Στο μυαλό ενός τρομοκράτη: Τι αποκαλύπτει η ψυχολογία


Τι σκεφτόταν άραγε, ο βομβιστή αυτοκτονίας Salman Abedi λίγα λεπτά προτού ανατιναχθεί στο Μάντσεστερ σκοτώνοντας 22 ανθρώπους;

Απορρίπτουμε τους τρομοκράτες θεωρώντας τους εξ ορισμού μη-ανθρώπους, με άλλα λόγια, τέρατα. Καθώς όμως, αρχίζουν να βλέπουν το φως της δημοσιότητας πληροφορίες για τη ζωή τους -ότι ήταν «κανονικοί άνθρωποι» με οικογένειες, παιδιά και δουλειά- είναι σχεδόν αδύνατο να μην αναρωτηθούμε πώς λειτουργεί το μυαλό τους. Η αναζήτηση στοιχείων για την προσωπικότητα και τη νοοτροπία του τρομοκράτη κυριάρχησε στο πεδίο της Ψυχολογίας κατά τις δεκαετίες του 1970 και του 1980 -και εξακολουθεί μέχρι σήμερα.

Εάν ωστόσο, κάτι τέτοιο ήταν εφικτό, θα σήμαινε ότι, θεωρητικά τουλάχιστον, θα είμαστε σε θέση να προβλέψουμε ποιος θα γίνει τρομοκράτης και πιθανώς, να αποτρέψουμε τις επιθέσεις.  Αλλά αυτός ο τύπος της έρευνας απαιτεί εξαιρετική προσοχή υπογραμμίζουν οι ψυχολόγοι.  Οι ερευνητές που πραγματοποιούν ανάλογες μελέτες χρησιμοποιούν συνήθως μια πληθώρα ψυχομετρικών εργαλείων και τεστ IQ. Όμως, δεν υπάρχει συμφωνία για το πόσο χρήσιμα είναι τελικά, τα εν λόγω τεστ. Ακόμη δε, και αν κατορθώναμε να εντοπίσουμε ποιοί θα γίνουν τρομοκράτες, τι θα μπορούσαμε να κάνουμε με τη γνώση αυτή;

Ο όρος «τρομοκρατική νοοτροπία» θεωρείται επίσης προβληματικός από την επιστημονική κοινότητα επειδή τροφοδοτεί την αντίληψη ότι οι τρομοκράτες είναι μη φυσιολογικοί. Όπως γράφει το theconversation.com, για τους ψυχολόγους, ο όρος «μη φυσιολογικός» υποδηλώνει την ύπαρξη κάποιας διαταραχής, έλλειψης ή ασθένειας που θεωρεί ότι οι τρομοκράτες είναι «άρρωστοι» ή έστω, διαφορετικοί. Κάτι που μοιάζει λογικό, διότι εν τέλει βοηθά να ορίσουμε την ακραία συμπεριφορά.

Αλλά οι φρικαλεότητες βρίσκονται στο τέλος μιας αλυσίδας γεγονότων, τα οποία αποκτούν σημασία μόνο εκ των υστέρων.  Το να εστιάσουμε στο γεγονός αυτό καθαυτό, στο πώς συμπεριφερόταν ο τρομοκράτης τις ημέρες πριν την επίθεση ή τί σκεφτόταν τη στιγμή της επίθεσης, δεν βοηθά ιδιαίτερα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η διαδικασία του πώς έγινε κάποιος τρομοκράτης κατά κανόνα παραγνωρίζεται.

Φυσικά, δεν είναι εύκολο να καταλάβουμε, να εντοπίσουμε τους τρομοκράτες πριν κάνουν μια επίθεση. Συνεπώς, οι περισσότερες έρευνες βασίζονται σε στοιχεία που προέρχονται είτε από τρομοκράτες οι οποίοι έχουν συλληφθεί, είτε από υπόπτους για τρομοκρατία.

