Συχνές ερωτήσεις για την ακτινοθεραπεία

karkinos_mastou

Γεγονότα σε σχέση με την ακτινοθεραπεία

      • Η ακτινοθεραπεία δεν πονάει. Κατά τη διάρκειας της συνεδρίας δεν αισθάνεστε, δεν μυρίζετε και δεν ακούτε τίποτα.
      • Μετά την εξωτερική ακτινοβόληση το σώμα σας δεν εκπέμπει ακτινοβολία. Οπότε, μπορείτε άφοβα να έρχεστε σε σωματική επαφή με άλλους ανθρώπους (συμπεριλαμβανομένων και των παιδιών).
      • Οι θεραπείες πραγματοποιούνται καθημερινά εκτός Σαββάτου και Κυριακής.
      • H θεραπεία αυτή καθεαυτή διαρκεί μόλις λίγα λεπτά. Συνήθως ο χρόνος που πρέπει να διαθέσετε για κάθε συνεδρία είναι γύρω στα 30 λεπτά.
      • Είναι σημαντικό να ξεκουράζεστε αρκετά και να τρώτε ισορροπημένα κατά την περίοδο της θεραπείας.
      • Το δέρμα στην περιοχή της θεραπείας μπορεί να γίνει ευαίσθητο και να ερεθίζεται εύκολα.
      • Οι παρενέργειες της ακτινοθεραπείας είναι συνήθως προσωρινές και έχουν σχέση μόνο με την περιοχή του σώματος που ακτινοβολείται.


Τι είναι ακτινοθεραπεία;

 Ακτινοθεραπεία είναι η θεραπεία της νόσου με χρήση διεισδυτικών ακτίνων αποτελούμενων από υψηλής ενέργειας κύματα.

Πριν από πολλά χρόνια οι γιατροί ανακάλυψαν πώς να χρησιμοποιούν αυτήν την ενέργεια για να βλέπουν μέσα στο σώμα και να βρίσκουν διάφορες νόσους. Το πιθανότερο είναι να έχετε δει μια ακτινογραφία θώρακα. Σε υψηλές δόσεις (πολύ μεγαλύτερες από αυτές που χρησιμοποιούνται στις ακτινογραφίες) λοιπόν, η ακτινοβολία χρησιμοποιείται για τη θεραπεία του καρκίνου και άλλων νόσων.

Η ακτινοθεραπεία που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία του καρκίνου προέρχεται από ειδικά μηχανήματα ή από ραδιενεργά υλικά. Ο ακτινοθεραπευτικός εξοπλισμός έχει σαν σκοπό να κατευθύνει συγκεκριμένα ποσά ακτινοβολίας στους όγκους ή στις περιοχές του σώματος που υπάρχει κίνδυνος να υποτροπιάσει η νόσος.

Πως δρα η ακτινοθεραπεία;

 Η ακτινοβολία σε υψηλές δόσεις σκοτώνει τα κύτταρα ή τα εμποδίζει να αναπτυχθούν και να πολλαπλασιαστούν. Επειδή τα καρκινικά κύτταρα αναπτύσσονται και διαιρούνται πολύ πιο γρήγορα από τα περισσότερα φυσιολογικά κύτταρα γύρω τους, η ακτινοθεραπεία μπορεί να θεραπεύσει με επιτυχία πολλά είδη καρκίνου. Τα φυσιολογικά κύτταρα επηρεάζονται κι αυτά από την ακτινοβολία αλλά, σε αντίθεση με τα καρκινικά, τα περισσότερα θα αναρρώσουν από  τις επιδράσεις της ακτινοβολίας.

Για να προστατευτούν τα φυσιολογικά κύτταρα, οι γιατροί περιορίζουν όσο μπορούν τη δόση της ακτινοβολίας και πραγματοποιούν τη θεραπεία σε μάκρος χρόνου. Παράλληλα προσπαθούν να προστατέψουν όσο περισσότερους φυσιολογικούς ιστούς γίνεται ενώ κατευθύνουν την ακτινοβολία στην περιοχή του καρκίνου.

Ποιοι είναι οι στόχοι και τα οφέλη της ακτινοθεραπείας;

Ο στόχος της ακτινοθεραπείας είναι να σκοτώσει τα καρκινικά κύτταρα με όσο το δυνατόν λιγότερο κόστος για τα φυσιολογικά κύτταρα. Η ακτινοθεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη θεραπεία πολλών και διαφορετικών όγκων. Είναι γεγονός ότι τουλάχιστον το 50% των ασθενών με καρκίνο θα υποβληθούν σε κάποιο είδος ακτινοθεραπείας. Για πολλούς ασθενείς, η ακτινοθεραπεία είναι η μόνη θεραπεία που χρειάζονται. Χιλιάδες ασθενείς που έλαβαν αποκλειστικά ακτινοθεραπεία ή συνδυασμό με άλλες θεραπείες έχουν θεραπευτεί από τον καρκίνο.

Η ακτινοθεραπεία, όπως το χειρουργείο, είναι μια τοπική θεραπεία και επιδρά στα καρκινικά κύτταρα σε μια συγκεκριμένη περιοχή του σώματος. Ορισμένες φορές η ακτινοθεραπεία συνδυάζεται με φάρμακα τα οποία φτάνουν σε όλες τις περιοχές του σώματος (συστηματική θεραπεία), όπως είναι η χημειοθεραπεία, η ορμονοθεραπεία και οι βιολογικές θεραπείες. Σκοπός είναι να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα της θεραπείας.

Μπορεί να ακούσετε το γιατρό σας να χρησιμοποιεί την έκφραση «επικουρική» ή «συμπληρωματική» θεραπεία, για μια θεραπεία που γίνεται μετά την κύρια θεραπεία (πχ μετά το χειρουργείο).

Η ακτινοθεραπεία χρησιμοποιείται συχνά σε συνδυασμό με το χειρουργείο για τη θεραπεία του καρκίνου. Οι γιατροί μπορεί να χρησιμοποιήσουν ακτινοθεραπεία πριν το χειρουργείο για να μικρύνουν έναν όγκο και να μπορέσουν έτσι να κάνουν μία λιγότερο εκτεταμένη επέμβαση ή και μετά το χειρουργείο για να σκοτώσουν τυχόν καρκινικά κύτταρα που έχουν απομείνει.

Άλλες φορές, αντί για χειρουργείο, οι γιατροί χρησιμοποιούν αποκλειστικά ακτινοθεραπεία ή συνδυασμό ακτινοθεραπείας με αντικαρκινικά φάρμακα για να καταστρέψουν τον όγκο. Η ακτινοθεραπεία μπορεί να δοθεί πριν, ταυτόχρονα ή μετά τη χημειοθεραπεία.

Όταν η πλήρης θεραπεία του καρκίνου δεν είναι δυνατή, η ακτινοθεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να μικρύνει ο όγκος, να ελαττωθεί η πίεση, ο πόνος και άλλα συμπτώματα της νόσου. Πολλοί ασθενείς έχουν καλύτερη ποιότητα ζωής όταν κάνουν ακτινοθεραπεία γι’ αυτό το σκοπό.

Ποιοι είναι οι κίνδυνοι της ακτινοθεραπείας;

Οι δόσεις της ακτινοθεραπείας που σκοτώνουν τα καρκινικά κύτταρα μπορούν, όπως είπαμε, να τραυματίσουν και να σκοτώσουν και φυσιολογικά κύτταρα. Αυτή η επίδραση της ακτινοβολίας στα φυσιολογικά κύτταρα είναι υπεύθυνη για τις παρενέργειες της θεραπείας. Οι περισσότερες παρενέργειες της ακτινοθεραπείας είναι καλά μελετημένες και μπορούν εύκολα να αντιμετωπιστούν με τη βοήθεια του γιατρού ή της νοσοκόμας.

Ο κίνδυνος των παρενεργειών είναι συνήθως μικρότερος απ’ ότι το όφελος από το θάνατο των καρκινικών κυττάρων. Ο γιατρός σας δεν θα σας συμβουλεύσει να κάνετε οποιαδήποτε θεραπεία εάν τα οφέλη – έλεγχος της νόσου και ανακούφιση των συμπτωμάτων – δεν είναι περισσότερα από τους γνωστούς κινδύνους.

Πως γίνεται η ακτινοθεραπεία;

Η ακτινοθεραπεία γίνεται με δύο τρόπους, είτε εξωτερικά, είτε εσωτερικά. Σε ορισμένους ασθενείς, χορηγείται και με τους δύο τρόπους.

Πιο συχνά χρησιμοποιείται η εξωτερική ακτινοθεραπεία. Συνήθως ο ασθενής πραγματοποιεί τις θεραπείες κάνοντας καθημερινές επισκέψεις στο νοσοκομείο. Στην εξωτερική ακτινοθεραπεία, ένα μηχάνημα κατευθύνει της υψηλής ενέργειας ακτίνες στο κέντρο του όγκου και σε ένα μικρό μέρος φυσιολογικών ιστών που τον περιβάλουν.

Τα ποικίλα μηχανήματα που χρησιμοποιούνται στην ακτινοθεραπεία δουλεύουν με λίγο διαφορετικούς τρόπους. Κάποια είναι καλύτερα για θεραπεία όγκων που βρίσκονται κοντά στην επιφάνεια του δέρματος, ενώ άλλα δρουν καλύτερα σε όγκους που βρίσκονται βαθιά. Το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο μηχάνημα στην ακτινοθεραπεία είναι ο γραμμικός επιταχυντής.

