Ολοένα και περισσότερο ακούγονται προβλέψεις ότι το ευρώ θα έχει την ίδια τύχη με τον κανόνα του χρυσού τη δεκαετία του 1930. Επίσης, ολοένα και περισσότερο, η λογική πίσω από αυτές τις προβλέψεις φαίνεται πειστική. Μήπως όμως αυτό σημαίνει ότι οι καταστροφολόγοι του ευρώ έχουν τελικά δίκαιο;
O Barry Eichengreen είναι καθηγητής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών στο University of California, στο Μπέρκλεϊ.
Μετά το χρηματιστηριακό κραχ του 1929, η Ευρώπη επλήγη από ένα μαζικό αποπληθωριστικό σοκ. Η παραγωγή κατέρρευσε και η ανεργία εκτινάχθηκε στα ύψη. Αδύναμες να συμφωνήσουν σε μία συντονισμένη πολιτική αναθέρμανσης της οικονομίας, οι κυβερνήσεις επέλεξαν να πορευθούν μονομερώς.
Η μία μετά την άλλη εγκατέλειψαν το χρυσό κανόνα, υποτιμώντας τα νομίσματά τους. Και χαλαρώνοντας τις πιστώσεις με αυτόν τον τρόπο, ανέκαμψαν, η μία μετά την άλλη, από τη Μεγάλη Υφεση.
Σήμερα, η Ευρώπη έχει πληγεί ξανά από ένα μαζικό αποπληθωριστικό σοκ. Αυτή τη φορά, ο εξαναγκασμός για δράση για αναθέρμανση της οικονομίας είναι το ευρώ. Οι κυβερνήσεις στερούνται ενός εθνικού νομίσματος για να το υποτιμήσουν και κατά συνέπεια στερούνται της δύναμης να χαλαρώσουν τις πιστώσεις, αναθέτοντας τη διαχείριση της νομισματικής πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ).
Καθώς όμως η ανεργία αυξάνεται ξανά σε καταστροφικά ύψη, δεν θα έχουν εναλλακτική λύση, παρά να εγκαταλείψουν μονομερώς το ευρώ. Εγραψα το βιβλίο για την Ευρώπη και τον κανόνα του χρυσού με τίτλο «Golden Fetters: The Gold Standard and the Great Depression», που εκδόθηκε το 1992. Εκεί υποστήριξα ότι η αποπληθωριστική μηχανή που ήταν ο κανόνας του χρυσού, αποτέλεσε τη βασική αιτία για την ύφεση της δεκαετίας του 1930 και η εγκατάλειψή του άνοιξε το δρόμο για την ανάκαμψη.
Δεν μπορώ να πιστέψω, όμως, ότι τα πράγματα θα πάρουν και τώρα την ίδια τροπή. Τέσσερις διαφορές με έκαναν να πιστέψω ότι ίσως το ευρώ θα επιβιώσει.
Σήμερα, η Ευρώπη έχει πληγεί ξανά από ένα μαζικό αποπληθωριστικό σοκ. Αυτή τη φορά, ο εξαναγκασμός για δράση, για αναθέρμανση της οικονομίας, είναι το ευρώ.
Πρώτον, μία ενδεδειγμένη απάντηση από πλευράς νομισματικής πολιτικής είναι ευκολότερη, όταν υπάρχει μία κεντρική τράπεζα. Με βάση τον κανόνα του χρυσού, θα εξακολουθούσε να είναι εφικτό για τις κεντρικές τράπεζες να αναθερμάνουν τις εξασθενημένες οικονομίες τους, εάν κινούνταν συλλογικά. Δυστυχώς, το να βάλει κάποιος τις κεντρικές τράπεζες να συντονιστούν είναι πιο εύκολο στα λόγια παρά στις πράξεις. Οι κεντρικοί τραπεζίτες μιλούν διαφορετικές γλώσσες. Και βλέπουν τις οικονομικές προοπτικές μέσα από διαφορετικό πρίσμα. Αντιθέτως, εάν επρόκειτο η ΕΚΤ να υιοθετήσει αποφασιστικά μέτρα, θα μπορούσε να αναθερμάνει ολόκληρη την Ευρωζώνη και να αποφύγει την ανάγκη για τις χώρες να δράσουν μονομερώς. Ομως, ενώ η ΕΚΤ έχει τη δυνατότητα αυτή, παραμένει το ερώτημα εάν έχει τη θέληση να το κάνει.
Μία δεύτερη διαφορά είναι ότι, ανεξαρτήτως από τις πρόσφατες περικοπές στα κοινωνικά προγράμματα, οι άνεργοι λαμβάνουν πιο εκτεταμένη κρατική υποστήριξη σε σχέση με τη δεκαετία του 1930. Αυτό καθιστά τις λαϊκιστικές πιέσεις για εγκατάλειψη του ευρώ λιγότερο έντονες -με το βασικό ερώτημα βεβαίως να είναι πόσο λιγότερο έντονες και εάν το πολιτικό κέντρο μπορεί να αντέξει σε αυτές τις πιέσεις.
