Ο ΠΟΠΑΫ είναι ένας απατεώνας, ένας πολυλογάς, ένας τσαρλατάνος. Ο πιο διάσημος Αμερικανός ναύτης είχε σιδερένια υγεία, ατσάλινο ηθικό και ένα μπρούντζινο χέρι, όμως αντίθετα με αυτό που πιστεύαμε τόσο καιρό, δεν αντλούσε την ασυνήθιστη αυτή δύναμη από το σπανάκι. Κι αυτός που θα τολμήσει να τον μιμηθεί θα ήταν καλύτερα να φάει το τενεκεδένιο κονσερβοκούτι παρά τα φύλλα από το σπανάκι που θα έβρισκε μέσα.
Αυτό το φυτό με τους ακανθώδεις σπόρους κατάγεται από την Περσία (στα αραβικά espanach) και περιέχει βέβαια σίδηρο. Τα 100 § σπανάκι (ωμό, αλλιώς χάνει τη θρεπτική του αξία) αντιστοιχούν σε 3 mg μετάλλων, ποσότητα που δεν συναντάμε σε κανένα από τα φρούτα. Παρ’ όλα αυτά, το σπανάκι είναι πιο φτωχό σε σίδηρο από άλλα λαχανικά, από τις φακές, καθώς και από τροφές όπως η ζάχαρη, τα αυγά και τα θαλασσινά. Σε σύγκριση με το κρέας -όπου αυτό το ιχνοστοιχείο (σίδηρος) σχετίζεται άμεσα με την αιμοσφαιρίνη, εντοπίζεται σε μεγάλες ποσότητες και απορροφάται πιο εύκολα από τον ανθρώπινο οργανισμό-, το σπανάκι μοιάζει με βάτραχο που προσπαθεί να ανταγωνιστεί σε βάρος ένα βόδι. Εν ολίγοις καλύτερα να φάμε συκώτι ή ένα χοιρινό λουκάνικο παρά τη σαλάτα του Ποπάυ.
Για πολλά χρόνια αποκαλούσαν το σπανάκι «σκούπα για το στομάχι» χάρη στην ιδιότητά του να βοηθάει στη λειτουργία της πέψης. Ο Λουδοβίκος ο 14ος ήταν ξετρελαμένος μαζί του και μάλιστα είχε απολύσει έναν από τους γιατρούς του, ο οποίος του το είχε απαγορεύσει στα πλαίσια της θεραπείας για τα αρθριτικά. Στη συνέχεια ήρθε ο καιρός των βιοχημικών αναλύσεων. Γύρω στο 1890 ένας Αμερικανός ερευνητής έκανε ανάλυση ενός φύλλου από σπανάκι. Η γραμματέας του κατά τη δακτυλογράφηση έκανε λάθος, και έτσι ξαφνικά το σπανάκι «γέμισε με σίδηρο το ευαίσθητο στομάχι μας».
Αυτό το μικρό λάθος με το κόμμα (30mg αντί για 3mg) διορθώθηκε. Στη δεκαετία του ’30, Γερμανοί επιστήμονες αποκατέστησαν την αλήθεια, αλλά ήταν μάλλον μάταιο. Από το 1933, οι δημιουργοί κινούμενων σχεδίων Dave και Μaχ Fieischer (οι δημιουργοί της Βetty Βοορ) εκμεταλλεύτηκαν την εσφαλμένη αυτή αντίληψη και μετέτρεψαν το σπανάκι σε μαγικό παρασκεύασμα για τον καινούριο τους ήρωα, τον Ποπάυ, που τρώει πολύ σπανάκι. Η εσφαλμένη ιδέα ενισχύθηκε κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου με τη μορφή εθνικιστικής προπαγάνδας. Εκείνη την εποχή ακουγόταν το σλόγκαν: «η Αμερική χάρη στο σπανάκι που τρώει είναι αρκετά δυνατή για να τερματίσει τον πόλεμο».
Ο Οβελίξ συμβολίζει το άτρωτο των Γαλάτων. Ο Ποπάυ έγινε ακόμα πιο δυνατός. Ένα ψέμα τόσο μεγάλο όσο και «ο φανταστικός μαγικός ζωμός» κατάφερε να εκτινάξει στα ύψη την κατανάλωση σε σπανάκι. Σήμερα μπορούμε να θαυμάσουμε στο Crystai City, μια πόλη του Τέξας, ένα άγαλμα του Ποπάυ που θυμίζει τη μοναδική επιτυχία αυτού του ναύτη: χάρη σ’ αυτόν η κατανάλωση αυτού του λαχανικού αυξήθηκε κατά 33% στις ΗΠΑ!
Παρ’ όλα αυτά, το λάθος δεν σταμάτησε να κυνηγά το καημένο αυτό λαχανικά. Από λάθος σε διόρθωση και από διόρθωση σε λάθος, το σπανάκι παρέμενε αντικείμενο έρευνας για τους φανατικούς του είδους. Έτσι έχουμε την περίπτωση των δυο συγγραφέων του βιβλίου Idees folles idees fausses en medecine , που εκδόθηκε το 1989. Οι συγγραφείς του έργου δεν ανέτρεξαν σε ιστορικές πηγές και, παραποιώντας την ιστορική αλήθεια, υποστήριξαν ότι πρώτος ο Βρετανός T,J. Hamblin, σ’ ένα άρθρο του για τα λάθη στην ιστορία των επιστημών (1981), ανακάλυψε τη «σιδηρούχα» αυτή απάτη.
«Το ψέμα αποτελεί τον κανόνα και η αλήθεια προκύπτει τυχαία από το ψέμα», έγραφε ο Ceorges Duhamel τη χρονιά που γεννήθηκε ο Ποπάυ. Οι Αμερικάνοι εξαπατήθηκαν και μαζί με αυτούς όλοι εμείς. Όμως, δεν μας πειράζει καθόλου, αφού είδαμε μια ιστορία αγάπης να ξεδιπλώνεται, που, αν και πολυτάραχη, δεν σκούριασε ποτέ σαν το σίδηρο.
Jean – François Bouvet – Ο σίδηρος στο σπανάκι και άλλες αβάσιμες θεωρίες , Εκδόσεις Σαββάλας.
by Αντικλείδι , https://antikleidi.com
