Μπειζιανή συλλογιστική, επικούρειος τρόπος σκέψης και οι απαντήσεις της μηχανής

Είναι γεγονός ότι είμαστε μαθηματικά και στατιστικά αν όχι αναλφάβητοι, θα έλεγα πολύ κακοί, σίγουρα πολύ περισσότερο απ ότι απαιτεί η εποχή μας, με όλα αυτά τα δεδομένα γύρω μας και την ανάγκη να παίρνουμε σωστές αποφάσεις. Φοβάμαι ότι ένα μεγάλο ποσοστό ενήλικων σήμερα δεν θα ήταν ικανό να περάσει μια απλή εξέταση πάνω στα ποσοστά, τους δεκαδικούς, τα κλάσματα και τις μετατροπές από το ένα στο άλλο.

Ας ξεκινήσουμε με μια απλή ερώτηση. Τι δουλειά πιστεύετε ότι κάνει ο Θύμιος;

• Κάποιος περιγράφει τον γείτονά του ως εξής:
• «Ο Θύμιος είναι ένας πολύ ντροπαλός και εσωστρεφής κύριος, εξυπηρετικός, ωστόσο όχι ιδιαίτερα κοινωνικός. Θα έλεγα είναι στην «κοσμάρα του». Πάντως είναι πράος, του αρέσει η τάξη και έχει πάθος με τη λεπτομέρεια».
• Ο Θύμιος είναι πιο πιθανό να εργάζεται ως βιβλιοθηκάριος ή αγρότης;

Οι περισσότεροι σ’ αυτή την ερώτηση απαντούν βιβλιοθηκονόμος. Ωστόσο πέφτουν στην πλάνη του βασικού ποσοστού. Δηλαδή επιλέγουν κάτι χωρίς να υπολογίσουν τις πιθανότητες. Αν και δεν μας ενδιαφέρει τόσο η ακρίβεια, αναζήτησα κάποια στοιχεία και βρήκα ότι:

• Οι αγρότες σήμερα στην Ελλάδα είναι περίπου 650 χιλιάδες. Υπολογίζω ότι πάνω από 80% είναι άνδρες. Άρα ας πούμε ότι υπάρχουν 500 χιλιάδες αγρότες άνδρες.
• Έχουμε 266 βιβλιοθήκες στην Ελλάδα. 300 είναι οι εισακτέοι σε σχολές βιβλιοθηκονομίας το χρόνο. Χονδρικά θα λέγαμε ότι υπάρχουν 10,000 βιβλιοθηκονόμοι. Έρευνα έδειξε ότι το 90% είναι γυναίκες. Ας θεωρήσουμε ότι υπάρχουν 1000 άνδρες.
• Επομένως η αναλογία μεταξύ τους είναι 1 προς 500

Πιθανότατα τα χαρακτηριστικά που αναφέραμε να ταιριάζουν περισσότερο σ έναν βιβλιοθηκονόμο παρά σ έναν αγρότη. Επομένως ας σταθμίσουμε κι αυτό το στοιχείο:

• Ας υποθέσουμε ότι οι αγρότες που ταιριάζουν με τα χαρακτηριστικά της ερώτησης είναι το 30%.
• Ας υποθέσουμε αντίστοιχα ότι οι βιβλιοθηκονόμοι που ταιριάζουν είναι το 80%.

H «δεσμευμένη πιθανότητα» να είναι βιβλιοθηκονόμος ο Θύμιος είναι 8/1508 ή περίπου 5 τοις χιλίοις. Θυμηθείτε ότι οι περισσότεροι έχουν απαντήσει ότι είναι πιθανότερο να είναι βιβλιοθηκονόμος ενώ οι πιθανότητες είναι μηδαμινές.

Αβεβαιότητα

Τα πάντα στη ζωή μας είναι, σε κάποιο βαθμό, αβέβαια. Αν αυτό σας φαίνεται υπερβολικό, ας κάνουμε μια “άσκηση θάρρους” όπως έλεγε ο φοβισμένος Μήτσος του Λαζόπουλου. Αύριο το πρωί που θα ξυπνήσετε, γράψτε κάπου τι πιστεύετε ότι θα συμβεί την επόμενη μισή ώρα, τρεις ώρες και έξι ώρες μετά. Στη συνέχεια, δείτε πόσα από αυτά τα πράγματα έγιναν έτσι όπως ακριβώς τα φανταζόσασταν. Αν το καλοσκεφτείτε θα συνειδητοποιήσετε ότι η μέρα σας είναι γεμάτη αβεβαιότητες. Ακόμα και κάτι τόσο προβλέψιμο όπως «θα βουρτσίσω τα δόντια μου» ή «θα πιω ένα φλιτζάνι καφέ» μπορεί, για κάποιο λόγο, να μην συμβεί όπως περίμενες.