Η τρίτη διαφορά είναι ότι οι πολιτικές προϋποθέσεις για μία συλλογική απάντηση είναι σήμερα καλύτερες. Το 1931, η Γαλλία αρνήθηκε να βοηθήσει στην ανάσχεση της εξάπλωσης της χρηματοοικονομικής κρίσης στην Κεντρική Ευρώπη, επειδή πίστεψε ότι η Γερμανία επανεξοπλιζόταν, παραβιάζοντας τη Συνθήκη των Βερσαλλιών, που υπογράφηκε στο τέλος του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου. Οι πολιτικές εντάσεις ανάμεσα στη Γερμανία και τη Γαλλία πιθανόν να αυξηθούν σημαντικά τους προσεχείς μήνες και τα επόμενα έτη, μετά τη νίκη του Φρανσουά Ολάντ στις προεδρικές εκλογές της Γαλλίας, όμως δεν αναμένεται να φθάσουν στα επίπεδα εκείνης της εποχής. Οι ευρωπαϊκές χώρες είναι σήμερα προετοιμασμένες να φθάσουν μέχρι τα άκρα για να σώσουν το ευρώ, φοβούμενες ότι η κατάρρευσή του θα μπορούσε να υπονομεύσει την ενιαία αγορά. Αντίθετα, όταν οι χώρες άρχισαν να εγκαταλείπουν τον κανόνα του χρυσού, το 1931, είχαν ήδη υψωθεί εμπορικοί φραγμοί και δεν υπήρχε πλέον ενιαία αγορά για να την προστατεύσουν.
Τέλος, η εγκατάλειψη του κανόνα του χρυσού ήταν λιγότερο διασπαστική απ ό,τι θα ήταν σήμερα μία εγκατάλειψη του ευρώ. Η επανεισαγωγή εθνικών νομισμάτων σήμερα θα διαρκούσε εβδομάδες, στην ελάχιστη περίπτωση, τη στιγμή που η Βρετανία, το 1931, θα μπορούσε να σταματήσει τη σύνδεση της στερλίνας με το χρυσό, ενόσω οι αγορές ήταν κλειστές μέσα σε ένα Σαββατοκύριακο. Τότε, οι χώρες εξακολουθούσαν να έχουν τα δικά τους νομίσματα και θα μπορούσαν απλά να σταματήσουν να τα στηρίζουν. Οι τραπεζικές καταθέσεις, σε συνδυασμό με το υπόλοιπο ιδιωτικό και δημόσιο χρέος, ήταν σε αυτά τα εθνικά νομίσματα.
Σήμερα, όλο αυτό το ενεργητικό και το παθητικό είναι σε ευρώ. Η επαναφορά του εθνικού νομίσματος με την προοπτική υποτίμησής του, αφήνοντας ωστόσο την αξία του ευρώ σε άλλα χρηματοπιστωτικά εργαλεία ανέπαφη, θα μπορούσε να καταστρέψει τους ισολογισμούς και να προκαλέσει οικονομικό χάος. Η εναλλακτική λύση – μετατροπή των άλλων χρηματοοικονομικών εργαλείων στο νέο εθνικό νόμισμα θα μπορούσε να βάλει τη χώρα σε αντιδικίες για πολλά χρόνια.
Ολες οι παραπάνω διαφορές θέτουν υπό αμφισβήτηση τη λογική ότι το ευρώ θα ακολουθήσει το δρόμο του χρυσού κανόνα. Υπάρχει όμως μία πέμπτη διαφορά που δείχνει προς την άλλη κατεύθυνση. Στη δεκαετία του 1930, οι χώρες δεν μπορούσαν να δράσουν από κοινού επειδή δεν συμφωνούσαν στη διάγνωση του προβλήματος. Η καθεμία απέδιδε τη Μεγάλη Υφεση σε διαφορετικές αιτίες, γεγονός που τις οδηγούσε να «συνταγογραφούν» διαφορετικά «φάρμακα», τα οποία τα παρείχαν μονομερώς.
Η συμφωνία σήμερα στη διάγνωση του προβλήματος διευκολύνει την παρουσίαση μιας κοινής απάντησης. Δυστυχώς, όμως, υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις, ότι το φάρμακο, στο οποίο έχουν συμφωνήσει οι ευρωπαϊκές χώρες -τα μέτρα λιτότητας-, σκοτώνει τον ασθενή. Γίνονται τώρα συζητήσεις για προσαρμογή της δόσης, όμως οι συζητήσεις δεν έχουν οδηγήσει σε κάποια συγκεκριμένη δράση.
Μήπως τα πράγματα εξελιχθούν διαφορετικά αυτή τη φορά; Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το ευρύτερο πεδίο για συνεργασία που υπάρχει σήμερα ταιριάζει πολύ καλά στο ευρώ. Ομως, οι συγκεκριμένες πολιτικές πάνω στις οποίες θα συνεργαστούν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, θα είναι αυτές που θα δώσουν την τελική απάντηση.
BARRY EICHENGREEN, καθηγητής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών στο University of California, στο Μπέρκλεϊ.
Copyright: Project Syndicate, 2012
ENTΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗΣ
by Αντικλείδι , http://antikleidi.wordpress.com
Σχετικά άρθρα:
