Αστερισμός τoυ νοτίου ημισφαιρίου στο ύψος της εκλειπτικής και ένας από τους 12 αστερισμούς του Ζωδιακού κύκλου. Βρίσκεται ανάμεσα στον Υδροχόο και τον Τοξότη και λόγω της μικρής λαμπρότητας των αστέρων του δεν είναι εύκολο να ανευρεθεί στον ουράνιο θόλο.
Κατέχει 414 τετραγ. μοίρες στον ουράνιο Βόλο και ο Πτολεμαίος και ο Τίχο Μπράχε κατέτασσαν στον αστερισμό αυτό 28 αστέρες που ο Argelander τους αύξησε σε 45 και ο Heis σε 63. Όλοι όμως είναι αμυδροί, με πέντε μόνο φωτεινότερους του 4ου μεγέθους, τους: δ(2.9ν). β(3.1), α2(3.8). γ(3.2) και ζ(3.9). Ο α του Αιγόκερω είναι ένας φαινομενικά διπλός αστέρας, που με καλές οπτικές συνθήκες και καλή όραση μπορεί να διακριθεί. Οι δύο αστέρες του όμως, α1 και α2. είναι με τη σειρά τους διπλός και τριπλός αστέρας και ονομάζονταν από τους Αραβες Αλ Ζιντί. ο Τράγος, που ήταν και το όνομα όλου του αστερισμού. Και ο β Cap είναι διπλός αστέρας και γνωστός σαν τέτοιος από τους Αραβες με το όνομα Ντεΐμπι.
Όπως σε πολλούς άλλους αστερισμούς, έτσι κι εδώ παρατηρήθηκαν διαμέσου των αιώνων πολλές μεταβολές μεγεθών διαφόρων αστέρων και υπάρχουν και αστέρες βραχείας διάρκειας (των μεταβολών). Δύο αστρικά σμήνη βρέθηκαν στην περιοχή του Αιγόκερω, με γνωστότερο το Μ30, σφαιρωτό σμήνος που καταγράφηκε και από τον Messier.
Ο αστερισμός, που είναι ισημερινός και βρίσκεται το Σεπτέμβρη στο μεσημβρινό της Ελλάδας, μπορεί να ευρεθεί αν προεκτείνουμε προς τον ορίζοντα τη γραμμή που συνδέει τον Βέγα (α Λύρας) με τον Αλταίρ (α Αετού). Η επέκταση της γραμμής θα συναντήσει τους αστέρες α και β του Αιγόκερω.
*** Ο αστερισμός του Αιγόκερω είναι ένας από τους πιο αινιγματικούς και συγχρόνως ένας από τους πιο παλιούς αστερισμούς. Η παρουσία του πρέπει να χάνεται στην αρχαία Σουμέρια ή Βαβυλωνία ή ακόμη και σε παλαιότερες εποχές της λίθινης περιόδου. Σε χάρτες του ουρανού ο Αιγόκεριυς εικονίζεται σαν αμφίβιο ον, με το μισό του μπροστινό σαν κατσίκα και το οπίσθιο μισό σαν ψάρι. (Από αντίγραφο του W.J.Hinke, 1907. βλέπουμε πως ο αστερισμός υπήρχε σε κουδούρους των Βαβυλωνίων). Η παράσταση αυτή ήταν πολύ συνηθισμένη στους Βαβυλωνίους και πολλά χειρόγραφα από το 15ο μέχρι το 2ο αι. π.Χ. φέρουν αυτή την αμφίβια μορφή. Ακόμη και σφραγίδες ασσυριακές και βαβυλωνιακά κοσμήματα και μια βαβυλωνιακή πλανητόσφαιρα του 12ου αι. π.Χ. παρουσιάζουν τέτοιες μορφές (Βλ. φωτ. παρακάτω, αρχαία σφραγίδα των Βαβυλωνίων, όπου πιστοποιείται η παρουσία του αστερισμού). Στους Σουμερίους και τους Βαβυλωνίους ήταν γνωστός με το όνομα ΣΟΥΧΟΥΡ. ΜΑΣ. Σε Ζωδιακό Κύκλο των Χαλδαίων υπάρχει ίδιος αστερισμός με το όνομα «Σάχλου» ή «ιχθυόκερη αίγα», που είναι ο δικός μας Αιγόκερως. Ο αστερισμός είναι επίσης συνδεδεμένος με τον Οάννη, ον των Σουμερίων που αναδύθηκε από τον Περσικό κόλπο, με ουρά και κεφάλι ψαριού, που είχε όμως και ανθρώπινο κεφάλι από μέσα και με ανθρώπινη φωνή δίδαξε στους ανθρώπους τις τέχνες και τα γράμματα. Χρονικά τέτοια υπάρχουν στα ελληνικά από τον ιστορικό της Βαβυλώνας τον Βήρωσο, από το 200 π.Χ. (για λεπτομέρειες κοίτα στον αστερισμό Ιχθύς Νότιος).
Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν μεγάλη δυσκολία να βρουν κάτι αντίστοιχο των αμφίβιων αυτών οντων της Μεσοποταμίας. Ο αμφίβιος, όμως, αυτός χαρακτήρας υποδήλωνε κάποιο δεσμό ανάμεσα στον Πάνα και τον Τρίτωνα. Και έτσι έπλασαν το μύθο της περιπλάνησης των Ολυμπίων θεών που κατέληξαν στην Αίγυπτο εκδιωχθέντες από τον Ολυμπο από τους Γίγαντες. Ενώ ξεκουράζονταν στις όχθες του Νείλου, εμφανίστηκε ξαφνικά ο τρομερότερος από τους Γίγαντες, ο Τυφών. και για να γλιτώσουν απ* αυτόν μεταμορφωθήκαν σε διάφορα ζώα. Ο Παν ή Αιγιπάν. αδερφός του Δία που μεγάλωσε από την κατσίκα Αμάλθεια, μεταμορφώθηκε σε Αίγα, Κατσίκα, και πήδηξε μέσα στο Νείλο όπου μεταβλήθηκε σε αμφίβιο με το πίσω του μέρος ψάρι. Για να μη σβήσει η μνήμη αυτού του γεγονότος, ο Δίας έβαλε το ον αυτό στον ουρανό ανάμεσα στους αστερισμούς. Από τότε και μετά ο αστερισμός άλλοτε αναφερόταν σαν Κατσίκα από τους διάφορους λαούς, δηλαδή ζώο της ξηράς. και άλλοτε σαν Ιχθύς, δηλαδή ον της θάλασσας, του νερού.
Από τον Αρατο και τον Πτολεμαίο αναφέρεται σαν «Αιγόκερως» και από τους Ιωνες φιλοσόφους σαν «Αιγοκερεύς». Ο Ερατοσθένης τον ονόμαζε Πάνα. Οι Αραβες πήραν το όνομα και την περιγραφή του Πτολεμαίου κι έτσι διατήρησαν την παράσταση της Ιχθυοκέρου αιγός. Έτσι τον ονομάζουν Ελ Ζεντί, ο Τράγος, και το όνομα αυτό ή της Κατσίκας υπάρχει και στους Πέρσες. Συρίους. Τούρκους και Ινδούς. Οι Ινδοί μάλιστα, σε μερικά μέρη, για να παραστήσουν το αμφίβιο της φύσης, το παρίσταναν με κεφάλι Αιγός σε σώμα ιπποπόταμου.
Οι Λατίνοι τον ονόμαζαν Capricornus. ή και απλά Capra ή Caper, αλλά είχαν και περιφραστικά ονόματα, όπως Hircus corniger του Βιργιλίου, Neptuni probes, τέκνο του Ποσειδωνα, Pelagi Capella. για να δείξουν τη συγγένεια του αστερισμού με το νερό.
Το ίδιο συνέβαινε και στην αρχαία Αίγυπτο. Μερικοί ιστορικοί συνδέουν τον Αιγόκερω με το έμβλημα της θεάς Μεντις που ήταν Αιγοκέφαλη, και άλλοι με τη θεότητα Χνουμ ή Κνουμ που ήταν θεός τιον υδάτων και είχε κέρατα κατσίκας ή τράγου.