Την αβεβαιότητα αποδεχόταν και ο Επίκουρος  καθώς έλεγε για τα πράγματα ότι “..άλλα γίνονται κατ’ ανάγκη, άλλα από τύχη, άλλα δε από εμάς τους ίδιους (παρ΄ημάς)..” (επιστ. προς Μενοικέα 133)

Γενικά θα λέγαμε για τις περισσότερες  αβεβαιότητες της ζωή μας ότι μπορούμε μια χαρά να τα βγάλουμε πέρα απλά προγραμματίζοντας. Έτσι αν το πρωί πηγαίνοντας στη δουλειά και έχει κίνηση στο δρόμο ίσως μπορούμε να πάρουμε – αν υπάρχει – κάποιον άλλο, ώστε να μην αργήσουμε σε κείνη την πολύ σημαντική πρωινή συνάντηση. Ή απλά θα μπορούσαμε να φύγουμε λίγο νωρίτερα για να υπολογίσουμε τις τυχόν καθυστερήσεις. Όλοι λίγο πολύ ξέρουμε πώς να αντιμετωπίζουμε αβέβαιες καταστάσεις και να κατευνάζουμε την αβεβαιότητα. Όποιος σκέφτεται με αυτόν τον τρόπο, λέμε ότι σκέφτεται πιθανολογικά.

Ή όπως λέει ο Επίκουρος, ο σοφός και σώφρων άνθρωπος:

Λίγα στο Σοφό η τύχη προσθέτει, τα δε μέγιστα και κυριώτατα ο λογισμός σπεύδει να τα επιτεύξει και κατά τον συνεχή χρόνο του βίου να διοικεί και να διοικήσει. (Επίκουρος ΚΔ)

ή

Σε έχω προλάβει, τύχη, και σου έχω κλείσει όλες τις πόρτες της ζωής μου, και ούτε σ’ εσένα ού­τε σε καμιάν άλλη από τις εξωτερικές συνθήκες θα παραδοθούμε. (Μητρόδωρος)

Τόμας Μπέυζ

Ο Τόμας Μπέυζ (1701-1761) ήταν Βρετανός κληρικός και μαθηματικός Εν ζωή δημοσίευσε όλο κι όλο δύο έργα. Η Στατιστική τον απασχόλησε ιδιαίτερα, αλλά το μεγαλύτερο μέρος του έργου του, στον συγκεκριμένο τoμέα, είδε το φως της δημοσιότητας -και έγινε γνωστός- μετά το θάνατό του, ως θεμελιωτής μιας ειδικής περίπτωσης, του θεωρήματος του Μπέυζ. Το θεώρημα λέγεται ότι το είχε ανακαλύψει ταυτόχρονα και ο Λαπλάς. Η εξίσωση αυτή θεωρείται για τη στατιστική ότι το πυθαγόρειο θεώρημα για τη γεωμετρία. Τα τελευταία χρόνια με την τεχνολογική πρόοδο και τη μηχανική μάθηση χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο. Κάποιοι μάλιστα ισχυρίζονται ότι το μυαλό μας είναι μπειζιανό.

Το θεώρημα του Bayes

Το θεώρημα για το οποίο θα μιλήσουμε ουσιαστικά είναι η παραπάνω εξίσωση, μην τρομάξετε όμως, καλύτερα μην την βλέπετε καν, δεν θα την αναλύσουμε, ούτε θα εφαρμόσουμε πολύπλοκα μαθηματικά. Απλά καλό είναι να ξέρετε ότι αν έτυχε ποτέ να κάνετε κανένα μάθημα στατιστικής στο σχολείο ή αλλού κατά πάσα πιθανότητα αυτή αφορούσε στατιστικά στοιχεία συχνοτήτων. Δηλαδή με τι συχνότητα συμβαίνει κάτι. Τι πιθανότητα  έχει να συμβεί το ένα ή το άλλο (να έρθει κορώνα ή γράμματα).

Οι μπειζιανές στατιστικές, από την άλλη, ασχολούνται με το πώς οι πιθανότητες αντιπροσωπεύουν πόσο αβέβαιοι είμαστε για μια πληροφορία. Όταν τις εφαρμόζουμε, προσπαθούμε απλά να περιγράψουμε με ακρίβεια τι πιστεύουμε για τον κόσμο, δεδομένων των πληροφοριών που κατέχουμε.

