Η Επικούρεια φιλοσοφία ως ανάχωμα στην παραπληροφόρηση

Μα τι σχέση μπορεί να έχει η φιλοσοφία με τα hoaxes; θα με ρωτήσετε εύλογα.

H φιλοσοφία, στις απαρχές της τουλάχιστο, αποτελούσε τρόπο ζωής, έδινε λύσεις στην καθημερινότητά του ανθρώπου. Σήμερα είναι επιτακτικό να επανακτήσουμε τη σχέση αυτή και να προτείνουμε,  λύσεις στα σύγχρονα προβλήματα .

Είναι γεγονός ότι βρισκόμαστε στην εποχή της πληροφορίας, μα ταυτόχρονα και της μεγαλύτερης παραπληροφόρησης.

Είναι λάθος να πιστεύουμε ότι η σημερινή κοινωνία, αν και περισσότερο καταρτισμένη -κι όσο ποτέ άλλοτε ενημερωμένη- είναι ορθολογικότερη ή πιο έντιμη πνευματικά, από τις αντίστοιχες της προ-επιστημονικής εποχής.

Στην εποχή του διαδικτύου, βιώνουμε έναν καταιγισμό ψευδών ειδήσεων. Τσαρλατάνοι παραμονεύουν σε κάθε κλικ. Ψευδοεπιστήμες εξαπατούν. Φαντασιοπληξία προλήψεις και δεισιδαιμονίες ζουν και βασιλεύουν.

Όλα τα μεγάλα μέσα παρακολουθούν ανήμπορα το φαινόμενο να γιγαντώνεται, και μπροστά στον διαφαινόμενο κίνδυνο της χαμένης αξιοπιστίας τους, προσπαθούν ν ανακαλύψουν μια λύση αναζητώντας αμυντικά λογισμικά κι αλγόριθμους.

Μήπως όμως αυτή η λύση βρίσκεται ήδη στα χέρια μας, γραμμένη κάπου 2 χιλιάδες και κάτι χρόνια πριν;

Έχω την πεποίθηση ότι η Επικούρεια φιλοσοφία, έχει κληροδοτήσει στην ανθρωπότητα τον τρόπο ν αντισταθεί και να αντιμετωπίσει τον ανορθολογισμό και την ανοησία που μας περιβάλλει.

Γιατί σαν κι εμάς, έτσι κι ο Επίκουρος ,«βρήκε τον αγέρα του καιρού του» φορτωμένο από ψευτοσοφίες.

Αναφέρει ο καθηγητής Φιλοσοφίας Χαράλαμπος Θεοδωρίδης, στον πρόλογο του πρωτοπόρου βιβλίου του “Επίκουρος – Η αληθινή όψη του αρχαίου κόσμου“:

«Αυτά που έχουν βάση προλήψεις, δεισιδαιμονίες, την αμάθεια γενικά, πρέπει να καταπολεμηθούν, και το μέσο γι αυτό είναι η επιστήμη. Σωτήρας κι οδηγητής είναι η φιλοσοφία, φτάνει να μην τη θολώνουν μύθοι ή μωρολογήματα της μεταφυσικής. Τις σκιές αυτές που θόλωσαν το νου των ανθρώπων τις σκορπίζει το φως της επιστήμης.

Επιστήμη για τον Επίκουρο είναι η ιωνική φυσική, όπως μορφώθηκε από τα παλαιότερα χρόνια και πήρε τον πλούσιο διάκοσμό του με το Δημόκριτο. Έτσι σπάνει η μακραίωνη, ρουτινιαρισμένη από ομαδική παράκρουση, αντίληψη του κόσμου. Η διανόηση του Επίκουρου παραμερίζει και ξεκαθαρίζει το νου από τις πολύμορφες πλάνες»

Επιγραμματικά, η φιλοσοφία του Επίκουρου διακρίνεται: στη Φυσική, στην Ηθική και στον Κανόνα.