Πολλές ήταν οι δοξασίες που συνδέονταν με τον Αιγόκερω. Οι Πλατωνικοί ισχυρίζονταν ότι όταν τα σώματα των ανθρώπων πέθαιναν και η υλική τους υπόσταση εξέλιπε, οι ψυχές των ανθρώπων ανέβαιναν στον ουρανό από την Πύλη των Θεών, που ήταν οι αστέρες του Αιγόκερω, και η κάθοδος από εκεί γίνονταν μέσω των αστεριών του αστερισμού του Καρκίνου.
Στην αρχαιότητα πίστευαν επίσης ότι ο Αιγόκερως και ο Υδροχόος ήταν το σπίτι του Κρόνου και θεωρούνταν ψυχρά και υγρά ζώδια. Η παρουσία του Κρόνου στον Αιγόκερω εθεωρείτο πρόξενος βροχών και θερμομετρικών μεταπτώσεων, όπως μας μαρτυρεί ο Πλίνιος.
Ο Σενέκας μάς αναφέρει ότι η συνάντηση των πλανητών στον Αιγόκερω εθεωρείτο από τους Στωικούς αιτία κατακλυσμού. ενώ από τον Βήρωσο αιτία εκτεταμένης πυρκαγιάς. Ο Ηράκλειτος δε ο Στωικός έλεγε ότι η σύνοδος όλων των πλανητών στον Αιγόκερω θα έφερνε «σύγχυσιν του παντός».
Κατά τους κλασικούς χρόνους, η είσοδος του ήλιου στον αστερισμό του Αιγόκερω σήμαινε τη χειμερινή τροπή και γι’ αυτό ο αστερισμός καταλάμβανε το κατώτερο προς το νότο του Ισημερινού δωδεκατημόριο του Ζωδιακού Κύκλου. Επειδή ο ήλιος έφτανε στο σημείο του χειμερινού του ηλιοστασίου και ανέβαινε μετά από το νότιο στο βόρειο ημισφαίριο και μεσουρανούσε όλο και πιο ψηλό., ο αρχαίος συγγραφέας μας θεωρούσε την Αίγα, την Κατσίκα, σαν το κατάλληλο σύμβολο του αστερισμού, εξαιτίας της ευκολίας με την οποία το ζώο αυτό αναρριχάται παντού, ακόμα και στα πιο απόκρημνα μέρη.
Θα τελειώσω με μια αναφορά στην υπόθεση του Sayce που δείχνει τη μακροβιότητα των αστερισμών και ότι η ιστορία τους είναι η ιστορία του ανθρώπου. Μια σφηνοειδής γραφή ονομάζει τον Αιγόκερω «Πατέρα του Φωτός», όνομα που για να είναι σωστό, πρέπει να δόθηκε στον αστερισμό πριν 15.000 χρόνια, σύμφωνα με τη μετάπτωση των ισημεριών. Ο ήλιος τότε θα ήταν στο απώτερο σημείο του και «κατσικοφόροι» ιερείς της Βαβυλώνας, δηλαδή ιερείς με ρόμπες από δέρμα κατσίκας, θα θυσίαζαν κατσίκες, που θα ανέβαιναν τόσο ψηλά όσο και ο ήλιος.
Η πολύ ενδιαφέρουσα αυτή υπόθεση αποδεικνύει ότι ο αστερισμός αυτός έχει μεγάλη ιστορία και μπήκε στους ζώδιακούς πριν από δεκάδες χιλιάδες χρόνια, ίσιος στην προϊστορική εποχή. Ταυτίστηκε με το δέκατο μήνα των Ασσυριών, τον Νταμπίτο. που αντιστοιχεί στους δικούς μας Δεκέμβριο-Ιανουάριο.
—————
Απόσπασμα από το βιβλίο : Ουρανογραφία – Η ιστορία των αστερισμών (Συγγραφέας: Τομπουλίδης, Χαρίτων Ε.)
—————
Γιώργος Γιώτης
Επιστροφή στην κεντρική σελίδα της ιστορίας ΕΔΩ
by antikleidi https://antikleidi.com/