Εμάς μας ενδιαφέρει η πτυχή αυτής της στατιστικής που μας  δείχνει τον τρόπο που χρησιμοποιούνται τα νέα στοιχεία για την ανανέωση των εκάστοτε πεποιθήσεων

Η Μπεϋζιανή σκέψη, μας βοηθά να γίνουμε καλύτεροι στο συλλογισμό για την αβεβαιότητα, όπως η μελέτη της λογικής μας βοηθά να δούμε τα λάθη στην καθημερινή λογική σκέψη.  Η λήψη αποφάσεων γίνεται πιο αποτελεσματική και πετυχημένη όταν ενημερώνετε τις πεποιθήσεις σας για τον κόσμο με βάση τις νέες πληροφορίες που θα  συναντήσετε.  Ουσιαστικά σας προτρέπει να είστε ειλικρινείς με τον εαυτό σας σχετικά με το πώς διαμορφώνονται αυτές οι πεποιθήσεις

Μπειζιανός τρόπος σκέψης

• Πάρτε την αρχική πληροφορία. Ανασύρετε στο μυαλό σας αυτά που ξέρετε, τα πράγματα που γνωρίζετε για τον κόσμο, τις πιθανότητες, τα προηγούμενα (τις προλήψεις* που έλεγε ο Επίκουρος)
• Εξετάστε τις νέες πληροφορίες
• Ενημερώστε την πεποίθησή σας σταδιακά με τα νέα δεδομένα

(* Προλήψεις στην Επικούρεια φιλοσοφία είναι παραστάσεις ή έννοιες που γεννήθηκαν από τις εντυπώσεις που παραμένουν στο νου σαν αποταμίευμα, ή καταθέσεις (π.χ. επειδή από προηγούμενες εμπειρίες, έχουμε προληπτικά την εικόνα του προβάτου στο νοu μας, γι’ αυτό και το αναγνωρίζουμε όταν το αντικρύσουμε). Φανερά, οι προλήψεις δημιουργούνται από την επανάληψη των παραστάσεων.)

Ώρα για παράδειγμα. Πάμε στον πόλεμο!

Έστω ότι είσαι φαντάρος στη μάχη μέσα σε ένα χαράκωμα. Ξέρεις ότι απέναντι στα 400 μέτρα υπάρχει ένας και μοναδικός εχθρός. Επίσης ξέρεις πως αν ο στρατιώτης είναι απλός φαντάρος η πιθανότητα να σε πετύχει από τέτοια απόσταση είναι μηδαμινή. Όμως αν είναι ελεύθερος σκοπευτής υπάρχουν πολλές πιθανότητες να σε πετύχει. Αλλά οι ελεύθεροι σκοπευτές είναι λίγοι στο στρατό, οπότε μάλλον πρόκειται για απλό φαντάρο.

Βγάζεις λίγο το κεφάλι να ρίξεις μια ματιά έξω από το χαράκωμα.

Μπάμ! Μια σφαίρα εξοστρακίζεται στο κράνος σου και χώνεσαι πάλι στο χαράκωμα.

Εντάξει, σκέφτεσαι. Ξέρω πως οι ελεύθεροι σκοπευτές είναι σπάνιοι, αλλά αυτός ο τύπος μόλις με πέτυχε από τα 400 μέτρα. Υποθέτω πως ίσως να είναι απλός φαντάρος, αλλά υπάρχει καλή πιθανότητα να είναι ελεύθερος σκοπευτής, μιας και με πέτυχε από τόσο μακριά.

Λίγα λεπτά αργότερα τολμάς να ξεμυτίσεις πάλι και βγάζεις το κεφάλι σου λίγο πάνω από το χαράκωμα.

Μπαμ! Άλλη μια σφαίρα εξοστρακίζεται στο κράνος σου! Πέφτεις πάλι κάτω!

Αμαν! σκέφτεσαι. Σίγουρα είναι ελεύθερος σκοπευτής. Όσο σπάνιοι και να είναι, δεν υπάρχει περίπτωση ο τύπος να με πέτυχε δυο φορές σερί από τα 400 μέτρα και να είναι απλός φαντάρος. Πρέπει να είναι ελεύθερος σκοπευτής. Καλύτερα να καλέσω ενισχύσεις.

Αν θα σκεφτόσουνα μ’ αυτόν περίπου τον τρόπο σε μια τέτοια περίπτωση, τότε συγχαρητήρια! Ήδη σκέφτεσαι σαν Μπεϋζιανός· τουλάχιστον μερικές φορές.

