Φανταστείτε ότι ζείτε στο 14ο αιώνα και είστε ο επιβλέπων ιατρός της βασιλικής οικογένειας στην Αγγλία. Ο πρίγκιπας είναι βαριά άρρωστος, και σας έχουν φωνάξει να τον θεραπεύστε. Απευθύνεστε σε δύο ειδικούς για να σας συμβουλεύσουν. Ο πρώτος λέει: “Χρησιμοποιήστε βδέλλες για να ρουφήξουν τα κακά πνεύματα.” Ο δεύτερος λέει «Όχι, θα πρέπει να προκαλέσετε αιμορραγία στον πρίγκηπα για να βγουν έξω τα κακά πνεύματα” Οι δύο ειδικοί ξεκινούν να αντιμάχονται ο ένας τις απόψεις του άλλου, ανταλλάσσοντας προσβλητικές επιστολές. “Αυτός είναι μυστικός πράκτορας των Γάλλων!” ισχυρίζεται ο ένας. “Προτείνει την αιμορραγία, ακριβώς επειδή θέλει να πεθάνει ο πρίγκιπας, για να τον τιμωρήσει για τους υψηλούς φόρους που έβαλε στους ευγενείς!” απαντάει ο άλλος.
Τι θα έπρεπε να κάνετε; Λοιπόν, σε έναν ιδανικό κόσμο, θα βρίσκατε πολλούς ασθενείς που έχουν παρόμοια ασθένεια με αυτή του πρίγκιπα και θα τους δίνατε διάφορες ουσίες, όπως μούχλα από ψωμί. Στη συνέχεια, θα σημειώνατε προσεκτικά ποιοι πέθαναν και θα μελετούσατε τα αποτελέσματα με μεθόδους στατιστική ανάλυσης, για να διαπιστώσετε ποιες ουσίες είναι πιθανότερο να θεραπεύουν την συγκεκριμένη ασθένεια. Έτσι, θα ανακαλύπτατε πιθανώς την πενικιλίνη και θα θέτατε τις βάσεις της σύγχρονης ιατρικής.
Δυστυχώς, δεν είναι αυτό που θα κάνατε τελικά, γιατί α) αν το προτείνατε, θα σας οδηγούσαν στα μπουντρούμια των φυλακών και μετά θα σας αποκεφάλιζαν β) βρίσκεστε στο 14ο αιώνα και δεν έχετε καμία γνώση των επιστημονικών μεθόδων και γ) , έτσι κι αλλιώς, δεν έχετε τα απαραίτητα μέσα για να κάνετε το εν λόγω πείραμα. Οπότε, πρέπει να επιλέξετε ανάμεσα στην αιμορραγία και τις βδέλλες. Προσπαθείτε να μαντέψετε ποια θεραπεία από τις δύο είναι καλύτερη και προσεύχεστε να έχετε δίκιο.
Η οικονομική κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε σήμερα μοιάζει με το παραπάνω παράδειγμα. Όλοι ξέρουν ότι είναι κακό πράγμα όταν τα εργοστάσια αραχνιάζουν από την αναδουλειά και οι εργαζόμενοι βρίσκονται αδρανείς στους καναπέδες τους. Αλλά οι καλύτερο “ειδικοί” που διαθέτουμε για την περίπτωση- οι ακαδημαϊκοί οικονομολόγοι – έχουν αποκτήσει κακή φήμη. Οι έρευνες δείχνουν ότι ο κόσμος έχει χάσει την εμπιστοσύνη του στις προβλέψεις και στις απόψεις τους. Διαφωνούν συνεχώς μεταξύ τους και δεν φαίνεται να συμφωνούν ούτε στα πιο βασικά ζητήματα. Και φυσικά, η πρόσφατη απομυθοποίηση της ακαδημαϊκής εργασίας «Growth in a Time of Debt» των διάσημων καθηγητών Κάρμεν Ράινχαρτ (πανεπιστήμιο του Μέριλαντ) και Κένεθ Ρόγκοφ (πανεπιστήμιο Χάρβαρντ), με την οποία αποδεικνυόταν ότι “η υπέρβαση του ορίου του 90% στο δημόσιο χρέος των κρατών έχει δραματικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη των οικονομιών”, και η οποία χρησιμοποιήθηκε από πολλούς υποστηρικτές της λιτότητας, δεν συνέβαλε θετικά στη φήμη των οικονομολόγων.
