Από τις 6 έως τις 22 Οκτωβρίου 1907 διοργανώθηκε στο Salond’ Automne του Παρισιού η πρώτη μεγάλη αναδρομική έκθεση του άγνωστου ακόμη τότε ζωγράφου Paul Cezanne. Ένας από τους επισκέπτες της έκθεσης είναι και ο ποιητής Rainer Maria Rilke(1875-1926). Εν είδει ημερολογίου γράφει σχεδόν καθημερινά στη γυναίκα του, τη γλύπτρια Clara Westhoff, μία σειρά επιστολών, στις οποίες περιέχονται μερικές από τις βασικότερες αρχές της σκέψης του.
Paris VI6, 29, rue Cassette, 4 Οκτωβρίου 1907
…απέχω ακόμη τόσο πολύ απ’ το να μπορώ να εργάζομαι ασταμάτητα. Ο van Goghμπορεί να έχανε τα λογικά του, αλλά τη δουλειά δεν την παρατούσε κι όταν ακόμη θόλωνε το μυαλό του, δεν μπορούσε να την αφήσει. Και ο Rodin, ακόμη και όταν δεν είναι καλά, δεν σταματάει να δουλεύει, γράφει ωραίες σκέψεις σε αμέτρητα μικρά χαρτιά, διαβάζει Πλάτωνα κι ύστερα συλλογίζεται αυτά που διάβασε. Διαισθάνομαι ότι το πάθος αυτό της εργασίας δεν είναι μόνο παιδεία και καταναγκασμός (αλλιώς θα ήταν κουραστικό, όπως κουράστηκα κι εγώ αυτές τις τελευταίες εβδομάδες)· είναι αγνή χαρά, είναι να νιώθεις καλά με τρόπο φυσικό μέσα σ’ αυτό το Ένα, που δεν το φτάνει τίποτε άλλο πια. Ίσως πρέπει να γνωρίσει κανείς με μεγαλύτερη ακόμα ακρίβεια, με τρόπο ακόμη πιο χειροπιαστό, το «έργο» που έχει να φτιάξει, να το αναγνωρίσει σε χιλιάδες λεπτομέρειες. Νιώθω καλά, κάτι που πρέπει να είχε νιώσει κι ο van Gogh σε μια ορισμένη στιγμή, και το νιώθω πολύ έντονα, ότι όλα πρέπει ακόμα να φτιαχτούν: όλα. Όμως δεν καταφέρνω να δω αυτό που βρίσκεται δίπλα μου, παρά μόνο στις καλύτερες στιγμές, ενώ είναι ακριβώς στις χειρότερες που το χρειάζεται κανείς περισσότερο. Ο van Gogh μπορούσε να φτιάξει ένα Interieurd’ Hopital* και τις πιο αγωνιώδεις μέρες ζωγράφιζε τα πιο αγωνιώδη πράγματα. Μόνο έτσι άντεξε. Σ’ αυτό το σημείο πρέπει να φτάσει κανείς, αλλά, γι’ αυτό είμαι σίγουρος, χωρίς να εξαναγκάσει τον εαυτό του. Από γνώση, από ηδονή, επειδή δεν μπορεί να το αναβάλλει βλέποντας πόσα πολλά πρέπει να φτιάξει. Αχ, ας μην είχε κανείς αναμνήσεις από μέρες που δεν δούλεψε, που συνεχίζουν ωστόσο να τον ευχαριστούν. Αναμνήσεις από ώρες απραξίας όπου κανείς αφήνεται να κάνει κάτι ευχάριστο για τον εαυτό του. Αναμνήσεις από δύσκολες ώρες αναμονής ξεφυλλίζοντας παλιές ζωγραφιές, διαβάζοντας μυθιστορήματα: κι είναι πολλές αυτές οι αναμνήσεις που φτάνουν μέχρι την παιδική ηλικία. Ολόκληρα κομμάτια ζωής χαμένα, που δεν αξίζουν ούτε να τα ξαναδιηγηθεί κανείς, χαμένα, — και τώρα ακόμη σε αποπλανά εκείνη η διάθεση να μη θέλεις να κάνεις τίποτα.
Πόσο στέρεο θα ήταν το έδαφος αν είχε κανείς από παλιά αναμνήσεις μόνο από τη δουλειά– θα μπορούσε να σταθεί κανείς. Αλλά εμείς τη γεμίζουμε την κάθε στιγμή με οτιδήποτε. Το χειρότερο είναι ότι μέσα σ’ έναν άνθρωπο βρίσκονται δυο κόσμοι. Μερικές φορές περνάω μπροστά από μικρά μαγαζιά, στη Ruede Seine, όπου βρίσκονται παλαιοπώλες ή έμποροι παλαιών βιβλίων ή πωλητές χαλκογραφιών με κατάφορτες προθήκες: ποτέ δεν μπαίνει κανείς σ’ αυτά τα μαγαζιά, είναι φανερό ότι δεν έχουνε δουλειά, αλλά κοιτάζοντας κανείς μέσα, τους βλέπει που κάθονται και διαβάζουν ξένοιαστοι (και όμως δεν είναι πλούσιοι), δεν φροντίζουν για το αύριο, δεν αγωνιουν για την επιτυχία, έχουν ένα σκυλί που κάθεται καλοδιάθετα μπροστά τους, αμέριμνο, ή μια γάτα που μεγαλώνει γύρω τους τη σιωπή, έτσι όπως γλιστρά πλάι στις σειρές των βιβλίων σαν να θέλει να σβήσει τα ονόματα από τις ράχες τους.
Αχ, να ήταν αυτό αρκετό: θα ευχόμουν κάποτε να αγοράσω μία παρόμοια γεμάτη προθήκη, και να καθίσω από πίσω με ένα σκυλί για είκοσι χρόνια. Το βράδυ θα είχε φως στο πίσω δωμάτιο, μπροστά θα ήταν όλα σκοτεινά κι εμείς θα καθόμασταν οι τρεις μας και θα τρώγαμε– έχω προσέξει, βλέποντας αυτό το θέαμα από το δρόμο, ότι μοιάζει κάθε φορά με Μυστικό Δείπνο, τόσο μεγάλο και γιορτινό φαντάζει μέσα στο σκοτεινό χώρο (έτσι πρέπει να βλέπει κανείς πάντα τις έγνοιες, και τις μεγάλες και τις μικρές)… Ξέρεις πώς το εννοώ, χωρίς παράπονα. Είναι ωστόσο και έτσι καλά και θα γίνουν ακόμα καλύτερα τα πράγματα…
* Εσωτερικό νοσοκομείου (αναφορά σε πίνακα του vanGogh).
Γράμματα για τον Cézanne – Rainer Maria Rilke
Αντικλείδι , https://antikleidi.com
Συναφές:
