Το ακόλουθο κείμενο του Πολωνού κοινωνιολόγου Ζίγκμουντ Μπάουμαν (1925-2017) είναι ένα απόσπασμα από το βιβλίο του «La vita tra reale e virtuale» (Egea 2014).
Αναρωτιέμαι αν η χρεοκοπία αξιών και εννοιών, θεσμών και σχέσεων ακολουθεί μία αμφίδρομη διαχρονικά πορεία. Υπήρξαν κοινωνίες που χάθηκαν οικονομικά αλλά στάθηκαν στο ύψος τους βασιζόμενες στις υψηλές αξίες και στον πολιτισμό που είχαν ήδη κατακτήσει. Και, αντίστροφα, εύκολα ανασύρουμε από τη μνήμη μας κοινωνίες με περιόδους πνευματικής παρακμής που εκμηδένισαν την όποια οικονομική άνθιση και διαγράφτηκαν από τις σελίδες της ιστορίας. Με φοβίζει που στη χώρα μας, αυτές τις σκιερές ημέρες, η εδραιωμένη πλέον χρεοκοπία των αξιών, των εννοιών, των πνευματικών αρχών, και της ψυχικής υπέρβασης, έχουν υπονομευθεί, κατασυκοφαντηθεί και πληγεί θανάσιμα.
Είναι αναμφισβήτητο ότι η ανθρωπότητα ζει αυτό τον καιρό σε μια σκοτεινή περίοδο της ιστορίας της. Ένας φονικός ιός φέρνει παντού το φόβο και τον όλεθρο, τοπικοί πόλεμοι ξεσπούν σε ένα η το άλλο σημείο του πλανήτη, n οικονομική κρίση απειλεί ένα μεγάλου μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού. Παράλληλα, η κλιματική αλλαγή δείχνει ήδη το σκοτεινό μέλλον που μας περιμένει, αν δεν γίνομε σοφότεροι.
Mε τον πολλαπλασιασμό των κρουσμάτων που καταγράφονται καθημερινά, αλλά κυρίως με την ραγδαία αύξηση του αριθμού των νοσηλευομένων από Covid-19 και των διασωληνωμένων που νοσηλεύονται στις ΜΕΘ, δεν μπορεί κανείς να μην προβληματιστεί. Τι κάνουμε λάθος; Και το ερώτημα δεν είναι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για την Δύση γενικότερα, καθώς η μεγάλη αποτυχία στην αντιμετώπιση της πανδημίας χαρακτηρίζει όλες σχεδόν τις δυτικές κοινωνίες.
“Ποια είναι η νομιμοποιητική σημασία του όποιου επιστημονικά ορθού στη δημοκρατική διαδικασία;” Υπάρχουν λανθασμένες επιστημονικά πλειοψηφικές αποφάσεις της Πολιτείας;”. Ο Θοδωρής Κολυδάς γράφει για την σχέση επιστήμης και πολιτικής
Ο βραβευμένος με Πούλιτζερ Αμερικανός συγγραφέας στο νέο του βιβλίο μελετά επτά χώρες που κατάφεραν όχι μόνο να επιβιώσουν από κρίσεις που απείλησαν την ύπαρξή τους αλλά και να αναπτυχθούν.
Μια δημοφιλής ανάρτηση του γιατρού Δημήτρη Μπαλατσούρα, Διευθυντή ΩΡΛ Τζανείου Νοσοκομείου Πειραιά, για τους μεγάλους μύθους του κορωνοϊού και της Covid-19, που αν και γράφτηκε πριν 6 μήνες, εξακολουθεί ναι είναι χρήσιμη και να εκκαθαρίζει τα πράγματα:
Οι στρεφόμενοι προς εμένα χαρακτηρισμοί, και η ομολογία μου ότι είμαι ένας ορθολογιστής και υποστηρικτής του Διαφωτισμού, θα είχαν μικρή σημασία αν δεν εξηγούσα τι εννοώ όταν αναφέρομαι στον ορθολογισμό και το Διαφωτισμό.
