Υπάρχουν δύο απαραίτητα στοιχεία για τη γνώση: το υποκείμενο της γνώσης (ο γνωρίζων, ή ο προσπαθών/επιθυμών να γνωρίσει) και το αντικείμενο της γνώσης (το γνωριστέο, το γνώσιμο, το γνωστό). Το υποκείμενο είμαστε εμείς, ο καθένας ξεχωριστά, το εγώ, η συνείδηση. Μπορεί όμως να είναι ο άνθρωπος γενικότερα, η ανθρωπότητα, ή μια ομάδα ανθρώπων, π.χ. η επιστημονική κοινότητα των βιολόγων.
Δεν γνωρίζουμε ποια ακριβώς ημέρα του 1883 γεννήθηκε στην Καισάρεια της Καππαδοκίας, αλλά πέθανε μια ημέρα σαν σήμερα στις 18 Νοεμβρίου 1957, ο καθηγητής φιλοσοφίας Χαράλαμπος Θεοδωρίδης.
Θα αναπτύξω το θέμα μέσα από τρία κεφάλαια: 1) Η Αιτιότητα & η Αναιτιότητα στη φιλοσοφία και στην κλασσική φυσική, 2) Η Κβαντομηχανική και η στατιστική πιθανολογία, 3) Επίκουρος: Φυσική θεωρία – Παρέγκλιση και Τυχαιότητα
Είναι γεγονός ότι είμαστε μαθηματικά και στατιστικά αν όχι αναλφάβητοι, θα έλεγα πολύ κακοί, σίγουρα πολύ περισσότερο απ ότι απαιτεί η εποχή μας, με όλα αυτά τα δεδομένα γύρω μας και την ανάγκη να παίρνουμε σωστές αποφάσεις. Φοβάμαι ότι ένα μεγάλο ποσοστό ενήλικων σήμερα δεν θα ήταν ικανό να περάσει μια απλή εξέταση πάνω στα ποσοστά, τους δεκαδικούς, τα κλάσματα και τις μετατροπές από το ένα στο άλλο.
Μια προοπτική σοφίας.
Ο Πλάτων εφαρμόζει μια σχιζοφρενική παιδαγωγική, με μια ερμητική προφορική διδασκαλία που απευθύνεται σε μια ομάδα εκλεκτών και μια άλλη, εξωτερική, που προσφέρεται στους πολλούς. Αριστοκρατική άσκηση της φιλοσοφίας. Η Ακαδημία διακηρύττει λοιπόν μια εκπαίδευση που φαινομενικά είναι ανοιχτή σε όλους: τίποτα δε φανερώνει την ύπαρξη περιορισμών σχετικά με την πρόσβαση στις διδασκαλίες του Πλάτωνα. Ολόκληρο το γραπτό του έργο, το μόνο που έχουμε, προέρχεται αποκλειστικά απ’ αυτήν τη φανερή, εξωτερική μεταβίβαση.
[…] Σε γενικές γραμμές θα μπορούσαμε να πούμε πως όλες οι φιλοσοφικές σχολές του αρχαίου κόσμου εμφανίζονται σαν ομάδες φίλων. Παρ’ όλα αυτά, ορισμένα χαρακτηριστικά διακρίνουν τους Επικούρειους «φίλους» από τους προγενέστερούς τους στην Αθήνα ή στην Ιταλία· κι είναι αυτά ακριβώς τα χαρακτηριστικά που αποκαλύπτουν τις αλλαγές που η πίεση των συνθηκών είχε επιφέρει στη σκέψη και στους τρόπους, στο τέλος του τέταρτου αιώνα. […]
Η πορνεία αποτελούσε στοιχείο του βίου των αρχαίων Ελλήνων ήδη από την αρχαϊκή εποχή. Στις περισσότερες ελληνικές πόλεις και κυρίως στα λιμάνια, αποτελούσε σημαντική οικονομική δραστηριότητα απασχολώντας σημαντικό μέρος του πληθυσμού. Σε καμία περίπτωση δεν θεωρούταν παράνομη, οι πόλεις δεν την απαγορεύουν και η λειτουργία των οίκων ανοχής ήταν φανερή.
100 από τα καλύτερα βιβλία που σας προτείναμε από την αρχή της χρονιάς. Για καθένα τους μπορείτε να διαβάσετε κι ένα επιλεγμένο απόσπασμα απλά πατώντας κλικ πάνω στον τίτλο.