Οι απαντήσεις του ChatGPT

Μετά το διασκεδαστικό ελπίζω παράδειγμα* θα σας μεταφέρω μια εμπειρία μου.  Την προηγούμενη εβδομάδα καθώς έγραφα μια άλλη ομιλία μου πέρασε από το μυαλό μια . . . ευτυχώς όχι σφαίρα, αλλά ιδέα, να ρωτήσω τη μηχανή chat gpt αν είχε κάποια βάση ο συλλογισμός μου περί συσχέτισης του επικούρειου με τον μπειζιανό τρόπο σκέψης. Θα σας παραθέσω τον ακριβή διάλογό μας, τις ερωτήσεις που απεύθυνα στην μηχανή (chatgpt 3.5) και τις απαντήσεις που μου έδωσε. Υπόψη ότι δεν ήταν από πριν προετοιμασμένες για τους σκοπούς μιας  τέτοιας παρουσίασης, ωστόσο έχουν το ενδιαφέρον τους. Ξεκινάμε από την πρώτη ερώτηση:

Ερώτηση:

Αγαπητό gpt, εσύ που τα ξέρεις όλα, για πες μου έχει καμία σχέση ο μπευζιανός τρόπος σκέψης με τον επικούρειο τρόπο σκέψης;

Απάντηση ChatGPT: 

Ο μπεϊζιανός τρόπος σκέψης (Bayesian way of thinking) και ο επικούρειος τρόπος σκέψης (Epicurean way of thinking) είναι δύο διαφορετικές φιλοσοφίες και προσεγγίσεις στη ζωή και τη σκέψη που δεν σχετίζονται άμεσα μεταξύ τους.

Ο μπεϊζιανός τρόπος σκέψης βασίζεται στο Θεώρημα του Bayes, που αναφέρεται στην πιθανοτική ανάλυση και τη διαδικασία ανανέωσης των πεποιθήσεων βάσει νέων αποδείξεων. Είναι ένας τρόπος σκέψης που είναι συχνά συνδεδεμένος με την επιστημονική προσέγγιση και την ανάλυση δεδομένων.

Από την άλλη πλευρά, ο επικούρειος τρόπος σκέψης προέρχεται από τη φιλοσοφία του Επίκουρου, που ήταν ένας αρχαίος έλληνας φιλόσοφος. Αυτή η φιλοσοφία επικεντρώνεται στην αναζήτηση της ευδαιμονίας μέσω της αταραξίας και της απολαυστικής/ηδονικής ζωής. Δεν σχετίζεται με την πιθανοτική ανάλυση ή την ανανέωση των πεποιθήσεων, αλλά με τον τρόπο ζωής και την αντίληψη της ευτυχίας.

Συνοψίζοντας, οι δύο αυτοί τρόποι σκέψης είναι διαφορετικές φιλοσοφικές προσεγγίσεις που δεν έχουν σημαντική σχέση μεταξύ τους.

Ως αλήθεια ορίζεται, στη φιλοσοφία, η απόλυτη συμφωνία, (δηλαδή η αντιστοιχία) της νόησης με την πραγματικότητα. Ο Χ. Θεοδωρίδης στο βιβλίο του “Επίκουρος: Η αληθινή όψη του αρχαίου κόσμου” γράφει:

“Ξεκαθαρίζοντας το έδαφος από το άχρηστο υλικό, ο Επίκουρος, περιόρισε τη διαλεκτική στους κανόνες που οδηγούν για να σχηματίσουμε σωστές κρίσεις, δηλαδή να ξεχωρίσουμε το πραγματικό από το φανταστικό. Το ξεκαθάρισμα αυτό ο ίδιος το είπε κριτήριο της αλήθειας και το μέρος αυτό της φιλοσοφίας του το ονόμασε Κανονική ή Περί κριτηρίου (κανόνας)”.

Στον «Κανόνα» του, λοιπόν, ο Επίκουρος λέγει ότι κριτήρια της αλήθειας είναι οι αισθήσεις, οι προλήψεις , τα πάθη καθώς και οι φανταστικές επιβολές της διανοίας τις οποίες πρόσθεσαν αργότερα οι επικούρειοι (μαθητές του Επίκουρου). Ο ίδιος αναφέρεται σ αυτά στην επιτομή που έγραψε για τον Ηρόδοτο και στις «Κύριες Δόξες»).

Δεν με ικανοποίησε η παραπάνω απάντηση που έδωσε το chatgpt, οπότε είπα να δοκιμάσω να θέσω υπόψη του κι άλλα δεδομένα για να επεξεργαστεί που μπορεί να του διέφυγαν.