Ο Κανόνας, αποτελεί τη σίγουρη μέθοδο για την απόκτηση γνώσης, αντιπροσωπεύοντας τη Λογική. Όπως γράφει και πάλι ο Θεοδωρίδης:

«ξεκαθαρίζοντας το έδαφος από το άχρηστο υλικό ο Επίκουρος περιόρισε την Διαλεκτική στους κανόνες που οδηγούν στον σχηματισμό σωστών κρίσεων, δηλαδή στο να ξεχωρίσει το φανταστικό από το πραγματικό. Το ξεκαθάρισμα αυτό ο ίδιος το είπε κριτήριο της Αλήθειας και το μέρος αυτό της φιλοσοφίας του το ονόμασε Κανονικόν ή Περι Κριτηρίου.»

Ο Κανόνας, που θ αποτελέσει στο εξής το κυρίως σώμα του αλγόριθμου που θ αναπτύξουμε, εμπεριέχει τις εξής έννοιες:

1. Δύο αρχές: 
   • α) Τίποτα δεν γίνεται από το τίποτα.
   • β) Την αρχή της πλήρους αναλογίας
2. Τέσσερα κριτήρια αληθείας:
   • α) τις αισθήσεις.
   • β) Τα πάθη ( ηδονή και οδύνη)
   • γ) τις προλήψεις ( έννοιες)
   • δ) Τις φανταστικές επιβολές της διανοίας. 
3. Την εμπειρική μεθοδολογία επιμαρτύρησης και μη αμφισβήτησης και αντιμαρτύρησης και αμφισβήτησης. 

Ο αμυντικός μηχανισμός της επιστήμης

Ο Επίκουρος συμβούλευε τον μαθητή του Πυθοκλή σε μια από τις επιστολές του “για την Επιστήμη και τη Σοφία” :

…δεν πρέπει να βιάζουμε τα δεδομένα για να τα ταιριάξουμε με μια απίθανη ερμηνεία ούτε να υιοθετήσουμε μια μέθοδο έρευνας πανομοιότυπη μ’ εκείνη που χρησιμοποιούμε όταν κρίνουμε τρόπους ζωής ή όταν λύνουμε άλλα προβλήματα της φυσικής…

… δεν πρέπει να μελετούμε τη φύση βασιζόμενοι σε κενές υποθέσεις και αυθαίρετους νόμους, μα σε συμφωνία με τις απαιτήσεις των φαινομένων…

Η ορθολογική σκέψη είναι το μοναδικό εργαλείο που μας επιτρέπει να βάζουμε μια τάξη στο πλήθος των πληροφοριών και των γνώσεων. Η αυτοάμυνα απέναντι στην πλάνη είναι η πληροφόρηση κι η γνώση. Και για την κατάκτησή της γνώσης υπάρχει ένας μόνο δρόμος, ο δύσκολος δρόμος της επιστήμης.

Γράφει ο Λουκιανός στο Περί αιρέσεων:

Αυτή και μόνο αυτή είναι η σίγουρη και σταθερή σου ελπίδα για την ανακάλυψη της αλήθειας, κι άλλη δεν υπάρχει’ μόνη ελπίδα σου είναι η ικανότητα να κρίνεις και να ξεχωρίζεις το ψέμα από την αλήθεια, και σαν τους αργυραμοιβούς να καταλαβαίνεις ποια είναι τα άξια και τα ανόθευτα και ποια τα κίβδηλα. Κι αν τύχει ν’ αποκτήσεις τέτοια ικανότητα κι επιδεξιότητα, τότε προχωράς στον έλεγχο των όσων λέγονται. Ειδεμή, να ξέρεις πως τίποτα δεν θα εμποδίσει, να σε σέρνει ο καθένας από τη μύτη ή να τρέχεις σαν το πρόβατο πίσω από το βλαστάρι που θα σου τείνουν. Ή πιο σωστά, θα ’σαι σαν ένα υγρό χυμένο πάνω στο τραπέζι, κι όπου σε σπρώχνει ο καθένας με το δαχτυλάκι του, θα πηγαίνεις.