Δε γνωρίζω τι θα έκανε σήμερα αν ζούσε ο Επίκουρος. Μπορεί να ήταν διαχειριστής σ έναν μυθοκτονικό ιστότοπο ή οι μαθητές του στον Κήπο να ήταν ολημερίς μ ένα tablet στο χέρι και να κατέρριπταν- σύμφωνα με τις οδηγίες του- το πλήθος από τις ανοησίες που βλέπουμε στο διαδίκτυο. Όπως και να χει, σίγουρα, ο δυτικός πολιτισμός και η επιστήμη γενικότερα του οφείλουν τα μέγιστα (έστω κι αν δεν το ξέρουν), κι ευτυχώς για μας, έχει αφήσει παρακαταθήκη τα όπλα για ν αντιμετωπίσουμε τον ανορθολογισμό και την ανοησία που μας περιβάλλει.
Μα τι σχέση μπορεί να έχει η φιλοσοφία με τα hoaxes; θα με ρωτήσετε εύλογα.
H φιλοσοφία, στις απαρχές της τουλάχιστο, αποτελούσε τρόπο ζωής, έδινε λύσεις στην καθημερινότητά του ανθρώπου. Σήμερα είναι επιτακτικό να επανακτήσουμε τη σχέση αυτή και να προτείνουμε, λύσεις στα σύγχρονα προβλήματα .
Δε γνωρίζω τι θα έκανε σήμερα αν ζούσε ο Επίκουρος. Μπορεί να ήταν διαχειριστής σ έναν μυθοκτονικό ιστότοπο ή οι μαθητές του στον Κήπο να ήταν ολημερίς μ ένα tablet στο χέρι και να κατέρριπταν- σύμφωνα με τις οδηγίες του- το πλήθος από τις ανοησίες που βλέπουμε στο διαδίκτυο. Όπως και να χει, σίγουρα, ο δυτικός πολιτισμός και η επιστήμη γενικότερα του οφείλουν τα μέγιστα (έστω κι αν δεν το ξέρουν), κι ευτυχώς για μας, έχει αφήσει παρακαταθήκη τα όπλα για ν αντιμετωπίσουμε τον ανορθολογισμό και την ανοησία που μας περιβάλλει.
Κάθε ζωντανή φιλοσοφία έχει, όπως το δειξα, για πυρήνα μια απλή σκέψη, γεννημένη από αντίδραση στις γύρω συνθήκες, που μπορεί να την πει κανείς με λίγες λέξεις.
Η τετραπλή συνταγή ή τετραπλό κριτήριο της αλήθειας αποτελείται, λοιπόν, από τις αισθήσεις, τα πάθη (συναισθήματα, συγκινήσεις), τις προλήψεις (έννοιες των πραγμάτων ήδη αποθηκευμένες στο νου) και τις διορατικές συλλήψεις του νου (φανταστικαι επιβολαι τής διανοίας).
«Δίνω έναν αριθμό βιβλίων που δεν είναι νοητό να μην υπάρχουν στην ατομική βιβλιοθήκη του δάσκαλου, προτού μπει στην τάξη. Πνευματική περιουσία στοιχειώδης αλλά βαρύτιμη. “Ακτινοβολία υποβάθρου”, θα λέγανε οι κοσμολόγοι στη γλώσσα τους. Η επαφή μας με τα κείμενα αυτά ζητά να μοιάζει το δεσμό που έχει ο καθένας μας με στοιχεία όπως: η θάλασσα, το βουνό, η μουσική, το ταξίδι, η Κυριακή, η κουβέντα με το φίλο, η Αγορά, οι “υπαρκτικές ώρες” του προσώπου μας. Περισσότερα
«Χάμω σερνόταν η ανθρώπινη ζωή, να την κλαις βλέποντας τη μπρος στα μάτια, πλακωμένη κάτω από το βάρος μιας θρησκείας, που προβάλλοντας το κεφάλι από τις χώρες τ’ ουρανού απειλούσε τους θνητούς με την τρομερή της όψη. Οπότε πρώτος ένας Έλληνας, ένας άνθρωπος, τόλμησε να σηκώσει τα θνητά του μάτια κατεπάνω της και πρώτος να ορθωθεί εμπρός της.
Πολιτεύματα και νόμοι είναι παροδικοί, ισχύουν όσο τ ανέχονται οι άνθρωποι. Όταν καταντούν τυραννικοί και “παρά φύσιν βιάζονται”, πρέπει ν αντικατασταθούν με ανθρωπινότερους. Περισσότερα
Ο Επίκουρος παραμένει ένας από τους λιγότερο προβεβλημένους φιλοσόφους του αρχαίου κόσμου. Από μια τεράστια σε όγκο και σημασία πνευματική παραγωγή έφτασαν μέχρι τις μέρες μας σχετικά λίγα έργα και αυτά θρυμματισμένα, καθώς τα περισσότερα βιβλία χάθηκαν, για διάφορους λόγους. Από τους αρχαίους στοχαστές περισσότερο γνωστοί έγιναν άλλοι, όπως λ.χ. ο Πλάτων, ενώ πολλοί έμειναν συστηματικά στην αφάνεια ή συκοφαντήθηκαν σε όλες τις εποχές.
Περισσότερα