Άρα κάνουμε λάθος όταν πιστεύουμε τους ειδικούς της οικονομικής επιστήμης; Είναι οι οικονομολόγοι τσαρλατάνοι, και πρέπει να απαξιωθούν όπως συνέβαινε στο μεσαίωνα με τους επιστήμονες; Ή ανεξάρτητα από τις αδυναμίες τους, είναι πραγματικά οι καλύτεροι εμπειρογνώμονες που διαθέτουμε; Δεν υπάρχει σωστή απάντηση, ακριβώς όπως δεν υπήρχε σωστή απάντηση στο πρόβλημα που αντιμετώπισε ο γιατρός της βασιλικής οικογένειας.
Όμως, για να κρίνουμε καλύτερα, καλό είναι να συνειδητοποιήσουμε κάποια πράγματα σχετικά με το συγκεκριμένο επιστημονικό κλάδο.
Αρχικά θα πρέπει να αναφερθούμε λίγο στο τι κάνουν οι θεωρητικοί οικονομολόγοι. Ουσιαστικά, φτιάχνουν μοντέλα, τα οποία είναι μαθηματικά εργαλεία που υποτίθεται ότι προσομοιάζουν τον τρόπο λειτουργίας της οικονομίας. Το πρόβλημα είναι ότι οι οικονομολόγοι δεν έχουν καταφέρει να φτιάξουν ένα μοντέλο λειτουργίας της όλης οικονομίας. Πολλοί καλοί επιστήμονες έχουν ξοδέψει πολύ χρόνο για τη δημιουργία εργαλείων με εντυπωσιακά ονόματα όπως “δυναμικό στοχαστικό υπόδειγμα γενικής ισορροπίας.” Αλλά μέχρι σήμερα, κανένα απ’ αυτά τα μοντέλα δεν μπορεί πραγματικά να προβλέψει την οικονομία, όπως οι μετεωρολόγοι μπορούν να προβλέψουν τον καιρό. Επιπλέον, στηρίζονται σε αρκετές λανθασμένες παραδοχές, όπως για παράδειγμα, ότι οι εταιρείες μπορούν να αλλάζουν τις τιμές μόνο σε τυχαίες χρονικές στιγμές! Οι οικονομολόγοι χρησιμοποιούν τέτοιες παραδοχές ώστε να γίνουν τα μοντέλα πιο εύκολα στη χρήση, και ελπίζουν ότι αυτές οι απλοϊκές παραδοχές βοηθούν στο να φτιάξουν μια αξιοπρεπή προσέγγιση για τον τρόπο που λειτουργεί πραγματικά ο κόσμος . Όμως κανένα από τα υπάρχοντα μοντέλα δεν μπορεί να κάνει μια αξιόπιστη πρόβλεψη για την οικονομία.
Η θεωρία δεν είναι το μόνο πρόβλημα. Οι οικονομολόγοι δεν έχουν ούτε αρκετά ‘καλά’ δεδομένα για να κατανοήσουν πώς λειτουργεί η οικονομία. Στην επιστήμη της χημείας ή της βιολογίας, μπορούμε να βάλουμε κάποια πράγματα σε ένα εργαστήριο και να τα εξετάσουμε με ελεγχόμενα πειράματα. Στην μικροοικονομική (η μελέτη συγκεκριμένων αγορών) μπορεί να γίνει κάτι παρόμοιο. Για παράδειγμα, οι δημοπρασίες που χρησιμοποιεί η Google για πωλήσεις online διαφημίσεων αναπτύχθηκαν από μικροοικονομολόγους. Αλλά στην μακροοικονομία (η μελέτη της οικονομίας στο σύνολό της) δεν μπορούμε να βάλουμε χώρες και ολόκληρες οικονομίες σε ένα εργαστήριο. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να παρακολουθούμε την πορεία της ιστορίας, και να προσπαθούμε να διαμορφώσουμε κάποια μοτίβα (patterns). Αλλά τις περισσότερες φορές, αυτά τα μοτίβα αποδεικνύονται λανθασμένα, αμέσως μόλις νομίσουμε ότι έχουμε βρει ένα τέτοιο.
Και επειδή η μακροοικονομία δεν έχει αξιόπιστα δεδομένα, στερείται της επιστημονικής κουλτούρας που διαθέτουν η βιολογία και η χημεία. Στις θετικές επιστήμες, τα μοντέλα δημιουργούνται για να εξηγήσουν τα δεδομένα. Αυτός είναι ο μοναδικός σκοπός τους. Αλλά στην οικονομική επιστήμη, τα μοντέλα συνήθως χρησιμοποιούνται απλώς για να εξηγήσουν μια σκέψη για το πώς ο κόσμος πιθανώς λειτουργεί.
Οι καλύτερες οικονομολόγοι έχουν επίγνωση της άγνοιά τους. O Μπεν Μπενράκι, πρόεδρος της Federal Reserve, κατά την πρόσφατη ομιλία του κατά την τελετή αποφοίτησής στο Princeton, αστειεύτηκε λέγοντας «Τα οικονομικά είναι ένα υπέροχο επιστημονικό πεδίο που σε βοηθάει να εξηγήσεις γιατί οι επιλογές που έκανες στο παρελθόν ήταν λάθος. Σχετικά με το μέλλον, δεν σε βοηθούν τόσο πολύ. “
Ο Greg Mankiw, ένας από τους πιο διάσημους μακροοικονομολόγους του κόσμου έγραψε το 2011 σε άρθρο του στους NewYork Times:
“Μετά από περισσότερο από ένα τέταρτο του αιώνα που ασχολούμαι ως επαγγελματίας οικονομολόγος, έχω να κάνω μία εξομολόγηση: Υπάρχουν πολλά που δεν γνωρίζω για την οικονομία. Πράγματι, στον κλάδο της οικονομίας, στον οποίο έχω αφιερώσει το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειας και της προσοχής μου, πιάνω συχνά τον εαυτό μου να έρχεται αντιμέτωπος με σημαντικά ερωτήματα χωρίς προφανείς απαντήσεις … “
Αυτά όλα σημαίνουν ότι όταν ένας οικονομολόγος λέει κάτι που βασίζεται σε μια θεωρία ή ένα μοντέλο, θα πρέπει να είμαστε πάρα πολύ δύσπιστοι. Και όσο πιο πολύπλοκη είναι η θεωρία ή το μοντέλο , τόσο περισσότερο θα πρέπει να μας βάζει σε σκέψεις. Για παράδειγμα, ο οικονομολόγος του πανεπιστημίου Stanford, John Taylor, σε ένα πρόσφατο άρθρο στο περιοδικό Wall Street Journal, συμβούλευσε να ακολουθηθεί δημοσιονομική λιτότητα και αιτιολόγησε τη πρόταση του λέγοντας ότι προήλθε από ένα «σύγχρονο μακροοικονομικό μοντέλο.” Όσοι είχαν την δυνατότητα να μελετήσουν αυτό το μοντέλο, θα έβρισκαν ότι στηρίχτηκε σε υποθέσεις που πολλοί άλλοι οικονομολόγοι θα διαφωνούσαν. Όμως, ο μέσος αναγνώστης του Wall Street Journal δεν έχει τις γνώσεις για να μελετήσει σε βάθος αυτά τα μοντέλα. Οπότε, προσοχή στους οικονομολόγους που ισχυρίζονται ότι βασίστηκαν σε αξιόπιστα μοντέλα.