Ερώτηση:

 Ο Επίκουρος αναφέρει τον πλεοναχό τρόπο σκέψης, ότι δηλαδή δεχόμαστε τα πολλαπλά αίτια και τα πλείονα αποτελέσματα. Δεν έχει σχέση αυτό;

Απάντηση ChatGPT: 

Ναι, έχετε απόλυτο δίκιο. Ο Επίκουρος, ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος, αναφέρει τον πλεοναχό τρόπο σκέψης, όπου αποδεχόμαστε τα πολλαπλά αίτια και τα πλείονα αποτελέσματα. Αυτός ο τρόπος σκέψης αποτελεί μέρος της φιλοσοφίας του Επικούρου και εστιάζει στην αντίληψη της φύσης και της ζωής, όπου αναγνωρίζουμε την πολυπλοκότητα των αιτίων και των συνεπειών.

Ο μπεϊζιανός τρόπος σκέψης, που βασίζεται στο Θεώρημα του Bayes, είναι μια πιθανοτική μέθοδος ανάλυσης που εστιάζει στην ανανέωση των πεποιθήσεων βάσει νέων αποδείξεων. Αυτός ο τρόπος σκέψης είναι πιο συνδεδεμένος με την ανάλυση δεδομένων και την επιστημονική προσέγγιση.

Αν και αυτοί οι δύο τρόποι σκέψης έχουν διαφορετικές εφαρμογές και προσεγγίσεις, μπορεί να υπάρχουν καταστάσεις όπου οι αρχές τους συμπίπτουν σε ορισμένα σημεία, αλλά στην ουσία, αναφέρονται σε διαφορετικούς τρόπους σκέψης.

Όπως γνωρίζουμε ο Επίκουρος θεωρεί ότι:

“…δεν πρέπει να μελετάμε τη φύση, με κενές υποθέσεις και αυθαίρετους νόμους, αλλά όπως απαιτούν τα φαινόμενα. Γιατί ο βίος μας δεν έχει ανάγκη από παραλογισμούς και κενές δοξασίες αλλά από ζωή χωρίς ταραχές. Όλα λοιπόν τακτοποιούνται αν εξηγηθούν με τη μέθοδο των πολλαπλών αιτιών, σε συμφωνία πάντοτε με τα γεγονότα και αν προβάλλουμε εκείνο που σχετικά με αυτά είναι ευλογοφανές. Όταν όμως κάποιος άλλο αφήνει και άλλο δεν απορρίπτει, παρ’ όλο που κατά τον ίδιο τρόπο συμφωνεί με τα φαινόμενα, αυτός είναι φανερό ότι βρίσκεται μακριά από κάθε μελέτη της φύσης και κατρακυλάει στον μύθο”

Γι αυτό ξαναρωτάω ήρεμα:

Ερώτηση:

Ο Επίκουρος στην επιστολή προς Πυθοκλή γράφει ότι “δεν πρέπει να μελετούμε τη φύση βασισμένοι σε κενές υποθέσεις και αυθαίρετους νόμους, μα σε συμφωνία με τις απαιτήσεις των φαινομένων”. Νομίζω ότι ταιριάζει με την επιστημονική προσέγγιση του μπειζιανού τρόπου σκέψης

Απάντηση ChatGPT: 

Ναι, το ιδεολογικό υπόβαθρο του Επικούρου στην αναφορά σας ταιριάζει με την επιστημονική προσέγγιση που συχνά συνδέεται με τον μπεϊζιανό τρόπο σκέψης. Και οι δύο αυτοί τρόποι σκέψης υποστηρίζουν τη χρήση αποδείξεων και παρατηρήσεων για την κατανόηση της φύσης και των φαινομένων, αντί να βασίζονται σε αυθαίρετες υποθέσεις ή αβάσιμους νόμους.

Ο μπεϊζιανός τρόπος σκέψης απαιτεί την χρήση προηγούμενων πιθανοτήτων και την ανανέωση των πεποιθήσεων βάσει νέων αποδείξεων και παρατηρήσεων, ενώ ο Επίκουρος υπογραμμίζει τη σημασία της συμφωνίας με τις απαιτήσεις των φαινομένων, καθώς αυτός είναι ο τρόπος να κατανοήσουμε τη φύση.

Και οι δύο φιλοσοφίες προωθούν μια προσέγγιση που βασίζεται στην αποδεικτική βάση και στην παρατήρηση της πραγματικότητας για την ανάπτυξη γνώσης και την κατανόηση του κόσμου.

Άντε γειά σου! Για σκέψου κι αυτό τώρα!

Ερώτηση:

Στην επικούρεια φιλοσοφία όλες οι υποθέσεις είναι αποδεκτές στο βαθμό που πληρούν το κριτήριο της επιβεβαίωσης ή της μη διάψευσης ενός φαινομένου ή ενός γεγονότος. Αν επαληθεύεται και δεν διαψεύδεται, είναι αληθής. Αν όμως δεν επαληθεύεται ή διαψεύδεται, είναι ψευδής. Στην περίπτωση που ούτε επαληθεύεται αλλά ούτε και διαψεύδεται η υπόθεση παραπέμπεται στα προσμένοντα*, τα «αναμενόμενα». Δηλαδή περιμένουμε τα νέα δεδομένα. Αυτό δεν μοιάζει με την επιστημονική προσέγγιση του μπειζιανού τρόπου σκέψης;

Απάντηση ChatGPT: 

Ναι, ο τρόπος σκέψης που περιγράφετε για την επικούρεια φιλοσοφία μοιάζει με την επιστημονική προσέγγιση που συνήθως συνδέεται με τον μπεϊζιανό τρόπο σκέψης στην κατά την οποία η ανανέωση των πεποιθήσεων βασίζεται στις νέες αποδείξεις και παρατηρήσεις.

Και οι δύο προσεγγίσεις αξιολογούν τις υποθέσεις βάσει αποδείξεων και παρατηρήσεων, και θεωρούν αληθείς τις υποθέσεις που επαληθεύονται και δεν διαψεύδονται. Επιπλέον, και στις δύο περιπτώσεις, όταν μια υπόθεση δεν μπορεί να επαληθευτεί ακόμα, αναβάλλεται για μελλοντική αξιολόγηση βάσει νέων δεδομένων.

Αυτή η επιστημονική προσέγγιση είναι βασική για την ανάπτυξη γνώσης και την κατανόηση του κόσμου, και η αναμονή για νέα δεδομένα προκειμένου να επαληθευτούν ή διαψευστούν υποθέσεις είναι συχνά μέρος αυτής της διαδικασίας.

(* Οι επικούρειοι είχαν την έννοια του προσμένοντος. Αναστέλλουν δηλαδή την κρίση έως ότου έχουν επαρκή στοιχεία γι αυτήν. )

Να που τα συμφωνήσαμε λοιπόν!

Καταλάβατε τι έγινε; Προσπάθησα να μιλήσω με τη γλώσσας της μηχανής, ας την πούμε “τα μπειζιανά” (δεν είναι μακριά από την αλήθεια, έτσι λειτουργεί περίπου η μηχανική μάθηση). Στην αρχή τι έκανε; Αρνήθηκε. Λογικό, αφού πουθενά μέχρι τώρα στην τεράστια βάση δεδομένων της κανείς δεν έχει αναφέρει τέτοια συσχέτιση. Καθώς όμως την “τάιζα” με νέα δεδομένα, νέες πληροφορίες άρχισε να μειώνει τις πιθανότητες της πίστης της και να αυξάνει τις πιθανότητες υπερ μιας συσχέτισης, ως που στο τέλος η άποψή της έκλεινε υπερ της συμφωνίας.

Ερώτηση:

 Επομένως σύμφωνα με αυτά που αναφέραμε πιο πάνω μπορείς να μου βρεις τώρα τα κοινά μεταξύ του επικούρειου τρόπου σκέψης και του μπειζιανού;

Απάντηση ChatGPT: 

Βάσει όσων αναφέραμε παραπάνω, μπορούμε να εντοπίσουμε τα κοινά μεταξύ του επικούρειου τρόπου σκέψης και του μπεϊζιανού τρόπου σκέψης ως εξής:

1. Απόρριψη των αυθαίρετων υποθέσεων: Και στις δύο περιπτώσεις, απορρίπτεται η χρήση αυθαίρετων υποθέσεων ή αβάσιμων νόμων. Και οι δύο τρόποι σκέψης απαιτούν αποδείξεις και παρατηρήσεις για την αποδοχή μιας υπόθεσης.
2. Ανανέωση των πεποιθήσεων βάσει νέων δεδομένων: Και οι δύο προσεγγίσεις επισημαίνουν τη σημασία της ανανέωσης των πεποιθήσεων βάσει νέων αποδείξεων και παρατηρήσεων. Στην περίπτωση του μπεϊζιανού τρόπου σκέψης, αυτή η ανανέωση γίνεται μέσω της προσαρμογής των πιθανοτήτων, ενώ στην επικούρεια φιλοσοφία, περιμένουμε νέα δεδομένα για να αξιολογήσουμε τις υποθέσεις.
3. Αξιολόγηση της αληθείας και της ψευδαίσθησης: Και στις δύο προσεγγίσεις, υπάρχει μια αντικειμενική προσπάθεια να αξιολογηθεί αν μια υπόθεση είναι αληθής ή ψευδής, βασιζόμενη σε αποδείξεις και παρατηρήσεις.

Αυτά τα κοινά σημεία υπογραμμίζουν την επιστημονική και αποδεικτική φύση και των δύο προσεγγίσεων και πώς αντιμετωπίζουν την ανάπτυξη γνώσης και την ανανέωση των πεποιθήσεων.

Κι αφού πήραμε φόρα και είναι ορεξάτη η μηχανή για κάτσε να της ζητήσω και κάτι ακόμη

Ερώτηση: 

θα μπορούσες να μου δημιουργήσεις ένα λογικό διάγραμμα για τον επικούρειο τρόπο σκέψης;

Απάντηση ChatGPT: 

Φυσικά, μπορώ να δημιουργήσω (δεν σου λέει ποτέ όχι το άτιμο) ένα απλό διάγραμμα για τον επικούρειο τρόπο σκέψης:

Σύμφωνα με αυτό το διάγραμμα:

1. Αρχίζουμε με μια υπόθεση που θέλουμε να αξιολογήσουμε.
2. Προσπαθούμε να την επαληθεύσουμε με βάση τις διαθέσιμες αποδείξεις και παρατηρήσεις.
3. Αν η υπόθεση επαληθεύεται και δεν διαψεύδεται, θεωρείται αληθής.
4. Αν η υπόθεση διαψεύδεται, θεωρείται ψευδής.
5. Αν η υπόθεση δεν μπορεί να επαληθευτεί ακόμα, παραπέμπεται στα “αναμενόμενα”.
6. Περιμένουμε νέα δεδομένα που θα μας επιτρέψουν να αξιολογήσουμε την υπόθεση.
7. Εφόσον λάβουμε νέα δεδομένα, επανεκτιμούμε την υπόθεση.
8. Προσπαθούμε να την επαληθεύσουμε ξανά.
9. Αν η υπόθεση επαληθεύεται, θεωρείται αληθής.
10. Αν η υπόθεση διαψεύδεται, θεωρείται ψευδής.

Αυτό το διάγραμμα αντικατοπτρίζει τη διαδικασία που ακολουθεί ο Επίκουρος για την αξιολόγηση των υποθέσεών του βάσει των αποδείξεων και των αναμενόμενων νέων δεδομένων.

Δεν τα είπε καθόλου άσχημα, έτσι δεν είναι;

Σ αυτό το σημείο θα ήθελα να κάνουμε ένα ακόμη παράδειγμα προς εμπέδωση του Μπειζιανού/Επικούρειου συλλογισμού;

Ξυπνάς ξαφνικά τη νύχτα και βλέπεις ένα φωτισμένο πιάτο έξω από το παράθυρό σου. “Αμάν μωρέ, τι στο καλό είναι αυτό, μπας και είναι ούφο;”

Κι εκεί που δεν πίστευες στα ούφο ξαφνικά έδωσες μερικές πιθανότητες να υπάρχουν. Κάτσε καλά, μήπως με ξεγέλασαν οι αισθήσεις μου ή μάλλον μήπως το μυαλό μου έδωσε λάθος ερμηνεία; (όπως Θα σκεφτόταν ένας επικούρειος)

Επομένως αν είναι αλήθεια περιμένουμε την επιβεβαίωση και μη αμφισβήτηση ή την μη επιβεβαίωση και αμφισβήτηση αν είναι ψέμα. Εισάγουμε και τον πλεοναχό τρόπο: Βρε μήπως κόλλησε κανένα πλαστικό άσπρο πιάτο πάνω στο δέντρο, μήπως γίνεται κανένας γάμος και πετάνε βεγγαλικά, μήπως γυρίζουν καμιά ταινία έξω;

Κοιτάμε έξω από το παράθυρο και δεν βλέπουμε κάτι περίεργο, Δέντρο δεν έχουμε, παιδιά δεν παίζουν, όργανα δεν ακούγονται. Στην περίπτωση που ούτε επαληθεύεται αλλά ούτε και διαψεύδεται η υπόθεση την παραπέμπουμε στα «προσμένοντα». Δηλαδή περιμένουμε τα νέα δεδομένα. Την άλλη μέρα μπορεί να ακούσουμε ότι χτες βράδυ απήχθησαν 10 άτομα από τη γειτονιά και δεκάδες είδαν ένα περίεργο φως ή απλά να διαβάσουμε για ένα πολύ φωτεινό μετέωρο που πέρασε πάνω από την περιοχή μας. Και ανάλογα θα ενημερώσουμε το συλλογισμό μας με τις νέες πιθανότητες από τα ευρήματά μας, όπως λέει ο Μπέιζ αλλά και ο Επίκουρος δηλαδή!

Όμως τελικά στη συνομιλία μου με το chat gpt κάτι δεν μου άρεσε, είχα ακόμη αμφιβολίες. Οπότε αποφάσισα να το ρωτήσω το πρακάτω:

Ερώτηση: 

Βρε chat gpt μου, αφού οι αρχαίοι δεν ήξεραν τίποτα για πιθανότητες και δεν είχαν ακόμη εισάγει το πείραμα ως κριτήριο αλήθειας, μήπως τελικά κάνουμε λογικά άλματα όταν συσχετίζουμε τον επικούρειο τρόπο σκέψης με τον μπειζιανό;

Απάντηση ChatGPT: 

Καλή παρατήρηση. Οι αρχαίοι φιλόσοφοι όπως ο Επίκουρος και οι μαθηματικοί της εποχής τους δεν ανέπτυξαν μια σύγχρονη θεωρία πιθανοτήτων όπως αυτή που αναπτύχθηκε αργότερα, και δεν είχαν τον μπευζιανό προσανατολισμό προς την πιθανοτική στατιστική. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι οι αρχαίοι φιλόσοφοι είχαν μια διαφορετική προσέγγιση στη σκέψη και τη γνώση.

Ωστόσο, το πλαίσιο που δημιουργήθηκε από την ανάλυση του Επικούρου σχετικά με την αταραξία και την αναζήτηση της αλήθειας μέσω της επαλήθευσης μπορεί να συνδυαστεί με σύγχρονες προσεγγίσεις, όπως ο μπευζιανός προσανατολισμός προς την πιθανοτική στατιστική, για να βελτιώσει την διαδικασία λήψης αποφάσεων και την αντιμετώπιση των γνωστικών προκαταλήψεων. Και οι δύο προσεγγίσεις τονίζουν τη σημασία της αντικειμενικότητας, της κριτικής σκέψης και της αναζήτησης της αλήθειας, ανεξάρτητα από την έλλειψη σύγχρονων πιθανοτικών εννοιών.

Συνεπώς, μπορεί να υπάρχουν ορισμένα στοιχεία που τους συνδέουν, αλλά είναι σημαντικό να αντιληφθούμε ότι αυτές οι προσεγγίσεις ανήκουν σε διαφορετικές εποχές και πλαισία σκέψης.

Ουπς! νέα δεδομένα, νέες πιθανότητες. Τελικά βρήκαμε αυτό που ψάχναμε, κάποια συσχέτιση ή μήπως απλά χειραγώγησα τον υπολογιστή;

***

Γ. Γιώτης.

Ομιλία που δόθηκε στην ομάδα των φίλων της επικούρειας φιλοσοφίας Κήπος Θεσσαλονίκης την 23/10/2023.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:

• Βιβλίο της Martha Nussbaum «Η θεραπεία της επιθυμίας», Εκδόσεις Θύραθεν
• Βιβλίο «Λουκρήτιος – Για την Φύση των Πραγμάτων», Εκδόσεις Θύραθεν
• Ομιλία του «Turing καλεί Bayes», του μαθηματικού και καθηγητή στατιστικής Πέτρου Δελλαπόρτα (πως ο Alan Turing χρησιμοποίησε το θεώρημα του Bayes)
• Άρθρο Μπεϋζιανές μέθοδοι για τη μηχανική μάθηση του Ajay Narayanan
• Ομιλία Is Bayesian thinking a sham? της Julia Galef
• Κείμενο Μια απλή εξήγηση του Θεωρήματος του Μπέυζ (αρχείο pdf) Βασισμένο στο πρωτότυπο κείμενο του Eliezer Yudkowsky An Intuitive Explanation of Bayes’ Theorem
• Παίξτε εδώ ένα παιχνίδι με τον φαντάρο και τον ελεύθερο σκοπευτή

Δείτε όλα τα άρθρα μας για τον Επίκουρο πατώντας ΕΔΩ

Αντικλείδι , https://antikleidi.com