Ο νέος Μεσαίωνας και η Ε.Ε.

«Το σενάριο της σειράς «Game of Thrones» δείχνει αυτό που θα ζήσει σύντομα ο πλανήτης μας: ένα είδος νέου Μεσαίωνα, γεμάτου βία, αταξία, φυσικές καταστροφές, πολεμικούς ηγέτες, μάχες εξουσίας με γρήγορες εναλλαγές. Περιγράφει τον κόσμο που έρχεται μετά το τέλος της αμερικανικής αυτοκρατορίας, ένα νέο θεαματικό Μεσαίωνα, όπου καμία εξουσία δεν είναι σταθερή και όπου όλα επιτρέπονται». Το εντυπωσιακό κείμενο του Ζ. Αταλί, όσο απαισιόδοξο κι αν ακούγεται, είναι η πιο πιθανή εικόνα του μέλλοντος, σύμφωνα με πολλούς αναλυτές.

Πολλά χρόνια πριν, ο Ρ. Κάπλαν μιλούσε για την «Επερχόμενη αναρχία» όταν άλλοι προέβλεπαν «Το τέλος της Ιστορίας». Οι εξελίξεις στην Ουκρανία και η αδυναμία της Δύσης να αντιδράσει αποφασιστικά στη ρωσική επιθετικότητα, επιβεβαιώνει ότι στον «νέο κόσμο» δεν θα υπάρχει μια παγκόσμια αυτοκρατορία, αλλά πολλές δυνάμεις που θα ανταγωνίζονται. Οι ΗΠΑ, μετά τις περιπέτειες στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, δείχνουν εξαιρετικά απρόθυμες για νέες περιπέτειες. Γι’ αυτό απέφυγαν επέμβαση στη Συρία και το ενδιαφέρον τους μετατοπίζεται πλέον στην Ασία. Η Κίνα αυξάνει τη στρατιωτική της δύναμη ενώ ο Μπ. Ομπάμα δήλωσε στην πρόσφατη επίσκεψή του στο Τόκιο ότι «οι ΗΠΑ θα υποστηρίξουν την Ιαπωνία αν δεχθεί επίθεση για τα νησιά Σενκάκου», προσπαθώντας έτσι να σταματήσει επιθετικές κινήσεις του Πεκίνου, αλλά δίχως να προκαλέσει την Κίνα.

Και η Ε.Ε.; Σημαντικοί διανοητές και ιστορικοί, όπως o S. Huntington και ο N. Ferguson, πιστεύουν ότι η Ε.Ε. (και συνολικότερα η Δύση) έχει μπει σε μακρά φάση παρακμής, της οποίας ζούμε την αρχή. Ο προβληματισμός για το μέλλον της Γηραιάς Ηπείρου είναι διάχυτος στο εσωτερικό της Ε.Ε. και ο ευρωσκεπτικισμός αυξάνεται, απηχώντας την αγωνία για το μέλλον. Σήμερα για την Ευρώπη υπάρχει η αναλογία 7-25-50 (7% του παγκόσμιου πληθυσμού, 25% του παγκόσμιου ΑΕΠ, 50% των παγκόσμιων κοινωνικών δαπανών). Αυτή η αναλογία είναι αδύνατον να διατηρηθεί. Η θέση της Ευρώπης θα συνεχίσει να φθίνει. Ενόψει αυτής της πραγματικότητας, το κάθε κράτος στο εσωτερικό της Ε.Ε. κοιτάζει πώς θα ενισχύσει ή θα διατηρήσει τη θέση του και η συζήτηση περί ομοσπονδιακής Ευρώπης έχει σταματήσει εδώ και καιρό. Ακόμη και η σημερινή μορφή της Ε.Ε. είναι αμφίβολο αν θα διατηρηθεί (η Βρετανία πρόκειται να προχωρήσει σε δημοψήφισμα το 2017 για το αν θα παραμείνει στην Ενωση) ενώ η πρόσφατη κρίση έφερε ξανά στο προσκήνιο την αντίθεση Βορρά-Νότου και διεύρυνε τις διαφορές.

Ποια είναι η λύση; «Μπορούμε να αρνηθούμε την παγκοσμιοποίηση. Μπορούμε να κλειστούμε στον μικρόκοσμό μας. Ευτυχώς ή δυστυχώς, αυτό είναι αδύνατο: Ο νέος Μεσαίωνας είναι εδώ. Μας γοητεύει. Είναι γεμάτος ωραίες ιστορίες και υποσχέσεις. Γεμάτος βαρβαρότητα. Μας περιμένει. Εμείς πρέπει να δούμε πώς θα τον χρησιμοποιήσουμε», τονίζει ο Αταλί. Πολλοί στην Ευρώπη και στην Ελλάδα πιστεύουν ότι η λύση είναι η επιστροφή στον εθνικό έλεγχο, στο κλείσιμο στα σύνορα και στην επιβολή πολιτικών προστατευτισμού. Εκεί, στον κόσμο του χθες, έχουν την αυταπάτη ότι θα είναι πιο ασφαλείς. Το ερώτημα «πώς θα χρησιμοποιήσουμε» τον κόσμο που έρχεται ελάχιστα απασχολεί, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην Ε.Ε., γι’ αυτό και καθυστερεί η απάντηση.