Αυτό που θα προσπαθήσω να κάνω τώρα, φανταστείτε το σαν ένα νοητικό πείραμα. Θα επιχειρήσω να μοντελοποιήσω κάποια μέρη του “Επικούρειου κανόνα”, αλλά και γενικότερα της επικούρειας φιλοσοφίας, κατασκευάζοντας έναν αλγόριθμο (μαθηματικά/ πληροφορική = Ονομάζουμε μία σειρά από εντολές που έχουν αρχή και τέλος, είναι σαφείς και έχουν ως σκοπό την επίλυση κάποιου προβλήματος). Θα σας φανερώνω σταδιακά τα κομμάτια του, μαζί κάθε φορά με τ΄αποτελέσματα της εφαρμογής του, και θα σας προτείνω και λίγες ενδεικτικές πρακτικές συμβουλές.

Πριν ξεκινήσουμε όμως, υπάρχουν 2 προαπαιτούμενα κλειδιά.

Πρώτον, ο Επίκουρος συνέστησε ότι πρέπει πάντα, πριν ξεκινήσουμε το οτιδήποτε, να:

Ξεκαθαρίζουμε το νόημα των λέξεων αντί να ανατρέχουμε σε ορισμούς.

Η Επικούρεια φιλοσοφία υποστηρίζει ότι για τη μελέτη της φύσης χρειάζεται να χρησιμοποιούμε τη γλώσσα που μεταχειρίζονται οι άνθρωποι για να δηλώνουν τα πράγματα. Ο λόγος του Επίκουρου είναι επιστημονικός, αποφεύγοντας τις λογοτεχνικές και ποιητικές εκφράσεις, δίνοντας μεγαλύτερο βάρος στη νοηματική σαφήνεια των λέξεων.

Εξηγώντας το αυτό στον Μητρόδωρο του έλεγε:

«Και πολύ σωστά, Μητρόδωρε’ γιατί φαντάζομαι πως θα ’χεις ν’ αναφέρεις ένα σωρό τέτοιες περιπτώσεις ανθρώπων, που παρατήρησες ότι προσλαμβάνουν με τρόπο κάπως γελοίο τις λέξεις, δίνοντάς τους οποιοδήποτε άλλο νόημα πέρα από αυτό που πραγματικά έχουν’ ενώ εμείς όταν χρησιμοποιούμε τις λέξεις δεν ξεφεύγουμε από το συμβατικό τους νόημα’ ούτε μεταβάλλουμε την ονομασία ενός ολοφάνερου πράγματος…» –

Ξεκαθαρίζει λοιπόν ότι για κάθε λέξη που χρησιμοποιούμε, πρέπει να φροντίσουμε πρώτα ν αποδίδεται η ίδια έννοια απ΄ όλους τους συνομιλητές, αλλιώς οδηγούμαστε σε παρανοήσεις και δεν θα μπορέσουμε ποτέ να συνεννοηθούμε. 

Οπότε έτσι κι εμείς ξεκινάμε με τον ορισμό της  Ψευδοεπιστήμης:

Είναι ένα σύνολο από ιδέες βασισμένες σε θεωρίες που προβάλλονται ως επιστημονικές, ενώ δεν είναι

Και ξεκινήσαμε μ αυτό γιατί η ψευδοεπιστήμη μπορεί να είναι εξαιρετικά επικίνδυνη αφού:

• H διείσδυσή της στην πολιτική και τους θεσμούς έχει δώσει ερείσματα για φρικαλεότητες στο όνομα της φυλετικής ή θρησκευτικής καθαρότητας, έχει απομακρύνει πανεπιστημιακούς από τις θέσεις τους, έχει παρεμποδίσει κι αποθαρρύνει βασική επιστημονική έρευνα
• η διείσδυσή της στο εκπαιδευτικό σύστημα εκδιώκει την επιστήμη και τη λογική
• η διείσδυσή της στα ιατρικά επαγγέλματα καταδικάζει χιλιάδες ανθρώπους να πεθαίνουν ή να υποφέρουν άδικα
• η διείσδυσή της στη θρησκεία γεννά φανατισμό, μισαλλοδοξία και ιερούς πολέμους
• η διείσδυσή της στα μέσα μαζικής ενημέρωσης στερεί από τους πολίτες τη δυνατότητα να παίρνουν βάσιμη πληροφόρηση για κοινά ζητήματα υψίστης σημασίας

Και να η πρώτη δόση οδηγιών:

Το ψεύτικο δημοσίευμα θα ενδυθεί το μανδύα της επιστήμης, την οποία θα διαστρεβλώσει στο βαθμό που θα εξυπηρετεί τους ισχυρισμούς του.

