Τι μας επιφυλάσσει το μέλλον

Τι επιφυλάσσει το μέλλον για την παγκόσμια οικονομία; Το βιοτικό επίπεδο θα αυξηθεί σε όλο τον κόσμο, καθώς οι φτωχές χώρες σήμερα κάνουν τεχνολογικά άλματα για να καλύψουν τη διαφορά με τις πλουσιότερες χώρες; Ή η ευημερία θα γλιστρήσει μέσα από τα χέρια μας, καθώς η απληστία και η διαφθορά μας οδηγήσει να καταστρέφουμε ζωτικής σημασίας πόρους αλλά και το φυσικό περιβάλλον από το οποίο η ανθρώπινη ευημερία εξαρτάται; Η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα είναι η εξασφάλιση ενός κόσμου ευημερίας, αντί ενός ερειπωμένου κόσμου, σχολιάζει ο Jeffrey D. Sachs, Καθηγητής Βιώσιμης Ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια.

____

“Σαν ένα μυθιστόρημα με δύο πιθανές απολήξεις, η δική μας ιστορία είναι μία ιστορία που δεν έχει γραφεί ακόμα, αυτόν το νέο αιώνα. Δεν υπάρχει τίποτα αναπόφευκτο σχετικά με την εξάπλωση – ή την κατάρρευση – της ευημερίας. Περισσότερο από όσο γνωρίζουμε (ή ίσως θέλουμε να παραδεχτούμε), το μέλλον είναι ζήτημα ανθρωπίνων επιλογών, όχι μόνο προβλέψεων.

Παρά τη συνεχιζόμενη οικονομική κρίση στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, ο αναπτυσσόμενος κόσμος έχει υποστεί ταχεία οικονομική ανάπτυξη. Ενώ το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προβλέπει ότι οι προηγμένες οικονομίες θα αναπτυχθούν μόλις κατά 1,5% το 2013, η ανάπτυξη στις αναπτυσσόμενες χώρες προβλέπεται να φθάσει στο 5,6%. Οι αναπτυσσόμενες οικονομίες της Ασίας, πρωτοπόρες τώρα στον κόσμο, αναμένεται να αναπτυχθούν κατά 7,2%, με την απόδοση στην υποσαχάρια Αφρική να αυξάνεται στο υγιές 5,7%.

Αυτό που συμβαίνει είναι τόσο ισχυρό όσο και σαφές. Οι τεχνολογίες που κάποτε υπήρχαν μόνο στις πλούσιες χώρες τώρα ανήκουν σε όλο τον κόσμο. Η κάλυψη της κινητής τηλεφωνίας στην υποσαχάρια Αφρική, για παράδειγμα, έχει περάσει από τους μηδενικούς σχεδόν συνδρομητές πριν από 20 χρόνια σε περίπου 700 εκατομμύρια σήμερα. Τα τηλέφωνα αυτά βοηθούν στην τραπεζική, την υγειονομική περίθαλψη, την εκπαίδευση, τις επιχειρήσεις, τις κρατικές υπηρεσίες, καθώς και την ψυχαγωγία για τους φτωχούς. Μέσα σε λίγα χρόνια, η συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου θα έχει πρόσβαση σε ασύρματα δίκτυα.

Όμως, υπάρχει και μια άλλη αλήθεια. Η περσινή χρονιά ήταν η θερμότερη που έχει καταγραφεί ποτέ στις ΗΠΑ. Οι ξηρασίες έχουν πλήξει περίπου το 60% των αμερικανικών πολιτειών. Τον Οκτώβριο, μια τρομερή «υπερ-καταιγίδα» έπληξε την ακτή του Ατλαντικού γύρω από το Νιου Τζέρσεϊ, προκαλώντας ζημιές 60 δις δολαρίων. Τα κλιματικά προβλήματα – πλημμύρες, ξηρασίες, καύσωνες, ακραίες καταιγίδες, τεράστιες δασικές πυρκαγιές και πολλά άλλα – κατέστρεψαν επίσης πολλές άλλες περιοχές του κόσμου το 2012, όπως η Κίνα, η Αυστραλία, η Νοτιοανατολική Ασία, η Καραϊβική και την περιοχή Σαχέλ της Αφρικής.

Αυτές οι περιβαλλοντικές καταστροφές συμβαίνουν όλο και πιο συχνά, καθώς εν μέρει προκαλούνται από τις ανθρώπινες ενέργειες, όπως η αποψίλωση, η διάβρωση των ακτών, η μαζική ρύπανση και, φυσικά, οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου που αλλάζουν το κλίμα του πλανήτη και μολύνουν τους ωκεανούς. Αυτό που είναι καινούριο είναι ότι οι μάστιγες όπως η κλιματική αλλαγή – που μέχρι πρόσφατα περιγράφονταν ως μελλοντική απειλή – είναι πλέον προφανείς και υπαρκτοί κίνδυνοι. Οι επιστήμονες έχουν δώσει ακόμη και ένα όνομα στην εποχή μας (Ανθρωπόκαινος) στην οποία η ανθρωπότητα έχει ευρείας κλίμακας επιπτώσεις στα οικοσυστήματα του πλανήτη.

