Πιστεύω ότι ο Μισέλ Σερ είναι ο οξύτερος φιλοσοφικός νους που υπάρχει σήμερα στη Γαλλία και όπως κάθε καλός φιλόσοφος ξέρει να σκύβει πάνω απ’ την πραγματικότητα και να την αναλογίζεται. Χρησιμοποιώ ξεδιάντροπα (εκτός από μερικά δικά μου προσωπικά σχόλια) ένα υπέροχο άρθρο του που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Le Monde στις 6-7 Μαρτίου του περασμένου χρόνου, υπενθυμίζοντάς μας πράγματα που για τους νεότερους από τους αναγνώστες μου αφορούν τα παιδιά τους ενώ για μας τους γέρους τα εγγόνια μας.
Πρώτα απ’ όλα, πρέπει να απαλλαγούμε από την παράλογη συνήθεια που θέλει έναν ευφυή άνθρωπο να μπορεί να προβλέπει όσα πρόκειται να συμβούν: Καθένας, σχεδόν, πιστεύει ότι η ευφυΐα αποδεικνύεται όταν κάνει κανείς αξιόπιστες προφητείες. Και καθένας πιστεύει ότι ένα ορθολογικό πρόγραμμα για το μέλλον πρέπει να προκύπτει από μια αξιόπιστη πρόβλεψη.
Η πανδημία μας χάρισε εικόνες που δεν είχαμε δει τα τελευταία χρόνια. Ουρές αναμονής μπροστά σε βιβλιοπωλεία, όχι μόνο στο εξωτερικό αλλά και στην Ελλάδα, παραδόξως. Παράλληλα, λόγω της καραντίνας, οι online παραγγελίες βιβλίων εκτοξεύθηκαν. Είναι όλα αυτά ενδείξεις μιας επανεμφάνισης του τυπωμένου βιβλίου, από το περιθώριο των κοινωνικών συνηθειών στο προσκήνιο;
Περισσότερα
«Η ισότητα μεταξύ των ανθρώπων και η ατομική ευδαιμονία αναγνωρίζονται τώρα ως οι μόνοι νόμιμοι αντικειμενικοί σκοποί μίας κυβερνήσεως».
Οι στρεφόμενοι προς εμένα χαρακτηρισμοί, και η ομολογία μου ότι είμαι ένας ορθολογιστής και υποστηρικτής του Διαφωτισμού, θα είχαν μικρή σημασία αν δεν εξηγούσα τι εννοώ όταν αναφέρομαι στον ορθολογισμό και το Διαφωτισμό.
Άλλοι περνούσαν διαφορετική ζωή: να παραδίνονται αχαλίνωτα στο πιοτό και στις ηδονές, να τριγυρνούν στην πόλη γλεντώντας και με το τραγούδι στα χείλια, να ικανοποιούν όσο περισσότερο μπορούν τα πάθη τους, να γελούν και να παίρνουν στο αστείο τα πιο θλιβερά γεγονότα — αυτό ήταν, κατά τη γνώμη τους, το πιο σίγουρο φάρμακο γι’ αυτή τη φριχτή αρρώστια. Για να περάσουν από μια τέτοια θεωρία στην πράξη, πήγαιναν μέρα νύχτα από ταβέρνα σε ταβέρνα, πίνοντας δίχως ντροπή και μέτρο.
Οι άνθρωποι επικοινωνούν μέσω ενός πλούσιου γλωσσικού συστήματος, του οποίου η ανάπτυξη αποτέλεσε μια καθοριστική στιγμή στην εξέλιξη του είδους μας, μια καινοτομία που αναδιαμόρφωσε τον χαρακτήρα της ανθρώπινης κοινωνίας. Πρόκειται για μια ικανότητα που φαίνεται να διαθέτει μόνο το ανθρώπινο είδος. Στα άλλα ζώα η επικοινωνία περιορίζεται σε απλά αναγνωριστικά ή προειδοποιητικά μηνύματα- οι σύνθετες δομές είναι ελάχιστες.
Τα κεντρικά ερωτήματα που πρέπει εδώ να θέσουμε στον εαυτό μας, επιθυμώ να τα εκφράσω ως εξής: Τι μας έχει φέρει η ελευθερία; Καλό ή κακό; Τι υπερτερεί; Πώς εμφανίζεται η ισορροπία καλού και κακού;
Φανταστείτε αυτή τη σκηνή: ζητάμε από τριακόσιους ή τετρακόσιους ανθρώπους, άγνωστους μεταξύ τους, να σχηματίσουν ζευγάρια και να θέσουν στον παρτεναίρ τους μία και μόνη ερώτηση:
Περισσότερα
Η αντίληψη που κυριαρχεί σήμερα για τα συναισθήματα μπορεί να αναχθεί όχι στον Φρόιντ -που πίστευε πως ο μηχανισμός της απώθησης απέκλειε από τη συνείδηση το ασυνείδητο περιεχόμενο- αλλά στον Γουίλιαμ Τζέιμς.