Επομένως αυτό ακριβώς εφαρμόζουμε στην πράξη όταν εξετάζουμε ένα δημοσίευμα, “ξεκαθαρίζουμε το νόημα των λέξεων”, παίρνουμε στάση άμυνας και προσέχουμε μήπως υπάρχουν ύποπτες ενδείξεις όπως:

• Συναισθηματικά φορτισμένες λέξεις και σφαλερές αναλογίες, με σκοπό να πέσουμε στην παγίδα της μεροληψίας διαθεσιμότητας (είναι η τάση των ατόμων να υπερσταθμίζουν το πιο έντονο ή συναισθηματικά φορτισμένο ενδεχόμενο)
• Ψευδοεπιστημονικές ορολογίες. Να μην ξεχνάμε ότι ακόμη και η χρήση επιστημονικής ορολογίας από μόνη της δεν αρκεί για να συγκροτήσει επιστήμη
• Λέξεις που δείχνουν προχειροδουλειά. Αν διαπιστώσουμε προχειρότητες, πολλά τυπογραφικά, ορθογραφικά ή συντακτικά λάθη, είναι ένα “καμπανάκι”.
• Κακές, αυτόματες, χωρίς νόημα μεταφράσεις. 
• Λογικά σφάλματα/ Αδικαιολόγητα λάθη.

Το δεύτερο προαπαιτούμενο κλειδί είναι η προτροπή του να:

Διαχωρίζουμε το πραγματικό από το φανταστικό.

Στην Επικούρεια φιλοσοφία ξεκινάς με τη γνώση για το ποια είναι αλήθεια και ποιο το ψέμα (τι είναι πραγματικό και τι φανταστικό)

Όλο το γένος των ανθρώπων είναι λαίμαργο για μύθους και ιστορίες, έγραψε ο Λουκρήτιος στο “Περί Φύσεως των Πραγμάτων”

Ποια είναι η επιστημονική μεθοδολογία του Επίκουρου;

Άλλες γνώμες, λοιπόν, είναι αληθείς, άλλες ψευδείς: αληθείς είναι εκείνες που επιβεβαιώνονται και δεν αμφισβητούνται από το αυταπόδεικτο και ολοφάνερο’ ψευδείς είναι εκείνες που αμφισβητούνται και δεν επιβεβαιώνονται από το ολοφάνερο, μας λέει ο Σέξτος Εμπειρικός στο “Προς Λογικούς (παράθ. Επίκουρου)”

Επομένως εφαρμόζοντας πρακτικά αυτές τις οδηγίες, μεγάλη προσοχή σε δημοσιεύματα που παρατηρείτε τα εξής:

• Πηχυαίοι – Υπερβολικοί τίτλοι
• Λανθασμένη αντίληψη συσχετισμών. Συχνά παρανοούμε το πως λειτουργεί η τυχαιότητα. Τυχαία περιστατικά χαρακτηρίζονται ως συστηματικά και εφευρίσκεται τάξη ακόμη κι εκεί που δεν υπάρχει
• Προτροπή διάδοσης/προώθησης
• Είναι είδηση ή ιστορία; Μην πάρετε στα σοβαρά ειδήσεις που περιέχουν σχόλια και πολλούς επιθετικούς προσδιορισμούς. Η είδηση είναι γυμνή κι έτσι πρέπει να παρουσιάζεται.
• Χρησιμοποιεί πικάντικα και πονηρά
• Απίστευτοι ισχυρισμοί. Οι εντυπωσιακές δηλώσεις δεν επαληθεύουν ισχυρισμούς
• Τρομολαγνεία – τακτικές εκφοβισμού ή χρήση συγκεκαλυμμένων απειλών 
• Συνωμοσιολογίες – Ο βολικός Κακός Άλλος. Μια συγκεκριμένη ρητορική θεωρεί ότι είμαστε όλοι αβοήθητα θύματα μιας κατ’ ουσίαν συνωμοσίας.. Το να βρίσκεις άλλους για να ρίχνεις το φταίξιμο, υπήρξε ανέκαθεν προσφιλές τέχνασμα του ανθρώπινου ψυχισμού 

Περνάμε τώρα στο κυρίως σώμα του αλγόριθμου και:

Δεχόμαστε πως τίποτε δεν προκύπτει από το τίποτε.

Ο Επίκουρος ενστερνίζεται μία από τις βασικές αρχές της φυσικής, αλλά και γενικότερα της Ελληνικής φιλοσοφίας, ότι δηλαδή «τίποτα δεν γίνεται από το τίποτα ούτε καταλήγει στο τίποτα». Όπως γράφει ο Λουκρήτιος:

“Η αρχή που θα χρησιμεύει από δω και πέρα για ξεκίνημα, είναι ότι τίποτα δε δημιουργήθηκε από το τίποτα, με θεϊκή θέληση. Πραγματικά, αν κάτι φοβίζει τους θνητούς, είναι που βλέπουν τόσα πολλά να συμβαίνουν στη γη και στα ουράνια και δεν μπορούν να διακρίνουν τις αιτίες. Και βάζουν με το νου τους ότι γίνονται με θεϊκή δύναμη. Γι’ αυτό, ξέροντας πως τίποτα δεν μπορεί να δημιουργηθεί από το τίποτα, είμαστε ήδη στο σωστό δρόμο γι’ αυτό που αναζητούμε, ώστε να καταλάβουμε από ποια στοιχεία ξεφυτρώνουν τα πάντα και πως τίποτα δεν είναι έργο θεϊκό.” 

Δεν έχουν αλλάξει και πολλά πράγματα από τότε. Πώς άλλωστε, όταν η βασική ιδέα της ψευδοεπιστήμης είναι η απολυτοσύνη, ότι δεν περιέχει τίποτα μέσα της που να επιδέχεται αλλαγή ή βελτίωση.  Γι αυτό ακριβώς τη βλέπουμε ίδια κι απαράλλακτη μέσα στα χρόνια. Ίδιες οι πρακτικές του παλιού με του νέου κομπογιαννίτη!

Προσοχή λοιπόν:

Στις μαγγανείες, στη μεταφυσική, στους νεοσαμάνους που ισχυρίζονται ότι παρακάμπτουν τους φυσικούς νόμους και δημιουργούν πράγματα κι αποτελέσματα εκ του μηδενός, στις ασιατικού τύπου μεταμοντέρνες θρησκείες που δαμάζουν υποτιθέμενα “ενεργειακά πεδία” και κατέχουν απόλυτες αλήθειες.

Προσοχή στα συνταγολόγια ευτυχίας για τον άνθρωπο της μη-κρίσης που δεν θέλει να κουραστεί με φιλοσοφίες

Προσοχή στην ψευδοϊατρική που βασίζει εξ ολοκλήρου την επιβίωσή της στην υποκειμενική αποτίμηση.

Προσοχή στις ψευδοθεραπείες. Το τεράστιο πρόβλημα μ αυτές δεν είναι η δαπάνη τους, αλλά ότι είναι επικίνδυνες.

Περνώντας στο επόμενο στάδιο του αλγόριθμου όπου:

Τοποθετούμε το κριτήριο του πραγματικού στις αισθήσεις.

Η Επικούρεια φιλοσοφία ζητάει να  ακουμπήσουμε στα φαινόμενα, στα γεγονότα, στην πραγματικότητα. Και όχι σε κενές δόξες, δηλαδή σε λόγια του αέρα.

Ο Επίκουρος θεωρούσε ότι η κακοδαιμονία των ανθρώπων προέρχεται από την αμάθεια, τη δεισιδαιμονία, τις προλήψεις, τους φόβους και τις ελπίδες που γεννούν όλα αυτά στους ανθρώπους, κι επειδή θεωρούσε πως αιτία όλων αυτών είναι η άγνοια των φυσικών νόμων, πίστευε ότι μόνο μέσο θεραπείας είναι η ορθή γνώση των νόμων που διέπουν τη φύση και τον άνθρωπο.