Στη νέα μελέτη συμμετείχαν φυλακισμένοι Κολομβιανοί παραστρατιωτικοί, οι οποίοι υποβλήθηκαν σε μια σειρά κοινωνικο-γνωστικών τεστ, από τα οποία προέκυψαν ατομικά προφίλ, με στοιχεία όπως, η γνωστική ηθική ανάπτυξη, το IQ, η εκτελεστική λειτουργία, η επιθετική συμπεριφορά και η αναγνώριση των συναισθημάτων.


Στη συνέχεια, τα στοιχεία συγκρίθηκαν με αυτά που προέκυψαν από 66 μη εγκληματίες. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι τρομοκράτες είχαν υψηλότερα επίπεδα επιθετικότητας και χαμηλότερα επίπεδα αναγνώρισης συναισθημάτων από τους μη εγκληματίες. Ωστόσο, δεν διαπιστώθηκαν διαφορές μεταξύ των ομάδων ως προς το IQ ή την εκτελεστική λειτουργία.

Η μεγαλύτερη διαφορά μεταξύ των τρομοκρατών και των άλλων παρατηρήθηκε στην ηθική γνωστική λειτουργία. Διαπιστώθηκε ότι οι τρομοκράτες καθοδηγούνται από μια μη φυσιολογική, υπερβολική εξάρτηση από τα αποτελέσματα.  Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι αυτή η παραμορφωμένη ηθική λογική -δηλαδή, ο σκοπός αγιάζει τα μέσα- είναι το «σήμα κατατεθέν» της νοοτροπίας του τρομοκράτη. Εκτίμησαν επίσης, την κρίση τους σε θέματα ηθικής ζητώντας τους να αξιολογήσουν ιστορίες ανάλογα με τα επίπεδα αδικαιολόγητης επιθετικότητας.

Τα αποτελέσματα είναι ενδιαφέροντα, ωστόσο οι επιστήμονες δηλώνουν ότι δεν μπορούν να είναι σίγουροι ότι το προφίλ που προέκυψε δεν είναι αποτέλεσμα του εγκλεισμού τους. Άραγε,  πρόκειται για χαρακτηριστικά που φέρουν εκ γενετής ή που ανέπτυξαν την περίοδο της ένταξης τους σε τρομοκρατική οργάνωση;

Οι ερωτήσεις δεν μπορούν να απαντηθούν, παραμένουν όμως, θεμελιώδεις. Και παρά τις ενστάσεις, η άποψη οι τρομοκράτες είναι ψυχοπαθείς ή έχουν διαταραχή της προσωπικότητας, δεν στηρίζεται επιστημονικά. Συχνά τα στοιχεία είναι μάλιστα, αντιφατικά. Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι τα ευρήματά τους δείχνουν ότι οι τρομοκράτες είναι αυτοκτονικοί, ενώ άλλοι ισχυρίζονται ότι είναι εξωστρεφείς, ασταθείς, επιθετικοί, αμυντικοί ή νάρκισσοι.  Στην πραγματικότητα και αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία, οι ψυχοπαθολογικές συμπεριφορές περισσότερο έρχονται σε σύγκρουση με την ατζέντα της τρομοκρατίας παρά την εξυπηρετούν, αφού εν τέλει, οι τρομοκρατικές οργανώσεις βασίζονται στη δέσμευση, το κίνητρο και την πειθαρχία.

Η ψυχολογία της ριζοσπαστικοποίησης

Πολλοί ψυχολόγοι πιστεύουν ότι τα γεγονότα που προηγούνται τα χρόνια πριν από μια τρομοκρατική επίθεση -τα οποία επί της ουσίας συνοψίζονται στη λέξη «ριζοσπαστικοποίηση»- είναι αυτά που δίνουν και τις περισσότερες απαντήσεις στην ερώτηση, γιατί ένα άτομο στρέφεται στην πολιτική βία.