Αν οι οικονομολόγοι καταφέρουν ποτέ να δημιουργήσουν αξιόπιστα μοντέλα, τότε θα μπορούμε να θέτουμε ερωτήσεις και να εμπιστευόμαστε τις συμβουλές τους. Αλλά μέχρι τότε, αυτό που μπορούν πραγματικά να μας προσφέρουν οι οικονομολόγοι, είναι η διαίσθηση τους, οι προτάσεις και οι ιδέες τους. Όπως και ο γιατρός της βασιλικής οικογένειας, ο καθένας από εμάς πρέπει να αποφασίσει για τον εαυτό του αυτό που θεωρεί ότι είναι το καλύτερο φάρμακο.
Έτσι, όταν ακούμε τους οικονομολόγους, το κλειδί είναι να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε γιατί σκέφτονται ότι σκέφτονται. Για παράδειγμα, ο Paul Krugman θεωρεί ότι η νομισματική αντιμετώπιση δεν λειτουργεί καλά κατά τη διάρκεια μιας ύφεσης, επειδή τα ονομαστικά επιτόκια δεν μπορούν να κατέβουν κάτω από το μηδέν, και επειδή η Fed δεν καταφέρνει πάντα να πείσει ότι θα επιτρέψει την άνοδο του πληθωρισμού στο μέλλον. Αντίθετα, ο Robert Barro θεωρεί ότι η δημοσιονομική αντιμετώπιση δεν λειτουργεί καλά, επειδή ο κόσμος μειώνει την κατανάλωσή προκειμένου να εξοικονομήσει χρήματα και να μπορεί να πληρώσει τους μελλοντικούς φόρους. Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να καταλάβουν αυτές τις βασικές σκέψεις και να αποφασίσουν ποια θεωρούν πιο αξιόπιστη και ρεαλιστική.
Οι οικονομολόγοι έχουν μια άλλη αρετή: είναι καλοί στο να επισημαίνουν τα λάθη των άλλων Στην πλειοψηφία τους, οι οικονομολόγοι είναι πολύ έξυπνοι, διορατικοί άνθρωποι. Όπως και οι περισσότεροι άνθρωποι, υπερεκτιμούν τον εαυτό τους και βασίζονται υπερβολικά στις δικές αναπόδεικτες θεωρίες. Αλλά όταν πέφτουν σ’ αυτή την παγίδα, οι άλλοι οικονομολόγοι τους αντικρούουν! Έτσι, το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να ακούμε και τους οικονομολόγους που έχουν αντίθετη άποψη.
Ανεξάρτητα από το τι θα θέλαμε εμείς, οι οικονομολόγοι δεν είναι ειδικοί οι οποίοι γνωρίζουν ακριβώς πώς λειτουργεί ο κόσμος ή πώς μπορούμε να τελειοποιήσουμε τον κόσμο. Δεν είναι μηχανικοί αυτοκινήτων. Και όταν ενεργούν σαν να είναι μηχανικοί αυτοκινήτων, θα πρέπει να είμαστε δύσπιστοι. Όμως δεν πρέπει να παραβλέπουμε και ότι έχουν πολλά ενδιαφέροντα πράγματα να πουν. Μας βοηθούν να κατανοήσουμε και να αξιολογήσουμε τις πεποιθήσεις σας σχετικά με το πώς λειτουργεί η οικονομία. Μπορούν επίσης να μας βοηθήσουν να εντοπίσουμε τις αδυναμίες των επιχειρημάτων των άλλων.
Και στο τέλος, είστε ο επιβλέπων ιατρός της βασιλικής οικογένειας. Μπορεί να μην ξέρετε τα πάντα, αλλά ο πρίγκιπας πεθαίνει, και εσείς πρέπει να επιλέξετε μεταξύ των «ειδικών» που έχετε.
_____
του Noah Smith, επίκουρου καθηγητή Οικονομικών στο πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, Stony Brook.
by Αντικλείδι , https://antikleidi.com
Συναφές:
Γιατί απέτυχαν τα διεθνή οικονομικά μοντέλα
[…] Μπορούμε να εμπιστευόμαστε τους οικονομολόγους; […]