“Πρέπει με βάση τα ορατά να προχωρούμε σε συμπεράσματα για τα μη ορατά (τα άδηλα)”  γράφει ο Λαέρτιος στο “Επικούρου βίος”

“Τα μάτια δεν μπορούν να γνωρίσουν τη φύση των πραγμάτων. Γι αυτό, μη θελήσεις να επιρρίψεις στα μάτια ένα σφάλμα του μυαλού” γράφει ο Λουκρήτιος.

Μια μικρή βοήθεια για ν ακολουθήσουμε την οδηγία αυτή του Επίκουρου είναι μια πολύ πρακτική θεωρία, που λέγεται : το ξυράφι του Οκαμ

«Κανείς δεν θα πρέπει να προβαίνει σε περισσότερες εικασίες από όσες είναι απαραίτητες».

Συνεχίζουμε στο επόμενο στάδιο κι

Εφαρμόζουμε την αρχή της αναλογίας.

Η πλήρης αναλογία σημαίνει, ότι για όλα τα σώματα στην φύση, ισχύουν οι ίδιοι φυσικοί νόμοι. Δηλαδή, οι ίδιοι νόμοι που ισχύουν  για τα  φανερά, κανονικά θα πρέπει να ισχύουν και για τα μη φανερά. Εφ’ όσον όλα τα γνωστά επιμέρους στοιχεία δύο σωμάτων είναι όμοια, τότε και τα άγνωστα στοιχεία τους θα είναι όμοια.

Επομένως προφυλαχθείτε μόλις δείτε κάτι από τα παρακάτω: 

• Συμφωνεί ο ισχυρισμός με όσα ξέρουμε για τον κόσμο; Ότι συμβαίνει στην καθημερινότητά μας, ότι γνωρίζουμε, δεν ανατρέπεται εύκολα.
• Χαμηλής αξιοπιστίας και η υπόλοιπη θεματολογία.
• Αν βρίσκετε πολλές εκδοχές του ίδιου θέματος.
• Αν δεν υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία.
• Όταν αυτά σας είναι άγνωστα ή αντιφατικά μεταξύ τους .

Περνάμε στο επόμενο βήμα που είναι ότι:

Ξεκινάμε από τις πρώτες αρχές, τη γενική εικόνα και προχωρούμε επαγωγικά.

Επαγωγή: Είναι η φιλοσοφική μέθοδος με την οποία οδηγούμαστε από το μερικό στο γενικό, από το γνωστό στο άγνωστο. Η επαγωγή είναι ο συλλογισμός που μεταβαίνει από έναν περιορισμένο αριθμό παρατηρήσεων σε ευρύτερες πιθανές γενικεύσεις.

Με την επαγωγική σκέψη, αυτό που κάνεις είναι να χρησιμοποιείς όλη την προϋπάρχουσα γνώση για να πας στο επόμενο βήμα.

Σήμερα βιώνουμε σαν κοινωνία το αποτέλεσμα της έλλειψης δομημένης κι επαγωγικής σκέψης. Κι όλα ξεκινούν δυστυχώς από το εκπαιδευτικό μας σύστημα, όπου προωθούμε την άκριτη αποστήθιση και όχι την κριτική κι επιστημονική σκέψη.

Προσοχή λοιπόν σε:

Ραβδοσκόπους, γεωμάντες, διαλογιστές, αντιεμβολιαστές, αναπνοιστές και ψευτοθαύματα.

Συνεχίζουμε στο επόμενο βήμα και:

Χρησιμοποιούμε τα τέσσερα κριτήρια της αλήθειας.

Από τις αισθήσεις, έλεγε ο Επίκουρος, γεννιούνται οι παραστάσεις, οι έννοιες δηλαδή που καταθέτονται στο νου. Είναι οι λεγόμενες εντυπώσεις, που παρέχουν την εμπειρία.

Οι Προλήψεις, είναι όλα αυτά που αισθανθήκαμε, διδαχθήκαμε, εμπεδώσαμε από την ημέρα της γέννησής μας και που τα έχουμε αποθηκεύσει στην μνήμη μας. Η επιβεβαιωμένη γνώση.

Οι έννοιες λοιπόν, μαζί με τα αισθήματα και τα συναισθήματα (πάθη), γεννούν στον άνθρωπο το κριτήριο της αλήθειας, αυτό δηλαδή που μας αποκαλύπτεται σαν πραγματικότητα κι αποτελεί την βάση της επικούρειας γνωσιολογίας.

Οι προλήψεις είναι κριτήριο αλήθειας. Ο κόσμος δεν είναι δυνατόν να γνωσθεί με άλλον τρόπο. Αν κάνουμε λάθος, το μόνο που φταίει είναι ο λαθεμένος συλλογισμός μας, ξεχωρίζοντας έτσι την υποκειμενική μας εντύπωση από την αντικειμενική αλήθεια.

Ο Επίκουρος στάθηκε απέναντι σε λογικές που υποτιμούν κατάφωρα τις αισθήσεις σαν πηγή γνώσης, και που ισχυρίζονται ότι ο άνθρωπος πρέπει να υπακούει σε δυνάμεις έξω από το ίδιο το άτομο:

«Πρέπει να αναλογιζόμαστε τον αληθινό σκοπό της ζωής έχοντας κατά νου όλες εκείνες τις ολοφάνερες μαρτυρίες των αισθήσεων στις οποίες στηρίζουμε τις απόψεις μας. Ειδάλλως τα πάντα θα είναι γεμάτα αμφιβολία και σύγχυση.» Κύρια Δόξα 22

Αυτή ακριβώς τη σύγχυση, εκμεταλλεύεται για αιώνες κάθε σύστημα αξιών και πεποιθήσεων που θέλει να καταπνίξει την ανθρώπινη ανεξαρτησία κι ελευθερία. Φτάνει ν απουσιάζει ο ορθολογισμός κι η παρατήρηση της αντικειμενικής πραγματικότητας.

Μήπως θυμάστε την “τελική και πιο ουσιαστική εντολή” του “Υπουργείου αλήθειας” στο βιβλίο του George Orwell 1984;

Το κόμμα σου λέει ν αρνιέσαι τη μαρτυρία των ίδιων των ματιών και των αφτιών σου (δηλαδή των αισθήσεών σου)

Προσοχή λοιπόν:

Το αιρετικό δεν είναι κατ’ ανάγκην σωστό

Ανεξήγητο δεν σημαίνει μη εξηγήσιμο

Σκεφτόμαστε ορθολογικά για να είμαστε ελεύθεροι

Και περνάμε τώρα στο προτελευταίο βήμα όπου:

Δεχόμαστε τα πολλαπλά αίτια και τα πλείονα αποτελέσματα.

Εδώ, θα σας παραθέσω 2 μικρά αποσπάσματα από την επιστολή προς Πυθοκλή:

Γιατί δεν πρέπει να μελετάμε τη φύση, με κενές υποθέσεις και αυθαίρετους νόμους, αλλά όπως απαιτούν τα φαινόμενα. Γιατί ο βίος μας δεν έχει ανάγκη από παραλογισμούς και κενές δοξασίες, αλλά από ζωή χωρίς ταραχές . Όλα λοιπόν τακτοποιούνται αν εξηγηθούν με τη μέθοδο των πολλαπλών αιτιών, σε συμφωνία πάντοτε με τα γεγονότα και αν προβάλλουμε εκείνο που σχετικά με αυτά είναι ευλογοφανές. Όταν όμως κάποιος άλλο αφήνει κι άλλο δεν απορρίπτει, παρ’ όλο που κατά τον ίδιο τρόπο συμφωνεί με τα φαινόμενα, αυτός είναι φανερό ότι βρίσκεται μακριά από κάθε μελέτη της φύσης και κατρακυλάει στον μύθο… 

Η εμφάνιση προσώπου στη σελήνη μπορεί να προέρχεται από παραλλαγή των μερών της ή από κάποια παρεμβολή ή να γίνεται με οποιοδήποτε άλλο τρόπο, ο οποίος φαίνεται να συμφωνεί με τα γεγονότα. (Επιστολή προς Πυθοκλή)

Ουσιαστικά, μας περιέγραψε επακριβώς το ψυχολογικό φαινόμενο του εγκεφάλου να βλέπει οικεία αντικείμενα, που ονομάζετε παρειδωλία. Ο εγκέφαλος του ανθρώπου τείνει να συμπληρώνει τα κενά ακόμη κι εκεί που δεν υπάρχουν.

Επομένως τι ακόμη να προσέχουμε σ αυτά που διαβάζουμε:

• Αξιοπιστία συντάκτη/ποιος γράφει το κείμενο 
• Χρονικός προσδιορισμός  (αν γράφει χθες, προχθές, κάποτε…  ύποπτο)
• Αξιοπιστία πηγών (Ποτέ να μην υποθέτετε ότι επειδή κάποιος είναι σεβαστός στον παραδοσιακό κόσμο των μέσων ενημέρωσης, αυτό που λέει είναι αλήθεια. Ελέγξτε ξανά το περιεχόμενό σας.  Ελέγξτε την πηγή)
• Με το κομμάτι; Η ποσότητα μήπως είναι σε βάρος της αξιολόγησης και του ελέγχου του περιεχομένου;
• Μη λειτουργικοί/ενεργοί σύνδεσμοι. Αν υπάρχουν ανενεργές παραπομπές είναι και πάλι ένδειξη ότι κάτι δεν πάει καλά.
• Μεθοδολογία. Εάν το κείμενο είναι ερευνητικό πρέπει απαραιτήτως να γίνεται αναφορά στη μεθοδολογία, στη δειγματοληψία και στις τεχνικές επεξεργασίας των δεδομένων.

Ο αλγόριθμός μας ολοκληρώνεται με την τελευταία εντολή:

Επιβεβαιώνουμε τα συμπεράσματα με την επιμαρτύρηση ή μη αντιμαρτύρηση της πραγματικότητας προς αυτά.

Η προσπάθεια διάψευσης μιας θεωρίας αφορά τους ίδιους τους υποστηρικτές της. Για παράδειγμα, κάθε φορά που κάποιοι υποστηρίζουν ότι διαθέτουν υπερφυσικές ικανότητες, δεν είναι υποχρεωμένοι οι υπόλοιποι επιστήμονες να δημοσιεύουν πειράματα που να τους διαψεύδουν, αλλά αυτοί οι ίδιοι οφείλουν να αποδείξουν την ισχύ των ισχυρισμών τους

Ο διάσημος εξελικτικός βιολόγος Ντόκινς σ ένα γράμμα που έγραψε κάποτε στη 10χρονη κόρη του τη συμβούλευε ακριβώς αυτό: “την επόμενη φορά που κάποιος θα σου πει ότι κάτι είναι αληθινό, ρώτησε τον: Τι αποδείξεις έχουμε γι αυτό;” .

Κι ο μεγάλος Καρλ Σαγκάν, έλεγε χαμογελώντας : «Η απουσία αποδείξεων δεν αποτελεί απόδειξη της απουσίας!»

Και κλείνουμε με τις τελευταίες οδηγίες:

• Ανούσια σχέση αίτιου και αιτιατού. Το γεγονός πως δύο γεγονότα συνδέονται, δεν σημαίνει πως το ένα προκάλεσε το άλλο.
• Μην παρασύρεστε από συναισθηματισμούς
• Μην κάνετε βιαστικές γενικεύσεις
• Να σκέφτεστε το περίφημο «ποιος ωφελείτε» των ντετέκτιβ.
• Θυμηθείτε ποιος έχει την ευθύνη της απόδειξης
• Οι αποσπασματικές μαρτυρίες δεν συγκροτούν επιστήμη
• Η υπέρτατη αρχή: Αμφισβητούμε ! 

Αυτό θεωρώ ότι είναι ένα ολοκληρωμένο σύστημα προστασίας απέναντι στον κόσμο της ανοησίας, δώρο στην ανθρωπότητα από τον Επίκουρο!

ΧΑΙΡΕΤΕ ΚΑΙ ΜΕΜΝΗΣΘΕ ΤΑ ΔΟΓΜΑΤΑ