[..] είμαστε όλοι, ως ένα βαθμό, συνυπεύθυνοι για την κυβέρνηση, αν και δεν συγκυβερνούμε. Αλλά η συνυπευθυνότητά μας απαιτεί ελευθερία· πολλές ελευθερίες: ελευθερία λόγου, ελευθερία πρόσβασης στην πληροφόρηση, ελευθερία παροχής στην πληροφόρηση, ελευθερία των ιδεών και πολλές άλλες. Μια «υπερβολή» του κράτους οδηγεί σε ανελευθερία. Αλλά υπάρχει επίσης και μια «υπερβολή» της ελευθερίας.
Υπάρχει, δυστυχώς, μια κατάχρηση της ελευθερίας, ανάλογη με την κατάχρηση της κρατικής εξουσίας. Η ελευθερία του λόγου και η ελευθερία των ιδεών μπορεί να γίνουν αντικείμενο κατάχρησης. Μπορεί να χρησιμοποιηθούν, για παράδειγμα, ως μέσα παραπληροφόρησης και υποκίνησης. Και με ακριβώς ανάλογο τρόπο, μπορεί κάθε περιορισμός της ελευθερίας, μέσω της κρατικής εξουσίας, να γίνει αντικείμενο κατάχρησης.
Χρειαζόμαστε την ελευθερία για να εμποδίσουμε την κατάχρηση της κρατικής εξουσίας και χρειαζόμαστε το κράτος για να εμποδίσουμε την κατάχρηση της ελευθερίας. Αυτό είναι ένα πρόβλημα το οποίο προφανώς δεν μπορεί ποτέ να λυθεί πλήρως, ούτε βάσει αρχών, ούτε μέσω των νόμων. Χρειάζεται ένα Συνταγματικό Δίκαιο και, περισσότερο από καθετί άλλο, καλή θέληση.
Είναι πολύ σημαντικό να αντιληφθούμε ότι το πρόβλημα δεν λύνεται ποτέ εντελώς. Μόνο σε μια δικτατορία μπορεί να λυθεί αυτό το πρόβλημα εντελώς, με τη βασική παντοδυναμία του κράτους, την οποία για ηθικούς λόγους πρέπει να απορρίψουμε. Πρέπει να αρκούμαστε σε επιμέρους λύσεις και συμβιβασμούς και όχι να αποπροσανατολιζόμαστε από τη ροπή μας στην ελευθερία, παραβλέποντας το πρόβλημα της κατάχρησής της.. Τόμας Χομπς, Τόμας Χομπς. Ιμάνουελ Καντ, Βίλχελμ φον Χούμπολτ, Τζον Στιούαρτ Μιλ
Αυτά τα προβλήματα έγιναν αντιληπτά από ορισμένους παλαιότερους και νεότερους στοχαστές, οι οποίοι αναζητούσαν γενικές αρχές που να θεμελιώνουν την αναγκαιότητα της κρατικής εξουσίας και να καθορίζουν τα όριά της.
Ο Τόμας Χομπς ισχυρίστηκε ότι χωρίς κράτος κάθε άνθρωπος είναι δυνητικά θανάσιμος εχθρός κάθε άλλου ανθρώπου: «ο άνθρωπος για τον άνθρωπο είναι λύκος» (homo hominini lupus). Και γι’ αυτό χρειαζόμαστε ένα, όσο το δυνατόν, ισχυρότερο κράτος για να καταστέλλουμε το έγκλημα και την άσκηση βίας. Ο Καντ είδε το πρόβλημα εντελώς διαφορετικά. Πίστευε κι εκείνος στην αναγκαιότητα του κράτους και τον περιορισμό της ελευθερίας, αλλά ήθελε να μετριάσει αυτό τον περιορισμό σε ένα ελάχιστο όριο. Ζητούσε «ένα Σύνταγμα της μέγιστης ανθρώπινης ελευθερίας, που οι νόμοι του θα έκαναν» την ελευθερία ενός εκάστου «να μπορεί να συνυπάρχει» με την ελευθερία του άλλου Ήθελε το κράτος να είναι τόσο ισχυρό, ώστε να μπορεί να εξασφαλίσει ότι κάθε ένας πολίτης θα έχει τόση ελευθερία, ώστε να περιορίζει όσο το δυνατόν λιγότερο την ελευθερία των άλλων και αντίστροφα.
Ο Καντ θεωρούσε τον αναπόφευκτο περιορισμό της ελευθερίας σαν ένα αναγκαίο κακό της ανθρώπινης συμβίωσης. Η καντιανή ιδέα μπορεί να απεικονιστεί μέσω του επόμενου ανεκδότου :
Ένας Αμερικάνος κατηγορήθηκε ότι γρονθοκόπησε τη μύτη κάποιου. Υπερασπίστηκε τον εαυτό του, λέγοντας ότι ήταν ένας ελεύθερος πολίτης και, κατά συνέπεια, είχε την ελευθερία να κινεί τις γροθιές του προς όποια κατεύθυνση ήθελε. Επί τούτοις, ο δικαστής του υπέδειξε:
«Η ελευθερία να κινείτε τις γροθιές σας έχει όρια, τα οποία μερικές φορές, αλλάζουν. Αλλά οι μύτες των συμπολιτών σας είναι, σχεδόν πάντοτε, εκτός των ορίων».
***
Καρλ Πόπερ – “Η ζωή είναι επίλυση προβλημάτων. Σκέψεις για την επιστήμη, την ιστορία και την πολιτική.” Εκδόσεις:Μελάνι. Μετάφραση:Ηλίας Κρίππας
Αντικλείδι , https://antikleidi.com