H εκδοχή της ιστορίας της Νιόβης που παρατίθεται στην Ιλιάδα περιλαμβάνει μια σημαντική λεπτομέρεια. Μολονότι βρίσκεται σε πλήρη απόγνωση, εκείνη που δεν δέχεται καμιά παρηγοριά νιώθει ξαφνικά να τη ζώνει μια ανάγκη: «Διότι μέχρι και η Νιόβη με τα όμορφα μαλλιά θυμήθηκε να φάει».
Ο Μακ Κάλλοχ μπορούσε, όμως, να γίνει και πιο ευμενής και -μάλιστα ποιητικός, περιγράφοντας τα μέρη όπου κυριαρχούσε η ελονοσία:
Τα πιο όμορφα μέρη είναι θύματα αυτού του αόρατου εχθρού οι ευωδιαστές αύρες είναι δηλητήριο, η δροσιά τα καλοκαιριάτικα απομεσήμερα είναι θάνατος. Οι όχθες των δροσερών ρυακιών, τα πλούσια ολάνθιστα λιβάδια, οι κρυστάλλινες λίμνες και εύφορες πεδιάδες οι κατάφυτες από καλλιέργειες, η ρεματιά όπου τα αρωματικά βότανα στολίζουν το τοπίο και αρωματίζουν τον αέρα, αυτά είναι τα μέρη που διαλέγει αυτή η μάστιγα, εδώ είναι θρονιασμένη η ελονοσία.
Ένα φυσικό σύστημα μέσα στον εγκέφαλο που σηματοδοτεί κίνητρο και ανταμοιβή ανατρέπεται από τα ναρκωτικά: αυτό είναι το συμπέρασμα μιας ερευνάς που άρχισε εδώ και σαράντα χρόνια και μοιάζει με αστυνομική ιστορία. Αλλά πώς μπορούν ουσίες που εξάγονται από φυτά να ασκούν τόση εξουσία στους νευρώνες του ανθρώπινου εγκεφάλου; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα, που είναι το επόμενο επεισόδιο στην ιστορία μας, άρχισε να διαμορφώνεται με τον Πόλεμο του Βιετνάμ.
«Τα τελευταία τέσσερα χρόνια γράφω ένα ιστορικό μυθιστόρημα αναφορικά με την τρίτη, όπως είναι γνωστή, πανδημία πανούκλας, μιας βουβωνικής πανώλης που σκότωσε το 1901 εκατομμύρια ανθρώπων στην Ασία, αλλά όχι πάρα πολλούς στην Ευρώπη. Το τελευταίο δίμηνο, φίλοι, συγγενείς, εκδότες και δημοσιογράφοι, που γνωρίζουν το αντικείμενο αυτού του μυθιστορήματος με τίτλο “Nights of Plague”, μου θέτουν ένα μπαράζ ερωτήσεων για τις πανδημίες.
Εντοπίζεται κάπου το γέλιο; Εάν κατανοηθούν οι λειτουργίες αυτές καλύτερα, το «πού» δεν έχει τόση σημασία όση έχει το «πώς». Όπως είναι σήμερα γνωστό, πολλά εμπειρικά δεδομένα ενισχύουν την άποψη ότι, πράγματι, υπάρχουν συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου για τις διάφορες νοητικές λειτουργίες. Το μυστικό, όμως, για να κατανοήσουμε τον εγκέφαλο δεν βρίσκεται μόνο στο να περιγράψουμε τη δομή και τη λειτουργία κάθε περιοχής, αλλά να ανακαλύψουμε πώς οι περιοχές αλληλεπιδρούν, ώστε να δημιουργηθεί ολόκληρο το φάσμα των ικανοτήτων που χαρακτηρίζει την ανθρώπινη φύση.
..Μάθανε να λένε ψέμματα και τους άρεσε το ψέμα , και μάθανε την ομορφιά του ψέματος . Ίσως όλα αυτά να αρέσανε πολύ αθώα , για τ’ αστεία , από απλή φιλαρέσκεια , σαν ένα ευχάριστο παιχνίδι , και ίσως πραγματικά εξ αιτίας κάποιου μορίου , μα αυτό το μόριο εισχώρησε μέσα στην καρδία τους και τους φάνηκε ευχάριστο.
Περισσότερα
