…εκείνο το σκοτεινό στοιχείο του κινδύνου χωρίς το οποίο ο ρομαντισμός δεν είναι παρά η ανόητη πλευρά της λαγνείας.
ΛΕΣ ΣΤΗ ΦΙΛΕΝΑΔΑ ΣΟΥ ότι θα την πας διακοπές σ’ ένα από τα πιο ρομαντικά μέρη της γης, και αφού σου εκφράσει καλαίσθητα την ευγνωμοσύνη της και τη χαρά της, σε ρωτάει τι ρούχα να πάρει μαζί της. Για το βουνά; Για τη θάλασσα; Για τα κλαμπ του Ρίο ή για τα μπουλβάρ του Παρισιού;
«Α», της λες εσύ, «απλώς πάρε μερικά πραγματάκια που θα σου χρειαστούν σ’ ένα βάλτο».
Φυσικά νομίζει ότι αστειεύεσαι, ακόμη και αν προσέξει ότι εσύ παίρνεις μαζί σου ένα γενναίο απόθεμα εντομοαπωθητικού και παπούτσια θαλάσσης. Και όταν τελικά την οδηγείς στο ξενοδοχείο Βικτόρια Φολς μετά από μια εικοσιδύωρη πτήση που σου κάνει τη σπονδυλική στήλη ακορντεόν, χαμογελάει τόσο για το ευχάριστο περιβάλλον όσο και για το μικρό σου αστείο, όπως νομίζει. Το Βικτόρια Φολς, ίσως το μοναδικό αποικιοκρατικό ξενοδοχείο του δέκατου ένατου αιώνα που λειτουργεί ακόμη στη νότια Αφρική, μπορεί να έχει έναν-δυο φευγάτους πόντους στις προσκοπικές του κάλτσες και μερικούς λεκέδες στο πουκάμισο του σαφάρι, αλλά είναι τόσο ρομαντικό όσο και η τελευταία πράξη μιας κακής οπερέτας.
Απεριποίητα πολυτελείς, οι χαμηλές και λαβυρινθώδεις πτέρυγες του Βικτόρια Φολς γαργαλιούνται από φοινικόδεντρα, ποδοπατιούνται από μαϊμούδες, εξυπηρετούνται από ένα πρόθυμο προσωπικό με λευκή κολλαριστή λιβρέα και υγραίνονται από την ομίχλη ενός καταρράκτη τόσο πελώριου που κάνει τον Νιαγάρα να μοιάζει με βρύση που στάζει. Η φιλενάδα σου έχει αρχίσει να βολεύεται για τα καλά στο ξενοδοχείο, και ιδιαίτερα στον ευρύχωρο κήπο του, αλλά δεν έχει προλάβει καλά καλά να λιώσει ο πάγος στο δεύτερο τζιν-τόνικ της όταν κλείνεις εισιτήρια στην Αιρ Μποτσουάνα, και προς το τέλος του επόμενου απογεύματος, πετάτε οι δυο σας πάνω από μια περιοχή που σαφώς μοιάζει με… βάλτο. Αχανής βάλτος από ορίζοντα σε ορίζοντα. Νιώθεις κάποια θλίψη από το βλέμμα που σου ρίχνει.
Για λόγους που είναι χαρακτηριστικά αφρικανικοί (σε αυτή την ήπειρο όλα τα ρολόγια έχουν ελαστικούς δείκτες και λαστιχένιες πλάκες), αλλά και δύσκολο να εξηγηθούν, η πτήση από τους Καταρράκτες Βικτόρια στη Ζιμπάμπουε μέχρι το Μαούν της Μποτσουάνα φτάνει με καθυστέρηση σχεδόν δυο ωρών, και καθώς περιμένετε τις αποσκευές σας, ο οδηγός που έχει έρθει να σας παραλάβει από το αεροδρόμιο -ένα μπάλωμα γυμνής έκτασης μέσα σ’ ένα χωράφι με γιαμ- κοιτάζει νευρικά από το ρολόι του στον ουρανό και πάλι στο ρολόι του. «Έχουμε πολύ δρόμο και πρέπει να φτάσουμε πριν σκοτεινιάσει», εξηγείς στη φίλη σου. Όταν σε ρωτάει, «Κι αν δεν φτάσουμε;» σηκώνεις τους ώμους. Φοβάσαι την απάντησή της στην ερώτηση αν έχει περάσει ποτέ τη νύχτα της με ζώο.
Πριν περάσει πολλή ώρα ανεβαίνετε με βενζινάκατο ένα σκυθρωπό ποτάμι με καλάμια, ανταλλάσσοντας κύματα με ανθρώπους που δεν έχουν ακούσει ποτέ τους για τον Τζορτζ Μπους, παρόλο που οι συγγενείς τους είναι Μπουσμάνοι. Πριν προλάβεις να σκεφτείς ότι ίσως θα ‘πρεπε να τους συγχαρείς, αυτοί, οι καλύβες τους και οι κατσίκες τους έχουν εξαφανιστεί, και το σκάφος σας είναι μόνο του σ’ έναν υδάτινο δρόμο που στρίβει μέσα στην υδρόβια χλωρίδα σαν σπαστικός χορτοφάγος σε σάλαντ μπαρ και που οι όχθες του αρχίζουν να σας στριμώχνουν και από τις δυο μεριές. Το ποτάμι στενεύει και γίνεται κανάλι. Το κανάλι στενεύει και γίνεται μονοπάτι ιπποπόταμων.
Στο μεταξύ, ο ήλιος έχει χαμηλώσει κάτω από τη φράντζα των φοινικόδεντρων στον ορίζοντα και η θερμοκρασία κατεβαίνει τόσο γρήγορα που σκέφτεσαι ότι πρέπει να κατρακύλησε από γκρεμό. Η ώρα περνάει, το σκοτάδι πυκνώνει όλο και πιο πολύ, το κρύο δυναμώνει όλο και πιο πολύ, η μοναξιά το ίδιο, η διαδρομή γίνεται όλο και πιο ιδιότροπη, τα παρτέρια των παπύρων όλων και πιο πυκνά και η φιλενάδα σου κατουριέται τόσο πολύ που αναγκάζεται να δαγκώσει τον ιμάντα της φωτογραφικής της μηχανής για να μην ουρλιάξει.
Παρ’ όλα αυτά όμως, τα αστέρια που εμφανίζονται σιγά σιγά είναι φαντασμαγορικά, οι κραυγές των πουλιών κρυστάλλινες, η βατραχοφασαρία υπνωτική, και η κατάσταση δεν είναι τόσο φρικτή τελικά αν λάβεις υπόψη σου πόσο χαμένοι φαίνεστε να είστε.
Και ξαφνικά πέφτετε πάνω στο ΤΕΙΧΟΣ ΜΕ ΤΙΣ ΣΚΝΙΠΕΣ!
Το ονομάζεις τείχος αντί για σύννεφο γιατί τα σύννεφα συνήθως δεν σου προκαλούν αυχενικό σύνδρομο. Μιλάμε για τη δύναμη τρισεκατομμυρίων μικροσκοπικών ζωυφίων ανά κυβικό μέτρο, σκνίπες κολλημένες μεταξύ τους μάγουλο με μάγουλο, κι εσύ καταπίνεις σκνίπες και αναπνέεις σκνίπες, ενώ μπροστά στα σκνι-ποτυφλωμένα μάτια σου χορεύουν οι τίτλοι του Νάσιοναλ Ινκου-άιρερ’ ΖΕΥΓΑΡΙ ΠΝΙΓΕΤΑΙ ΣΕ ΣΚΝΙΠΟ-ΤΣΟΥΝΑΜΙ. Συνεχίζετε να προχωρείτε υπό τύπον τρυπανιού μέτρο-μέτρο μέσα στο ΖΩΝΤΑΝΟ ΤΕΙΧΟΣ, σίγουροι ότι απέχετε μια σκνιπότριχα από την ασφυξία, όταν ξαφνικά το τείχος καταρρέει εξίσου ανεξήγητα όσο είχε υλοποιηθεί και στο βάθος βλέπετε να τρεμοπαίζει ένα φως που προφανώς είναι από ανθρώπινο χέρι.
Σε δέκα λεπτά έχετε δέσει στο νησί Ντσούι, με μια φωτιά και ένα γεύμα με κρέας στο άμεσο μέλλον σας. Όμως, η ψευδαίσθηση ότι τα πράγματα είναι τώρα μια χαρά εξαφανίζεται όταν ανακαλύπτεις ότι η φιλενάδα σου δεν τα κατάφερε να κρατηθεί μέχρι να φτάσει στην αχυροτουαλέτα. Δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο από ένα βρεγμένο σλιπάκι για να μουσκέψει το ρομαντισμό ενός βάλτου.
