώσεις είναι απόλυτα αξιόπιστες, αλλά θα πρέπει επίσης να αναγνωρίσουμε πως δεν είναι απόλυτα διαθέσιμες.
Τα συμπτώματα του πάθους του θυμού είναι κοινά σε όλους. Έτσι δεν υπάρχει σύνεση και διάκριση ούτε σε νέους ούτε σε γέρους, όσον αφορά την σωματική έκφραση του θυμού τους.
Είναι γνωστό ότι οι Επικούρειοι ήταν μια φωνή λογικής μέσα σ΄ έναν κόσμο μαγείας και παραλόγου. Υπήρξαν μεγάλοι πολέμιοι της απάτης και των κάθε λογής αγυρτών.
Γι’ αυτό ένας σοβαρός σοφός διακατέχεται από μία σύντομη (στατική) οργή. Βέβαια η ονομασία “σύντομη οργή” διαφέρει από την πραγματική οργή. Και μα τον Δία δεν είναι σωστό να την αποκαλούμε με αυτή την ονομασία. Δηλαδή αυτήν την οργή ως “σύντομη οργή” για τους λόγους που θα εκτεθούν παρακάτω.
Σύμφωνα με τον Επίκουρο, όλη η φιλοσοφία οφείλει να υπηρετεί έναν πρακτικό και χρήσιμο για την ανθρώπινη ζωή σκοπό. Διαφορετικά είναι κενή νοήματος και σημασίας.
Γεννήθηκε στη Σάμο στις 4 Φεβρουάριου* του 341 π.Χ., δευτερότοκος ανάμεσα σε τέσσερα αδέρφια. Οι γονείς του ήταν κληρούχοι: φτωχοί Αθηναίοι πολίτες που εγκαθίσταντο σε εδάφη των υποτελών κρατών, τα οποία σφετεριζόταν η αθηναϊκή δημοκρατία.
Η σύγχρονη εποχή της παγκοσμιοποίησης χαρακτηρίζεται από πολλή ρητορική φλυαρία, πάμπολλες προσωπικές απόψεις, θεατρικές κινήσεις εντυπωσιασμού, επιθετικότητα θρησκευτική και πολιτική, αλλά και από πολύ σκεπτικισμό. Αυτά ακριβώς ίσχυαν και στην Ελληνιστική εποχή που έζησε ο Επίκουρος.
Όλες οι ελληνιστικές σχολές, ως γνωστό, θεωρούσαν ότι τα συναισθήματα, οι συγκινήσεις (τα πάθη) οι επιθυμίες, οφείλονται στις πεποιθήσεις. Ότι τα ψυχολογικά προβλήματα (όχι οι ασθένειες όπως η μανιοκατάθλιψη ή η σχιζοφρένεια ή οι ψυχώσεις, δηλαδή βλάβες που τις θεωρούσαν σωματικές – αλλά ό,τι παράγει και αναπαράγει την καθημερινή ανθρώπινη μιζέρια, ό,τι στέκεται εμπόδιο στην ευδαιμονία, αυτά δηλαδή από τα οποία πάσχει η πλειονότητα των ανθρώπων) οφείλονται σε πεποιθήσεις ή τουλάχιστον δεν είναι ανεξάρτητα από τις πεποιθήσεις.
[…] Σε γενικές γραμμές θα μπορούσαμε να πούμε πως όλες οι φιλοσοφικές σχολές του αρχαίου κόσμου εμφανίζονται σαν ομάδες φίλων. Παρ’ όλα αυτά, ορισμένα χαρακτηριστικά διακρίνουν τους Επικούρειους «φίλους» από τους προγενέστερούς τους στην Αθήνα ή στην Ιταλία· κι είναι αυτά ακριβώς τα χαρακτηριστικά που αποκαλύπτουν τις αλλαγές που η πίεση των συνθηκών είχε επιφέρει στη σκέψη και στους τρόπους, στο τέλος του τέταρτου αιώνα. […]