Ξεκινήσαμε από την Βέροια και πήραμε την ανηφόρα προς την Καστανιά. Μόλις τελειώνει εκεί το ύψωμα και αρχινάει κατήφορος, … εκεί σταθήκαμε να ξεκουραστούμε. Είχαμε καλή διάθεση, μάλλον ας το πω καλύτερα, ήμασταν χαρούμενοι. Χαρούμενοι βρε παιδί μου! Και αρχίσαμε να τραγουδάμε! Δηλαδή πώς όταν πας να ξεσκάσεις κάπου, πώς πας σε μια διασκέδαση; Έτσι! Μας ακούει ο αξιωματικός και δεν πίστευε στα αυτιά του…
Άλλοι περνούσαν διαφορετική ζωή: να παραδίνονται αχαλίνωτα στο πιοτό και στις ηδονές, να τριγυρνούν στην πόλη γλεντώντας και με το τραγούδι στα χείλια, να ικανοποιούν όσο περισσότερο μπορούν τα πάθη τους, να γελούν και να παίρνουν στο αστείο τα πιο θλιβερά γεγονότα — αυτό ήταν, κατά τη γνώμη τους, το πιο σίγουρο φάρμακο γι’ αυτή τη φριχτή αρρώστια. Για να περάσουν από μια τέτοια θεωρία στην πράξη, πήγαιναν μέρα νύχτα από ταβέρνα σε ταβέρνα, πίνοντας δίχως ντροπή και μέτρο.
Ενώνω, παρακάτω, δύο θλίψεις σε μία. Η πρώτη (εκ των υστέρων αριθμημένη ως «Νο 1» δημοσιεύτηκε στην Προοδευτική Εύβοια, 24-7-2020, σελ. 8. Η δεύτερη, αριθμημένη εξαρχής ως «Θλίψη Νο 2: οι πειρατές του χρόνου», δημοσιεύτηκε στην Προοδευτική Εύβοια, 9-10-2020, σελ. 1-2. Στην κοινή δημοσίευσή τους, ο αναγνώστης θα αποκομίσει, ίσως, μια αίσθηση επανάληψης. Όντως, η δομή του κειμένου αυτού είναι να διαβάσεις το πρώτο (μικρό) κομμάτι, και να επιστρέψεις, μετά από δυόμιση-τρεις μήνες να διαβάσεις το υπόλοιπο. Αν ο αναγνώστης δεν μπορεί να ακολουθήσει αυτή τη μέθοδο, ας το διαβάσει ολόκληρο μονομιάς. Έτσι κι αλλιώς, επαναλαμβανόμενη είναι και η αίσθηση που αποκομίζει ο εκδότης μιας εφημερίδας, όταν απευθύνεται σε φίλους. Κοντολογίς, αισθάνομαι να με εκφράζουν τα δύο κείμενα ιδιαίτερα, αυτή την περίοδο. Το πλάνο με τον Έρολ Φλυν πειρατή δημοσιεύτηκε με το δεύτερο από τα κομμάτια που ακολουθούν.
Οι άνθρωποι επικοινωνούν μέσω ενός πλούσιου γλωσσικού συστήματος, του οποίου η ανάπτυξη αποτέλεσε μια καθοριστική στιγμή στην εξέλιξη του είδους μας, μια καινοτομία που αναδιαμόρφωσε τον χαρακτήρα της ανθρώπινης κοινωνίας. Πρόκειται για μια ικανότητα που φαίνεται να διαθέτει μόνο το ανθρώπινο είδος. Στα άλλα ζώα η επικοινωνία περιορίζεται σε απλά αναγνωριστικά ή προειδοποιητικά μηνύματα- οι σύνθετες δομές είναι ελάχιστες.
Τα κεντρικά ερωτήματα που πρέπει εδώ να θέσουμε στον εαυτό μας, επιθυμώ να τα εκφράσω ως εξής: Τι μας έχει φέρει η ελευθερία; Καλό ή κακό; Τι υπερτερεί; Πώς εμφανίζεται η ισορροπία καλού και κακού;