Πρόσθεσε σ’ αυτό και μερικούς φαφλατάδες ιπποπόταμους που απαγγέλλουν τον όρκο του Ιπποκράτη μερικές δεκάδες μέτρα απόσταση από το αντίσκηνο σου, και το απάνθρωπο κρύο που διαπερνά το ελαφρύ σλίπινγκ μπαγκ σας (στην Μποτσουάνα, τα μέσα Ιουνίου προκύπτει να είναι μέσα του χειμώνα: θα περίμενε κανείς ότι αυτοί οι τύποι στα νότια του Ισημερινού θα είχαν ξεμπερδέψει πια τις εποχές τους), και έχεις μια νύχτα ολοκληρωτικής μιζέριας. Όταν υποδέχεσαι τα χαράματα, δεν είσαι πιο χαρούμενος από τη δυσοίωνα σιωπηλή αγαπημένη σου.
Σιγά-σιγά, όμως, αρχίζεις να το συμπαθείς το μέρος, κι αυτό αρχίζει να συμπαθεί εσένα. Πριν περάσει το απόγευμα, η θερμοκρασία θα έχει χτυπήσει τους είκοσι εφτά βαθμούς -μια αυξομείωση τριάντα βαθμών περίπου που συμβαίνει κάθε μέρα- και ο ουρανός θα έχει καρφιτσώσει γαλάζιες κορδέλες σε όλα τα πέτα του δέλτα του Οκαβάνγκο, που είναι αδιαμφισβήτητα ένας βάλτος για πρώτο βραβείο.
Το Οκαβάνγκο είναι το μεγαλύτερο ηπειρωτικό δέλτα στον κόσμο. Σχηματίζεται όταν ο ποταμός Οκαβάνγκο, παραταϊσμένος από τις βροχές και τις πλημμύρες της Αγκόλας, πάει και πέφτει με τα μούτρα πάνω στην έρημο Καλαχάρι, όπου και φρενάρει χωρίς να φτάσει ποτέ στη θάλασσα. Το αποτέλεσμα είναι δεκαεφτά χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα γεμάτα διώρυγες, λιμνοθάλασσες, καλαμιώνες, εκτάσεις με γρασίδι και νησιά. Το νερό είναι τόσο καθαρό που πίνεται και τόσο ζεστό που μπορείς άνετα να κάνεις μπάνιο, αν και, αν πλατσουρίσεις πάνω από δέκα λεπτά, συνήθως εμφανίζεται ένας κροκόδειλος με σιελόρροια και ζητά το μενού των κρασιών. Μέσα σε μια βδομάδα όμως, η παρέα σου δεν βλέπει ούτε ένα δηλητηριώδες φίδι και ούτε ένα σμήνος από αιμοδιψή κουνούπια· ας μη σκεφτεί, λοιπόν, κανείς να το παρομοιάσει με τα Εβεργκλέιντς. Όσο για το ΣΚΝΙΠΙΚΟ ΤΕΙΧΟΣ, φαίνεται να ακολούθησε το δρόμο που πήραν πριν απ’ αυτό τα τείχη της Ιεριχούς, το Σιδηρούν Παραπέτασμα και τα μακριά σώβρακα.
Εκείνο που βλέπεις σ’ αυτήν τη φωτεινή όαση με τα νούφαρα, τα φοινικόδεντρα και το γρασίδι, είναι πελαργοί και ψαραετοί, καλάο και μελισσοφάγοι. Βλέπεις παπαγάλους, όρνεα, χαλκοκουρούνες με μοβ στήθος και εκατοντάδες άλλα ορνιθολογικά αξιοθέατα. Παντού μεγάλα φτερά χτυπούν τον αέρα σαν να είναι τύμπανο, και όταν η ημερήσια χορωδία από περιστέρια και κούκους τελειώνει τη βάρδια της και χτυπάει κάρτα, μπαίνουν ονλάιν τα πιο μυστηριακά νυχτοπούλια.
Στα μεγαλύτερα νησιά -και μερικά έχουν πολλές φορές το μέγεθος του Μανχάταν- υπάρχει κυνήγι. Μεγάλο κυνήγι. Βούβαλοι, καμηλοπαρδάλεις, ζέβρες, ελέφαντες, λιοντάρια, λεοπαρδάλεις και τα συναφή, όλα τα στερεότυπα του αφρικανικού τοπίου -αν και μοιάζουν με οτιδήποτε άλλο εκτός από στερεότυπα όταν τα παρακολουθείς αθόρυβα με τα πόδια και ανησυχείς μήπως στην πραγματικότητα σε παρακολουθούν κι αυτά. Η πεζοπορία, άοπλος μέσα από αγκαθωτούς θάμνους, σε κοντινή απόσταση από τα πιο άγρια θηρία, δίνει στην εμπειρία του Οκαβάνγκο εκείνο το σκοτεινό στοιχείο του κινδύνου χωρίς το οποίο ο ρομαντισμός δεν είναι παρά η ανόητη πλευρά της λαγνείας.
Η γαλήνη είναι επίσης ένα απαραίτητο στοιχείο της ρομαντικής περιπέτειας, και δεν υπάρχει έλλειψη γαλήνιων στιγμών σε αυτή την υδάτινη Εδέμ. Νωρίς κάθε πρωί, η ομάδα σας ξεκινάει με σκαλισμένα κανό φτιαγμένα από κοιλωμένους μονοκόμματους κορμούς δέντρων που θυμίζουν λουκάνικα. Με την προωθητική δύναμη ενός ντόπιου οδηγού μ’ ένα κοντάρι τριώνμισι μέτρων, γλιστράτε αθόρυβα στα μονοπάτια των ιπποπόταμων, με την πλώρη σας να τινάζει έναν χείμαρρο δροσοσταλίδες από τις κορυφές των παπύρων και την οσμή του νέκταρ να πλανιέται στον αέρα, ενώ παντού γύρω σας πτερύγια, δόντια και φτερά δέχονται ένα φωσφοριζέ φιλί από τον ήλιο που ανατέλλει αργά-αργά.
Μετά από μια μέρα πεζοπορίας και θαυμασμού, σας γυρίζουν πίσω με τα κανό στο μικροσκοπικό νησί Ντσούι, όπου, σ’ ένα πρωτόγονο ανοιχτό μπαρ διακοσμημένο με κρανία, ο ίδιος αυτός ήλιος, δύοντας τώρα, καθρεφτίζεται πάνω σε κρύα κουτιά ντόπιας μπίρας. Το σούρουπο ανήκει στη Λάιον Λάγκερ.
Και ένα βράδυ, κάτω από το εκπληκτικό εξωτικό σχήμα του Νότιου Σταυρού -όλως τυχαίως μια μέρα αφότου ένας αρσενικός ελέφαντας ήπιε τα σαπουνόνερα μέσα στα οποία η φιλενάδα σας μόλις είχε πλύνει τα εσώρουχά της, μια πράξη που σας γέμισε με ένα διεστραμμένο μίγμα αποστροφής και ζήλιας- η αγαπημένη σας διακόπτει τη συναυλία που έχουν στήσει όπως πάντα τα τριζόνια και τα ιβις και το μυστηριώδες θηρίο, για να σας ψιθυρίσει, «Μωρό μου, είναι γνωστό ότι έχεις έκφυλα γούστα, αλλά νομίζω ότι μπορεί να έχεις δίκιο γι αυτόν το βάλτο. Είναι το πιο ρομαντικό μέρος πάνω στη γη».
Τομ Ρόμπινς – Esquire, 1990
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Τα λιμνάζοντα νερά στα οποία φυτρώνουν κοντά χόρτα λέγονται τέλμα. Τα λιμνάζοντα νερά στα οποία φυτρώνουν ψηλά χόρτα λέγονται έλος. Τα λιμνάζοντα νερά στα οποία φυτρώνουν και δέντρα λέγονται βάλτος. Για την ακρίβεια, λοιπόν, το δέλτα του Οκαβάνγκο είναι περισσότερο έλος παρά βάλτος. Επειδή το 1990 που έγραψα τούτο το άρθρο δεν τήρησα αυτήν τη διάκριση, παραδίδω τώρα οικειοθελώς την ποιητική μου άδεια για ένα χρόνο.
Τομ Ρόμπινς – Αγριόπαπιες πετούν ανάστροφα
by Αντικλείδι , https://antikleidi.com
Συναφές:
Τομ Ρόμπινς – Η θεωρία του Ντανυμπόϋ
Το οκταώροφο φιλί – Τομ Ρόμπινς
