Παρά τις βιολογικές και ψυχολογικές ενδείξεις σχετικά με τη μίμηση συναισθημάτων και παρά τις πολυάριθμες περιπτώσεις μαζικής ψυχογενούς ασθένειας που προκύπτουν εξαιτίας του επιδημικού άγχους, έως πρόσφατα γνωρίζαμε ελάχιστα για τον ακριβή ρόλο των κοινωνικών δικτύων στην εξάπλωση των συναισθημάτων.
Ωστόσο, οι περιπτώσεις μαζικής ψυχογενούς ασθένειας υποδηλώνουν ότι τα συναισθήματα εξαπλώνονται σε μεγάλες αποστάσεις, ρέοντας από άτομο σε άτομο μέσω των δεσμών των κοινωνικών δικτύων, και ότι θα πρέπει να υπάρχει κάποιο φυσιολογικό ανάλογο γι’ αυτό το παθολογικό φαινόμενο. Και, πράγματι, μπορούν να υπάρχουν κύματα συναισθημάτων στον τεράστιο ιστό των κοινωνικών σχέσεων, έτσι ώστε τα άτομα σε συγκεκριμένες θέσεις του κοινωνικού δικτύου να έχουν μια συναισθηματική εμπειρία και άλλα, σε άλλες θέσεις, να έχουν μια εντελώς διαφορετική εμπειρία.
Περιέργως, ενώ ερευνητές από διαφορετικά πεδία, συμπεριλαμβανομένων της ιατρικής, της οικονομικής, της ψυχολογίας, της νευροεπιστήμης και της εξελικτικής βιολογίας, έχουν αναγνωρίσει ένα ευρύ φάσμα ερεθισμάτων της ατομικής ευτυχίας, δεν έχουν καταπιαστεί με έναν βασικό (ίσως τον βασικότερο), καθοριστικό παράγοντα: την ευτυχία των άλλων.
Μπορεί να είναι προφανές ότι οι φίλοι και η οικογένειά μας μπορούν να μας κάνουν ευτυχισμένους, αλλά κανείς δεν έχει μελετήσει ποτέ με ποιον τρόπο μπορεί να εξαπλωθεί η ευτυχία από άτομο σε άτομο διαμέσου των κοινωνικών δικτύων.
Η περιέργειά μας εστιάστηκε σε αυτό ακριβώς το ζήτημα. Ενδιαφερθήκαμε ιδιαίτερα για το ερώτημα κατά πόσον η διάδοση των συναισθημάτων συμβαίνει όχι μόνο ανάμεσα σε εσάς και στους φίλους σας (δυαδική εξάπλωση), αλλά επίσης ανάμεσα σε εσάς και στους φίλους των φίλων σας, και στους δικούς τους φίλους, και ακόμη πιο πέρα (υπερδυαδική εξάπλωση). Πόσο μακριά ταξιδεύουν τα συναισθήματα μέσα στο κοινωνικό δίκτυο; Και υπάρχουν γεωγραφικοί ή χρονικοί περιορισμοί στην εξάπλωσή τους;
Το πρώτο μας βήμα για να απαντήσουμε σε αυτά τα ερωτήματα ήταν να συγκεντρώσουμε ένα σύνολο δεδομένων που περιελάμβανε μετρήσεις τόσο των συναισθημάτων όσο και των κοινωνικών συνδέσεων σε βάθος χρόνου. Στη συνέχεια, δημιουργήσαμε ένα γράφημα του κοινωνικού δικτύου της ευτυχίας. Το γράφημα αυτό απεικονίζει τους δεσμούς μεταξύ αδελφών, συζύγων και φίλων, μαζί με το επίπεδο ευτυχίας τους, ενός δείγματος που επιλέχθηκε τυχαία από 12.067 κατοίκους της πόλης Φράμινγκχαμ στη Μασαχουσέτη το 2000.
Κανείς δεν είχε δει μέχρι τότε ένα τέτοιο γράφημα. Σε αυτόν περιλαμβάνονται 1.020 άνθρωποι, και κάθε δεσμός είναι χρωματισμένος σύμφωνα με το επίπεδο ευτυχίας του ατόμου, σε μια χρωματική κλίμακα από το μπλε (δυστυχισμένος) έως το κίτρινο (ευτυχισμένος). Όταν βλέπει κανείς αυτή την εικόνα, αμέσως διακρίνει δύο πράγματα:
- Πρώτον, τα δυστυχισμένα άτομα συνομαδώνονται (ομαδοποιούνται) με δυστυχισμένα άτομα εντός του κοινωνικού δικτύου, ενώ τα ευτυχισμένα άτομα συνομαδώνονται με ευτυχισμένα.
- Δεύτερον, τα δυστυχισμένα άτομα φαίνεται να βρίσκονται στην περιφέρεια του κοινωνικού δικτύου: έχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες να βρίσκονται στο τέλος μιας αλυσίδας κοινωνικών σχέσεων ή στις άκρες του δικτύου.
Αυτό το είδος συνομάδωσης στα κοινωνικά δίκτυα είναι δυνατόν να οφείλεται σε διάφορες διεργασίες. Οι ευτυχισμένοι άνθρωποι μπορεί να επιλέγουν για φίλους τους ευτυχισμένους ανθρώπους ή μπορεί να εκτίθενται στα ίδια περιβάλλοντα που τους κάνουν ταυτόχρονα όλους ευτυχισμένους.
Στις αναλύσεις μας, ωστόσο, λάβαμε υπόψη αυτούς τους παράγοντες- και ανακαλύψαμε ότι η συνομάδωση οφείλεται επίσης στην αιτιώδη επίδραση της ευτυχίας του ενός ανθρώπου στον άλλο.
Μαθηματικές αναλύσεις του δικτύου οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ένα άτομο έχει 15% περισσότερες πιθανότητες να είναι ευτυχισμένο αν κάποιο άλλο άτομο με το οποίο συνδέεται άμεσα (σε απόσταση ενός βαθμού διαχωρισμού) είναι ευτυχισμένο. Και η εξάπλωση της ευτυχίας δεν σταματά εδώ. Η επίδραση της ευτυχίας σε άτομα που απέχουν δύο βαθμούς διαχωρισμού (ο φίλος ενός φίλου) είναι 10%, και για τους τρεις βαθμούς διαχωρισμού (ο φίλος του φίλου του φίλου) είναι περίπου 6%. Στους τέσσερις βαθμούς διαχωρισμού, η επίδραση εξασθενεί. Αυτή είναι η πρώτη μας ένδειξη υπέρ του Κανόνα των Τριών Βαθμών Επιρροής.
Τα συναισθήματα (και, όπως θα δούμε στη συνέχεια, τα πρότυπα και οι συμπεριφορές) πράγματι διαδίδονται εντός των κοινωνικών δικτύων από άτομο σε άτομο, αλλά όχι σε όλους. Όπως ένας κυματισμός στη λίμνη εξασθενεί, το ίδιο συμβαίνει και με την ευτυχία ενός ατόμου καθώς αυτή ταξιδεύει μέσα στο κοινωνικό δίκτυο.
Εκ πρώτης όψεως, οι επιδράσεις αυτές μπορεί να μη φαίνονται πολύ σημαντικές. Συγκρίνετέ τις, όμως, με την επίδραση ενός υψηλότερου εισοδήματος. Μια αύξηση της τάξεως των 5-000 δολαρίων για το 1984 (που αντιστοιχεί σε περίπου 1ο.οοο δολάρια για το 2009) σχετιζόταν με μόλις 2% αύξηση της πιθανότητας να είναι κανείς ευτυχισμένος. Συνεπώς, το να έχει κανείς ευτυχισμένους φίλους και συγγενείς φαίνεται πιο αποτελεσματικό για τη δική του ευτυχία από το να κερδίζει περισσότερα χρήματα.
Και το εκπληκτικό είναι ότι ακόμη και όσοι βρίσκονται σε απόσταση από εσάς τριών βαθμών διαχωρισμού, τους οποίους ίσως και να μην έχετε γνωρίσει ποτέ, μπορούν να έχουν μεγαλύτερο αντίκτυπο στην ατομική σας ευτυχία από όσο λίγες εκατοντάδες δολάρια παραπάνω στην τσέπη σας. Το να βρίσκεστε σε μια συγκεκριμένη θέση εντός ενός κοινωνικού δικτύου, σε επαφή με ανθρώπους με συγκεκριμένα αισθήματα, έχει σημαντικές συνέπειες στη ζωή σας.
Είναι γνωστό ότι, όταν έχει κανείς περισσότερους φίλους και συγγενείς, είναι πιο πιθανόν να νιώθει ευτυχισμένος παρά όταν διαθέτει περισσότερα χρήματα. Ωστόσο, στο παρελθόν καμία έρευνα δεν ασχολήθηκε με το ερώτημα «γιατί οι φίλοι έχουν τόσο μεγάλη σημασία;».
Υπάρχουν τουλάχιστον δύο ενδεχόμενα:
- Πρώτον, η ύπαρξη της ίδιας της κοινωνικής σχέσης μπορεί να βελτιώνει την ευτυχία μας —αυτό είναι μια δομική ιδιότητα του κοινωνικού δικτύου (ο δεύτερος κανόνας των κοινωνικών δικτύων). Όπως θα δούμε, έχουμε το εγγενές γνώρισμα να επιζητούμε κοινωνικές σχέσεις, επομένως δεν προκαλεί έκπληξη το ότι αισθανόμαστε ευχαρίστηση και ικανοποίηση όταν περνάμε χρόνο με τους φίλους ή την οικογένειά μας.
- Δεύτερον, οι φίλοι και οι συγγενείς μάς κάνουν ευαίσθητους στη μετάδοση συναισθημάτων, έτσι ώστε οι συναισθηματικές καταστάσεις των φίλων μας να επηρεάζουν και τη δική μας (ο τρίτος κανόνας των κοινωνικών δικτύων).
Ενώ και οι δύο αυτοί μηχανισμοί πιθανότατα συνεισφέρουν στην ευτυχία των ανθρώπων, τα στοιχεία που διαθέτουμε μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η συναισθηματική μετάδοση ίσως να είναι πιο σημαντική. Παρατηρήσαμε ότι κάθε ευτυχισμένος φίλος ενός ατόμου αυξάνει κατά 9% περίπου την πιθανότητα του ατόμου να είναι ευτυχισμένο. Κάθε δυστυχισμένος φίλος μειώνει αυτή την πιθανότητα κατά 7%·
Έτσι, αν ενεργείτε με βάση τις πιθανότητες, τότε, και εφόσον αγνοείτε τη συναισθηματική κατάσταση κάθε νέας γνωριμίας σας, θα σκέφτεστε ότι είναι καλύτερα για εσάς να γίνετε φίλοι. Δεν αποκλείεται να σας έκανε δυστυχισμένο· όμως, θα υπήρχε μεγαλύτερη πιθανότητα να σας κάνει ευτυχισμένο. Αυτό βοηθά να εξηγήσουμε γιατί παλαιότεροι ερευνητές παρατήρησαν ότι υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της ευτυχίας και του αριθμού των φίλων και των συγγενών. Ωστόσο, η στάθμιση των συναισθηματικών καταστάσεων όλων αυτών μάς δείχνει ότι δεν επαρκεί να έχουμε περισσότερους φίλους —το κλειδί της συναισθηματικής ευεξίας μας είναι να έχουμε περισσότερους ευτυχισμένους φίλους.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η δομή του κοινωνικού δικτύου δεν έχει σημασία. Είναι εκπληκτικό το ότι η ευτυχία του ανθρώπου δεν επηρεάζεται μόνο από τον αριθμό των δυαδικών σχέσεων, αλλά και από τον αριθμό των υπερδυαδικών σχέσεων. Όταν μετρήσαμε την κεντρικότητα της θέσης κάθε ατόμου στο κοινωνικό δίκτυο του Φράμινγκχαμ, βρήκαμε ότι αυτοί που είχαν περισσότερους φίλους φίλων είχαν επίσης περισσότερες πιθανότητες να είναι ευτυχισμένοι. Και ακόμη πιο εντυπωσιακό ήταν το ότι αυτό ίσχυε ακόμη και μεταξύ ανθρώπων που είχαν τον ίδιο αριθμό άμεσων κοινωνικών σχέσεων. Τούτο σημαίνει ότι, όσο περισσότερους φίλους έχουν οι φίλοι σας (ανεξάρτητα από τη συναισθηματική τους κατάσταση), τόσο πιθανότερο είναι εσείς να είστε ευτυχισμένοι.
Μπορεί κανείς να αναρωτηθεί αν έχουμε να κάνουμε εδώ με το γνωστό πρόβλημα της κότας και του αυγού. Άλλωστε, είναι πιθανόν να φανταστούμε ότι, όταν γινόμαστε πιο ευτυχισμένοι, έχουμε την τάση να προσελκύουμε περισσότερους φίλους, και ιδιαίτερα φίλους που έχουν και αυτοί πολλούς φίλους. Αυτό θα σήμαινε ότι η ευτυχία καθοδηγεί το κοινωνικό δίκτυο, και όχι το αντίστροφο. Αλλά, όταν εξετάσαμε πώς αλλάζει το κοινωνικό δίκτυο με την πάροδο του χρόνου, βρήκαμε ότι οι ευτυχισμένοι άνθρωποι δεν τείνουν να αποκτούν πιο κεντρική θέση.
Αρα, το να έχει κανείς έναν ευρύ κοινωνικό κύκλο μπορεί να τον κάνει ευτυχισμένο, αλλά, αν είναι ευτυχισμένος, δεν σημαίνει κατ’ ανάγκην ότι αυτό θα διευρύνει τον κοινωνικό του κύκλο. Η κεντρική θέση στο δίκτυο οδηγεί στην ευτυχία —και όχι το αντίστροφο. Έχουν λοιπόν σημασία η δομή του κοινωνικού μας δικτύου και η θέση μας σε αυτό.
Δεδομένης της σπουδαιότητας που φαίνεται να έχει η άμεση αλληλεπίδραση για τη μετάδοση συναισθημάτων, διατυπώσαμε επίσης τη θεωρία ότι η επίδραση της ευτυχίας των κοινωνικών επαφών μας στη δική μας συναισθηματική κατάσταση θα πρέπει να εξαρτάται από το πόσο κοντά ή μακριά μας βρίσκονται αυτές. Η ιδέα είναι ότι όσοι ζουν κοντά μας έχουν περισσότερες πιθανότητες να βρίσκονται σε επαφή μεταξύ τους και, επομένως, πιθανότερο να αντιγράψει ο ένας την ψυχική διάθεση του άλλου.
Η γεωγραφική απόσταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ένα μέτρο για την πιθανή συχνότητα της κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Στη μελέτη μας, περίπου ένας στους τρεις ανθρώπους ζει σε απόσταση μικρότερη των δύο χιλιομέτρων από τον πιο στενό του φίλο· υπάρχουν φυσικά μεγάλες αποκλίσεις, ενώ ορισμένοι φίλοι ζουν χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά. Παρατηρήσαμε όμως ότι, όταν ένας φίλος σας που ζει σε απόσταση μικρότερη των δύο χιλιομέτρων από εσάς γίνεται ευτυχισμένος, τότε αυτό μπορεί να αυξήσει κατά 25% την πιθανότητα να γίνετε και εσείς ευτυχισμένος. Αντιθέτως, η ευτυχία ενός φίλου που ζει σε απόσταση μεγαλύτερη των δύο χιλιομέτρων δεν έχει καμία επίδραση.
Παρομοίως, αν ένα ανδρόγυνο ζει μαζί και ο ένας σύντροφος νιώθει ευτυχισμένος, τότε αυξάνεται η πιθανότητα να νιώσει ευτυχισμένος και ο άλλος· αλλά, αν το ζευγάρι δεν συζεί (επειδή έχει χωρίσει), το ένα μέλος δεν επηρεάζει το άλλο. Ο ευτυχισμένος αδελφός σας που ζει σε απόσταση μικρότερη των δύο χιλιομέτρων αυξάνει την πιθανότητα του δικού σας ευτυχισμού κατά 14%, αλλά τα αδέλφια που ζουν σε μεγαλύτερες αποστάσεις δεν επηρεάζουν σημαντικά ο ένας τον άλλο. Τέλος, οι ευτυχισμένοι γείτονές σας αυξάνουν επίσης την πιθανότητα να είστε και εσείς ευτυχισμένος, ενώ οι πιο απομακρυσμένοι γείτονές σας (ακόμη κι αν ζουν στο ίδιο οικοδομικό τετράγωνο) δεν έχουν κάποια σημαντική επίδραση στη δική σας ευτυχία.
Τα ευρήματα αυτά τονίζουν τη σημασία της εγγύτητας μεταξύ ανθρώπων των οποίων τα συναισθήματα τους αλληλοεπηρεάζουν, ενώ η ισχυρή επιρροή των γειτόνων της διπλανής . πόρτας υποδηλώνει ότι η εξάπλωση της ευτυχίας μπορεί να εξαρτάται τόσο από τη συχνή άμεση αλληλεπίδραση όσο και από τις στενές προσωπικές σχέσεις. Ενώ σε αυτή την περίπτωση εξετάζουμε τη εξάπλωση μιας ενδιαθεσικής κατάστασης που έχει κάποια διάρκεια, τα ευρήματα αυτά συμφωνούν επίσης και με τις μελέτες της μίμησης των εκφράσεων του προσώπου που αναφέραμε παραπάνω.
Κατά συνέπεια, η ευτυχία δεν είναι απλώς ένα αποτέλεσμα ατομικής εμπειρίας ή επιλογής· είναι και μια ιδιότητα των ανθρώπινων ομάδων. Μεταβολές στην ατομική ευτυχία είναι δυνατόν να διαδίδονται σαν κυματισμοί διαμέσου των κοινωνικών συνδέσεων και να αναπτύσσουν ευρείας κλίμακας μοτίβα στο δίκτυο, σχηματίζοντας ομάδες ευτυχισμένων και δυστυχισμένων ανθρώπων.
[…]Οι ευτυχισμένοι άνθρωποι ίσως να μοιράζονται την καλή τους τύχη (για παράδειγμα, με το να βοηθούν πραγματικά τους άλλους ανθρώπους ή να είναι οικονομικά γενναιόδωροι μαζί τους), να αλλάζουν τη συμπεριφορά τους προς τους άλλους (φέρ’ ειπείν, με το να είναι πιο ευγενικοί ή λιγότερο εχθρικοί) ή απλώς να ξεχειλίζουν από ένα συναίσθημα που είναι μεταδοτικό. Εξάλλου, αν περιτριγυρίζεται κανείς από ευτυχισμένους ανθρώπους, αυτό μπορεί να έχει ευεργετικά βιολογικά αποτελέσματα. Αλλά, όποιος και αν είναι ο μηχανισμός, φαίνεται ξεκάθαρο ότι χρειάζεται να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε σχετικά μι την ευτυχία και τα άλλα συναισθήματά μας.
Nicholas A. Christakis, MD, PhD και James H. Fowler, PhD – Συνδεδεμένοι.
Αντικλείδι , https://antikleidi.com
