Φιλοσοφία
Στην Αθήνα, 530 χρόνια πριν από τη γέννηση του Χριστού, υπήρχε μια Αγορά που, τουλάχιστον πουθενά στην Ευρώπη, δεν είχε ξαναϋπάρξει· μια ελεύθερη αγορά βιβλίων. Ένα μέρος όπου χειρόγραφα βιβλία με τη μορφή ειληταρίων από πάπυρο προσφέρονταν προς πώληση. Τα πρώτα βιβλία που πωλούνταν κατ αυτό τον τρόπο, ήταν τα δύο μεγάλα ομηρικά έπη: η Ιλιάδα και η Οδύσσεια.
Η Μεταφυσική αποτελεί κλάδο της Φιλοσοφίας. Αλλά δεν ήταν πάντα έτσι. Αν και η προέλευση του όρου είναι σαφώς αριστοτελική, ο ίδιος ο φιλόσοφος ουδέποτε τον χρησιμοποίησε. Όλα ξεκίνησαν τρεις αιώνες μετά τον θάνατο του Σταγειρίτη φιλοσόφου, όταν ο Ανδρόνικος ο Ρόδιος ταξινόμησε και εξέδωσε για πρώτη φορά τα έργα του. Για τα περισσότερα από αυτά ο τίτλος ήταν προφανής: Περί γενέσεως και φθοράς, Περί ποιητικής, Φυσική ακρόασις κοκ.
Λίγο πριν από την έκρηξη του Πελοποννησιακού πολέμου (431-404 π.Χ.), πιθανώς το θέρος του 432 π.Χ., οι Σπαρτιάτες, έπειτα από σύντονες ενέργειες των Κορινθίων, κάλεσαν στη Σπάρτη τους συμμάχους και ζήτησαν από τον καθένα να καταθέσει δημόσια όσα καταμαρτυρούσε στους Αθηναίους. Οι Κορίνθιοι, από το λόγο των οποίων προέρχεται το απόσπασμα, αφού άφησαν πρώτα τους άλλους να οξύνουν το κλίμα, ανέβηκαν τελευταίοι στο βήμα. Στο παρατιθέμενο απόσπασμα καταλογίζουν στους Σπαρτιάτες ότι δεν έχουν συνειδητοποιήσει ποιοι είναι οι Αθηναίοι ούτε πόσο ριζικά διαφέρουν στα πάντα από τους ίδιους και δίνουν -εν μέρει σε σύγκριση με τους Σπαρτιάτες- ένα εντυπωσιακό χαρακτηρισμό των Αθηναίων.
Κατά πόσο οι απόψεις σας εκφράζουν την αλήθεια; Τα κίνητρα που μπορεί να σας ωθήσουν να πείτε κάτι, το οποίο δεν πιστεύετε πραγματικά.
Ας επιστρέψουμε 27 αιώνες πίσω στον χρόνο. Σε έναν κόσμο πριν από τη γέννηση της φιλοσοφίας. Οι άνθρωποι ζουν, αναπαράγονται και πεθαίνουν χωρίς να αναζητούν την αλήθεια. Ερωτεύονται, δουλεύουν, πολεμούν και φοβούνται. Φοβούνται τα πάντα. Την μῆνιν των θεών, τα φυσικά φαινόμενα και φυσικά τον θάνατο. Περισσότερα
«Όλοι οι άνθρωποι θεωρούν ότι το ύψιστο αγαθό είναι η ευδαιμονία. Σ’ αυτό συμφωνεί τόσο ο πολύς κόσμος όσο και οι μορφωμένοι». Αυτό υποστηρίζει ο Αριστοτέλης στην αρχή των Ηθικών Νικομαχείων (1195a14-27) και ξεκινά την έρευνα της ευτυχίας. Θα αφιερώσει δέκα βιβλία με σκοπό να μιλήσει ενδελεχώς για την κατάκτηση της ευδαιμονίας, του ύψιστου αγαθού της ζωής, και αυτό γιατί, (αν και συμφωνούν όλοι στην ονομασία) ο πολύς κόσμος και οι σοφοί δεν αποδίδουν στη λέξη το ίδιο νόημα. Οι πρώτοι θεωρούν ότι η ευδαιμονία είναι η ηδονή, ο πλούτος ή οι τιμές. Τα δύο τελευταία δεν θα εξεταστούν σε βάθος από τον Αριστοτέλη· είναι εμφανές ότι δεν συνιστούν την ευδαιμονία.
[..]τα γηρατειά έχουν αλλάξει. Στο παρελθόν, το να γεράσει κανείς ήταν σπάνιο, και όσοι το κατάφερναν υπηρετούσαν έναν ιδιαίτερο σκοπό: να λειτουργούν ως θεματοφύλακες των παραδόσεων, των γνώσεων και της ιστορίας. Κατά κανόνα, διατηρούσαν το κοινωνικό τους στάτους και την εξουσία τους ως κεφαλές της οικογένειας μέχρι τον θάνατό τους.
Ο Ρίτσαρντ Φάινμαν, ο μεγαλύτερος φυσικός του δευτέρου μισού του εικοστού αιώνα, έγραψε στην αρχή των υπέροχων εισαγωγικών μαθημάτων του φυσικής:
«Στα ζώα η ζωή ορίζεται με την αίσθηση, στους ανθρώπους όμως με την αίσθηση και τη νόηση.»
Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια 1170a16-17 Περισσότερα
Μέσα στην σιωπή της νύχτας, έγραφα, έγραφα για πολύ ώρα. Στέλνοντας στο τραπέζι μου το φως της λάμπας, το αμπαζούρ άφηνε στη σκιά τα βιβλία που ανέβαιναν στα ράφια στις τέσσερις πλευρές του γραφείου μου. Η φωτιά σβήνοντας έσπερνε μέσα στις στάχτες τα τελευταία της ρουμπίνια. Οι στυφοί καπνοί του τσιγάρου βάρυναν τον αέρα. Μπροστά μου, μέσα σε ένα φλιτζάνι, πάνω σε ένα σωρό από στάχτες, ένα τελευταίο τσιγάρο σήκωνε ολόισια τον λεπτό μπλε καπνό του.
Λένε ότι όταν ο Ευριπίδης έδωσε σ’ αυτόν [στον Σωκράτη] το σύγγραμμα του Ηράκλειτου τον ρώτησε «πώς σου φάνηκε;» και εκείνος απάντησε: «Όσα κατάλαβα μου φάνηκαν εξαιρετικά (γενναῖα)· το ίδιο νομίζω και όσα δεν κατάλαβα· χρειάζεται όμως ένας Δήλιος κολυμβητής.»
Διογένης Λαέρτιος, Βίοι φιλοσόφων 2.22
«Να θυμάσαι ότι είσαι υποκριτής σε ένα δράμα, όπως το θέλει ο δάσκαλος. Αν το θέλει σύντομο, θα είναι σύντομο· αν το θέλει μακρύ, θα είναι μακρύ. Αν θέλει να υποκριθείς τον φτωχό, να υποκριθείς τον ρόλο έξυπνα· αν σε θέλει κουτσό, άρχοντα, απλό πολίτη να κάνεις το ίδιο· το δικό σου έργο είναι αυτό, να υποκριθείς καλά τον ρόλο· αυτός ο ρόλος όμως επιλέγεται από κάποιον άλλο.»
Επίκτητος, Εγχειρίδιον 17
Ο Ουμπέρτο Έκο, τον Οκτώβριο του 2013, είχε εκφωνήσει στον ΟΗΕ μια ομιλία σχετικά με τη σημασία της συλλογικής μνήμης στην κοινωνία. Αυτή την ομιλία μας τη θύμισε πριν λίγες ημέρες η ιταλική εφημερίδα La Repubblica:
Μετά τον θάνατο του Σωκράτη, πολλοί μαθητές του Αθηναίου φιλοσόφου, συμπεριλαμβανομένου του Πλάτωνα, ακολούθησαν τον Ευκλείδη στη σχολή του στα Μέγαρα φοβούμενοι για τη ζωή τους (Διογένης Λαέρτιος, Βίοι 2.106). Ο Στίλπων, ο οποίος τον 4ο π.Χ. αιώνα, ανέλαβε τη διεύθυνση της Μεγαρικής σχολής δεν άργησε να αποκτήσει τη φήμη ενός «εξαίρετου φιλοσόφου».
Το βιβλίο “Αδριανού Απομνημονεύματα” της Marguerite Yourcenar αποτελεί μια βαθιά, ουσιαστική μελέτη στην ανθρώπινη φύση και στην πολιτική σκέψη. Κάθε παράγραφος σε γεμίζει με ιδέες και προβληματισμούς. Ένα βιβλίο που θα έπρεπε να διάβαζαν όσοι εμπλέκονται με την πολιτική, για να αντιληφθούν τι σημαίνει παιδεία, απονομή του δικαίου και ενδιαφέρον για τον τόπο. Παρακάτω μια επιλογή αποσπασμάτων, μόνο κάποια απ’ όσα μου άρεσαν, νομίζω ότι αξίζουν την προσοχή σας. Αξίζει να το αναζητήσετε και να προστεθεί στη βιβλιοθήκη σας. Περισσότερα
Με την επικράτηση του Διαφωτισμού ως κυρίαρχου ιδεολογικού ρεύματος, αναπτύχθηκε και μια τάση «μυθοποίησης» του λεγόμενου ορθολογισμού. Η μαξιμαλιστική αυτή τάση υιοθετείται και για την «ερμηνεία» της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Τα πάντα καθορίζονται από τα γονίδια, υποστηρίζουν κάποιοι, η σκέψη είναι χημεία, διακηρύσσουν άλλοι.
Γράφει ο Αριστοτέλης Κερασοβίτης
Από την εποχή που έζησε ο Επίκουρος έχουν περάσει σχεδόν 2.350 χρόνια. Οι επικούρειοι εκείνης της περιόδου ζούσαν κατά ομάδες σε κοινότητες οι οποίες λειτουργούσαν ως εκπαιδευτικές σχολές που έφεραν το όνομα “Κήπος“.
«Έχει ειπωθεί λοιπόν ότι η ευδαιμονία είναι ένα είδος ενέργειας της ψυχής σύμφωνα με την αρετή (εἴρηται γὰρ ψυχῆς ἐνέργεια κατ᾽ ἀρετὴν ποιά τις). […] Εύλογα λοιπόν δεν μπορούμε να ονομάσουμε ούτε το βόδι ούτε το άλογο ούτε κανένα άλλο ζώο ευδαίμον· γιατί κανένα από αυτά δεν μπορεί να συμμετέχει σε αυτή την ενέργεια. Για την ίδια αιτία ούτε ένα παιδί είναι ευδαίμον.»
Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια 1099b25-1100a1