Ωστόσο, η ψυχολογία για την τρομοκρατία δεν έχει σημειώσει ιδιαίτερη πρόοδο. Τα εμπειρικά στοιχεία που υποστηρίζουν τα υπάρχοντα εννοιολογικά μοντέλα είναι λίγα και συχνά περιορίζονται σε συγκεκριμένες εξτρεμιστικές ομάδες και ιδεολογίες. Όλο και περισσότεροι ψυχολόγοι υιοθετούν πλέον την αντίληψη ότι στη διαδικασία ριζοσπαστικοποίησης υπάρχει μία σειρά βασικών ψυχολογικών συνιστωσών που είναι θεμελιώδους σημασίας.

Μεταξύ αυτών είναι τα κίνητρα, οι ιδεολογίες των οργανώσεων και οι κοινωνικές διαδικασίες που ενθαρρύνουν προοδευτικά την απομάκρυνση, για παράδειγμα από ανθρώπους με τους οποίους μέχρι πρότινος οι τρομοκράτες ήταν φίλοι. Αντί να υπολογίζουμε στην πρόβλεψη, θα ήταν καλύτερα να αξιοποιήσουμε πόρους προκειμένου να κατανοήσουμε τι ενθαρρύνει τα άτομα να ενταχθούν στις τάξεις των βίαιων εξτρεμιστών.

Μήπως πρόκειται για τη θεμελιώδη ανάγκη του ανθρώπου να αναζητά ανθρώπους με τους οποίους μπορεί να μοιραστεί την πραγματικότητά του; Τα ψυχολογικά στοιχεία δείχνουν ότι η σημασία της ανάγκης αυτής μπορεί πράγματι να αποτελέσει σημαντικό παράγοντα ώθησης στην εξτρεμιστική συμπεριφορά. Παρά ταύτα, είναι σαφές ότι οι παράγοντες που συνδέονται άμεσα και έμμεσα με τη ριζοσπαστικοποίηση είναι πολλοί και περίπλοκοι.  Η προσωπικότητα και η γνωστική απόδοση μπορεί να αλλάξουν με την πάροδο του χρόνου, επομένως δεν έχει σχέση με τους σκοπούς που εξυπηρετεί η πρόβλεψη.

Είναι σημαντικό επίσης, να σημειωθεί ότι πολλοί άνθρωποι είναι ευάλωτοι στη χειραγώγηση και τη διαχείριση τους από τις τρομοκρατικές οργανώσεις, λόγω γνωστικής δυσλειτουργίας, ανικανότητας ή ψυχικής ασθένειας. Πρέπει να αποδεχτούμε το γεγονός ότι μία τέτοιου τύπου πρόβλεψη δεν μπορεί ποτέ να είναι δυνατή εξαιτίας της πολύπλοκης, εξελισσόμενης φύσης της τρομοκρατίας.

Η ποιοτική ψυχολογική έρευνα που στοχεύει στην αναζήτηση δεικτών κατά τη διαδικασία ριζοσπαστικοποίησης, όπως οι αλλαγές στην ένδυση, τη συμπεριφορά και τις κοινωνικές σχέσεις, τους κοινωνικούς κύκλους στους οποίους κινείται κάποιος -όπως στην περίπτωση του Abedi και άλλων- μπορεί να είναι αποτελεσματική. Όπως έχει αποδειχθεί, τα προγράμματα απο-ριζοσπαστικοποίησης αποκτούν όλο και μεγαλύτερη σημασία στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Όσα περισσότερα ανακαλύπτουμε, τόσο καλύτερα μπορούμε να κατανοήσουμε την ταυτότητα και τα κοινωνικά ζητήματα που συνδέονται με τη ριζοσπαστικοποίηση.

***

Πηγή: tvxs

Αντικλείδι , https://antikleidi.com

Συναφές: 

Τρομοκρατία και ΜΜΕ

Γιατί σας μισούμε. Γιατί σας πολεμάμε.

Σχετικά Άρθρα

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -


- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -