Ο Φρίντριχ Βίλχελμ Νίτσε (γερμ. Friedrich Wilhelm Nietzsche) (Ραίκεν, 15 Οκτωβρίου 1844 – Βαϊμάρη, 25 Αυγούστου 1900) ήταν σημαντικός Γερμανός φιλόσοφος, ποιητής, συνθέτης και φιλόλογος. Έγραψε κριτικά δοκίμια πάνω στη θρησκεία, την ηθική, τον πολιτισμό, τη φιλοσοφία και τις επιστήμες, δείχνοντας ιδιαίτερη κλίση στη χρήση μεταφορών, ειρωνείας και αφορισμών.
Υπάρχουν δύο είδη αρνητών της ηθικότητας.
“Το να αρνείσαι την ηθικότητα” -αυτό μπορεί να σημαίνει πρώτα: να αρνείσαι ότι τα ηθικά κίνητρα, για τα οποία οι άνθρωποι ισχυρίζονται ότι πραγματικά τους ώθησαν στις ενέργειές τους, έκαναν κάτι τέτοιο -αυτό ισοδυναμεί με τον ισχυρισμό ότι η ηθικότητα συνίσταται σε λόγια και ότι ανήκει στη χονδροειδή και λεπτή απάτη (πιο συχνά αυταπάτη) των ανθρώπων, και ίσως τις περισσότερες φορές ακριβώς των πιο φημισμένων για την αρετή τους.
Ο άνθρωπος αγωνίζεται πρωταρχικά να επιβιώσει. Για να καταφέρει αυτό θα πρέπει να συντηρεί το σώμα του, να το προφυλάξει από κινδύνους και να συμβιώνει με άλλους. Αντίπαλο σ’ αυτά έχει το φόβο και την άγνοια. Ο φόβος οφείλεται στην άγνοια και η άγνοια στον φόβο. Βλέποντας τους άλλους να αγνοούν και να φοβούνται λιγότερο ή περισσότερο από αυτόν πρέπει γρήγορα κι αυτός να λάβει μια θέση ώστε να εξατομικευθεί και να ξεχωρίσει. Μια επώδυνη λύση του αίρει την ηδονή και μια ανώδυνη τη δημιουργία. Αυτό που πρέπει να κάνει τώρα είναι να βρει μια τρίτη λύση που να απαλύνει τις άλλες δύο.
Περισσότερα
«Μια φορά ο Ζαρατούστρας έριξε την πλάνη του πέρα από τους ανθρώπους, ωσάν όλους τους οραματιστές της μελλούμενης ζωής. Κι έργο ενός θεού που πάσχει και ψυχοδέρνεται μου φάνταξε τότε ο κόσμος.
Ο ταξιδευτής εκείνος, που είχε δει πολλές χώρες και λαούς και κάμποσες ηπείρους, και τον ρώτησαν ποια ιδιότητα των ανθρώπων συνάντησε παντού, έλεγε: «έχουν μια κλίση στην οκνηρία». Σε μερικούς θα φανεί ότι θα μιλούσε σωστότερα και πιο έγκυρα αν έλεγε: «είναι όλοι δειλοί». Κρύβονται κάτω από ήθη και απόψεις.
“Μόνος φεύγω τώρα, μαθητές μου! Κι εσείς φύγετε τώρα και να είστε μόνοι. Έτσι θέλω να γίνει. Φύγετε μακριά από μένα και φυλαχτείτε από τον Ζαρατούστρα! Κι ακόμα καλύτερα: ντραπείτε γι αυτόν! Ίσως σας εξαπάτησε. Ο άνθρωπος της γνώσης πρέπει όχι μόνο να αγαπά τους εχθρούς του, πρέπει και να μισεί τους φίλους του. Ντροπιάζει κανείς τον δάσκαλό του όταν μένει για πάντα μόνο μαθητής . . .” (Νίτσε “Τάδε έφη Ζαρατούστρα”).
Γιατί εγώ γνωρίζω μερικά περισσότερα πράγματα; Γιατί κατ’ αρχήν να είμαι τόσο έξυπνος; Ποτέ μου δε με απασχόλησαν ερωτήματα που ουσιαστικά δεν είναι καν τέτοια – δεν ξοδεύτηκα σε τέτοια πράγματα.
Το ελεύθερο πνεύμα
Ω sancta simplicitasl [Ω άγια απλότητα!] Μέσα σε ποια παράξενη απλούστευση και παραποίηση ζει ο άνθρωπος! Δεν μπορεί κανείς να σταματήσει να εκπλήσσεται, από τη στιγμή που αποκτά μάτια για αυτό το θαύμα!
«Εκείνος που βλέπει λίγο, βλέπει πάντα πολύ λίγο. Εκείνος που ακούει άσχημα, ακούει πάντα, κάτι παραπάνω.»
«Θα σας μιλήσω για τις τρεις μεταμορφώσεις του πνεύματος: με ποιο τρόπο το πνεύμα γίνεται Καμήλα, με ποιο τρόπο η Καμήλα γίνεται Λεοντάρι και πώς το Λεοντάρι γίνεται Παιδί.
Να πάτε να κρύψετε τα καλά έργα σας και να ομολογήσετε στους ανθρώπους τα αμαρτήματα σας. Βούδας*
Σήμερα ο στοχασμός έχει χάσει όλη του την εξωτερική αξιοπρέπεια. Έχουν ρεζιλέψει το τελετουργικό και την επίσημη στάση εκείνου που στοχάζεται· δεν μπορούμε πλέον να ανεχθούμε έναν σοφό της παλιάς σχολής.
Περισσότερα
Εγκωμιάζαν στο Ζαρατούστρα κάποιο σοφό που ήξερε να μιλάει καλά για τον ύπνο και την αρετή. Πολύ τον δόξαζαν και τον πληρώναν γι’ αυτό και πολλοί νέοι καθόντουσαν μπροστά στην έδρα της διδαχής του. Σ’ αυτόν πήγε κι ο Ζαρατούστρας και μαζί μ’ όλους του νέους κάθισε κι αυτός μπροστά στης διδαχής την έδρα. Περισσότερα
Aπό τη στιγμή εκείνη πού η διαφθορά μπαίνει κάπου, βλέπεις να κυριαρχεί μια ποικιλόμορφη δεισιδαιμονία που απέναντί της ή πίστη πού έχει υιοθετήσει ο λαός, εξασθενίζει και γίνεται ανίκανη, γιατί η δεισιδαιμονία είναι ένας δεύτερης τάξης στοχασμός.
Η ανατροπή όλων των αξιών ως κατάφαση στη ζωή
Η Γενεαλογία της ηθικής θεωρείται ως το πιο συστηματικό και συγκροτημένο έργο του Νίτσε. Γράφτηκε μέσα σε λίγες εβδομάδες (1887) και πραγματεύεται, με έναν «πολεμικό τρόπο», το αξιακό σύστημα της Δύσης –θρησκευτικό, ηθικό και φιλοσοφικό– ως ένα σύστημα που αιχμαλώτισε την ελευθερία του ανθρώπου, έφθειρε την αυθυπόστασή του και υπονόμευσε τη γνώση.
Αποκαλούμε καλές τις αρετές κάποιου ανθρώπου, όχι για τα αποτελέσματα που μπορούν να έχουν γι’ αυτόν, αλλά για τα αποτελέσματα που μπορούν να έχουν για τον πολύ κόσμο και την κοινωνία. Ποτέ δεν υπήρξε κανείς πολύ «ανιδιοτελής» στον έπαινο της αρετής, και ποτέ δεν ήταν πολύ «αλτρουιστής»! Περισσότερα
«Οι πιο πνευματικοί άνθρωποι… βιώνουν τις μεγαλύτερες τραγωδίες: ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο τιμούν τη ζωή, γιατί στρέφει εναντίον τους τα πιο τρομερά της όπλα». Φριντριχ Νίτσε, Το λυκόφως των ειδώλων
Πάντα βρίσκω όλους τούς ανθρώπους, όπως κι αν τούς κοιτάζω, με καλοσύνη ή κακία, να φροντίζουν για ένα πράγμα: πώς να εξυπηρετήσουν τη συντήρηση του είδους. Και φροντίζουν γι’ αυτό, όχι από αγάπη για το είδος, άλλα γιατί δεν υπάρχει μέσα τους τίποτα παλιότερο, δυνατότερο, ανέλεγκτο και πιο ακατανόητο από αυτό το ένστικτο, γιατί είναι αλήθεια πώς το ένστικτο αυτό είναι στην κυριολεξία ή ουσία του είδους μας, η ουσία του κοπαδιού μας.
Σύμφωνα με τον Νίτσε, η έννοια της ελεύθερης θέλησης έχει χρησιμοποιηθεί από κυβερνώντες, κυρίως θεολόγους, για να καταστήσει τον άνθρωπο υπεύθυνο απέναντι στους ίδιους και στην παράδοση που θέλουν να διατηρήσουν. Δεν μπορεί κανείς να κρίνει και να τιμωρήσει τη φύση, ο «ελεύθερος» άνθρωπος όμως μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνος.