Εδώ βρίσκεται η μεγάλη μας πρόκληση –αυτή που καθορίζει αν θα ακολουθήσουμε το δρόμο της ευημερίας ή της καταστροφής. Οι ταχέως αναπτυσσόμενες χώρες δεν μπορούν απλά να ακολουθήσουν το μονοπάτι της οικονομικής ανάπτυξης που ακολούθησαν οι πλούσιες χώρες. Αν προσπαθήσουν, η παγκόσμια οικονομία θα ωθήσει τον πλανήτη πέρα από τις ασφαλείς συνθήκες λειτουργίας. Οι θερμοκρασίες θα αυξηθούν, οι καταιγίδες θα εντατικοποιηθούν, οι ωκεανοί θα μολυνθούν περισσότερο και τα είδη θα εξαφανιστούν σε τεράστιους αριθμούς, καθώς καταστρέφονται οι τόποι τους.

Το γεγονός είναι ότι η ανθρωπότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με μια σκληρή επιλογή. Αν διατηρηθεί η σημερινή μορφή της ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας, αντιμετωπίζουμε μια οικολογική καταστροφή. Αν η παγκόσμια οικονομία αγκαλιάσει ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης – που θα αξιοποιεί προηγμένες τεχνολογίες όπως τα έξυπνα τηλέφωνα, οι ευρυζωνικές συνδέσεις, η γεωργία ακριβείας και ηλιακή ενέργεια – μπορούμε να διαδώσουμε την ευημερία, σώζοντας παράλληλα τον πλανήτη. Αποκαλώ το σημερινό πρότυπο ανάπτυξης μια συνηθισμένη επιχειρηματική επιλογή. Το μοντέλο ανάπτυξης της έξυπνης τεχνολογίας, αντίθετα, αντιπροσωπεύει την επιλογή της βιώσιμης ανάπτυξης. Η συνηθισμένη επιχειρηματική ανάπτυξη μπορεί να λειτουργήσει για κάποιο χρονικό διάστημα, θα έχει όμως άδοξη κατάληξη, ενώ η αειφόρος ανάπτυξη μπορεί να οδηγήσει σε μακροπρόθεσμη ευημερία.

Τι χρειάζεται λοιπόν για να έχουμε αίσιο τέλος; Κατ ‘αρχάς, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι εμείς, ως μια παγκόσμια κοινωνία, πρέπει να κάνουμε μια επιλογή. Η συνηθισμένη ανάπτυξη είναι άνετη. Νομίζουμε ότι την κατανοούμε. Ωστόσο, δεν είναι αρκετά καλή: στην τρέχουσα πορεία μας, η βραχυπρόθεσμη ευημερία έρχεται με κόστος τις πάρα πολλές κρίσεις μέλλον.

Δεύτερον, πρέπει να αναγνωρίσουμε τα ισχυρά νέα εργαλεία και τεχνολογίες που έχουμε στα χέρια μας. Χρησιμοποιώντας προηγμένες τεχνολογίες της πληροφορίας – υπολογιστές, δορυφορική χαρτογράφηση, επεξεργασία εικόνας, έμπειρα συστήματα, και άλλα – έχουμε πλέον τα μέσα να παράγουμε περισσότερα τρόφιμα με λιγότερο περιβαλλοντικό κόστος, να βελτιώσουμε τη δημόσια υγεία για τους πλούσιους και τους φτωχούς, να παράγουμε περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια με χαμηλότερες εκπομπές αερίων και να κάνουμε τις πόλεις μας πιο βιώσιμες και υγιεινές, ακόμη και αν η αστικοποίηση αυξάνει τους πληθυσμούς τους κατά δισεκατομμύρια τις επόμενες δεκαετίες.

Τρίτον, θα πρέπει να θέσουμε έντονους στόχους για τα επόμενα χρόνια – για να διαδώσουμε την ευημερία και τη βελτίωση της δημόσιας υγείας, αλλά και τη σωτηρία του πλανήτη. Πενήντα χρόνια πριν, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζον Φ. Κένεντι είπε ότι θα έπρεπε να πάμε στο φεγγάρι όχι επειδή ήταν εύκολο, αλλά επειδή ήταν δύσκολο – για να δοκιμάσουμε τις δυνάμεις μας. Στη γενιά μας, η βιώσιμη ανάπτυξη θα είναι η δοκιμή μας, η οποία θα μας ενθαρρύνει να χρησιμοποιήσουμε τη δημιουργικότητά μας και το ανθρώπινο δυναμικό για να δημιουργήσουμε μια πορεία βιώσιμης ευημερίας στον συνωστισμένο και επαπειλούμενο πλανήτη μας.

Ο Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Μπαν Κι-μουν μου ζήτησε να κινητοποιήσουμε τους ειδικούς στον κόσμο, επιδιώκοντας αυτόν τον στόχο. Τα μεγαλύτερα ταλέντα των κοινωνιών μας – σε πανεπιστήμια, επιχειρήσεις, μη κυβερνητικές οργανώσεις και ιδιαίτερα ανάμεσα στους νέους του κόσμου – είναι έτοιμα να αναλάβουν τις μεγαλύτερες προκλήσεις μας και να συμμετέχουν στο νέο Δίκτυο Λύσεων Αειφόρου Ανάπτυξης του ΟΗΕ. Στους επόμενους μήνες και χρόνια, οι ηγέτες αυτοί θα μοιραστούν τα οράματά τους για μια ευημερούσα και βιώσιμη παγκόσμια κοινωνία.”