Όταν δίνεται εσωτερική ακτινοθεραπεία, η πηγή της ακτινοβολίας τοποθετείται μέσα στο σώμα. Αυτή η μέθοδος ακτινοθεραπείας ονομάζεται βραχυθεραπεία. Η πηγή τοποθετείται μέσα στο σώμα με τη βοήθεια εμφυτευμάτων. Τα εμφυτεύματα μπορεί να είναι λεπτά σύρματα, πλαστικοί σωλήνες, κάψουλες ή κόκκοι. Ένα εμφύτευμα μπορεί να τοποθετηθεί απευθείας μέσα στον όγκο ή σε μια κοιλότητα του σώματος.

Ποιος κάνει τις ακτινοθεραπείες;

Ένας γιατρός που είναι ειδικευμένος στην ακτινοθεραπεία – ο ακτινοθεραπευτής ογκολόγος – θα καθορίσει τον τύπο και τη δόση της ακτινοβολίας που είναι κατάλληλα για σάς. Ο ακτινοθεραπευτής ογκολόγος συνεργάζεται στενά και με τους άλλους γιατρούς που εμπλέκονται στη θεραπεία σας. Στο ακτινοθεραπευτικό τμήμα που κάνετε θεραπεία υπάρχει μια εκπαιδευμένη ομάδα ιατρικής φροντίδας που εκτός από το γιατρό σας αποτελείται από:

      • Τον φυσικό ακτινοθεραπείας, ο οποίος είναι υπεύθυνος για τη σωστή λειτουργία των μηχανημάτων. Ο φυσικός, επίσης, συνεργάζεται στενά με τον ακτινοθεραπευτή για το σχεδιασμό του πλάνου της θεραπείας σας.
      • Τον τεχνολόγο ακτινοθεραπείας, ο οποίος σας τοποθετεί καθημερινά στη θέση θεραπείας σας και χειρίζεται το μηχάνημα ακτινοβόλησης.
      • Τη νοσηλεύτρια ακτινοθεραπείας, η οποία θα σας βοηθήσει σε οποιοδήποτε πρόβλημα εμφανιστεί, κατά την διάρκεια της θεραπείας.

Εξωτερική ακτινοθεραπεία: Τι να περιμένετε

Πως σχεδιάζει τη θεραπεία μου ο γιατρός;

Οι ακτίνες υψηλής ενέργειας που χρησιμοποιούνται στην ακτινοθεραπεία μπορεί να προέλθουν από διάφορες πηγές. Ο γιατρός σας μπορεί να χρησιμοποιήσει ακτίνες Χ ή ακτίνες ηλεκτρονίων. Ο τύπος της ακτινοβολίας που θα επιλέξει ο γιατρός σας εξαρτάται από το είδος του όγκου και από το πόσο βαθιά πρέπει να φτάσει η ακτινοβολία στο σώμα. Όσο πιο βαθιά είναι ο όγκος τόσο μεγαλύτερη ενέργεια ακτινοβολίας χρειάζεται.

Στη συνέχεια και αφού ο γιατρός σας τελειώσει με τη φυσική εξέταση, ακολουθεί μια διαδικασία που ονομάζετε προσομοίωση. Κατά τη διαδικασία αυτή, θα πρέπει να ξαπλώσετε σε ένα κρεβάτι αξονικού τομογράφου όπου θα σας ζητηθεί να παραμείνετε εντελώς ακίνητος/η. Ανάλογα με την εντόπιση του όγκου μπορεί να χρησιμοποιηθούν κάποιες συσκευές ακινητοποίησης π.χ. μια πλαστική μάσκα για το κεφάλι, ώστε να εξασφαλιστεί ότι θα βρίσκεστε στην ίδια θέση κάθε φορά που θα κάνετε θεραπεία. Τέλος, γίνεται η αξονική τομογραφία και ο τεχνολόγος ακτινοθεραπείας κάνει τρία (3) μικρά σημάδια, σαν τατουάζ, κοντά στην περιοχή που θα γίνει η θεραπεία. Η διαδικασία διαρκεί συνήθως γύρω στα 20 με 30 λεπτά.

Στη συνέχεια ο γιατρός σας θα χρησιμοποιήσει τις εικόνες από τον αξονικό τομογράφο για να σχεδιάσει σ’ έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή την περιοχή που πρέπει να ακτινοβοληθεί και μαζί με το φυσικό θα αποφασίσουν πόση ακτινοβολία χρειάζεται, ποιο μηχάνημα ακτινοθεραπείας θα χρησιμοποιήσουν και πόσες συνεδρίες θα πρέπει να κάνετε.

Αφού ξεκινήσετε τη θεραπεία σας, ο γιατρός και τα άλλα μέλη της ακτινοθεραπευτικής ομάδας θα παρακολουθούν την πορεία σας, τσεκάροντας την ανταπόκριση της νόσου καθώς και το πώς αισθάνεστε εσείς. Είναι απαραίτητο να ενημερώνετε το προσωπικό για οποιεσδήποτε παρενέργειες ή ασυνήθιστα συμπτώματα αισθανθείτε. Όταν είναι απαραίτητο, ο γιατρός σας μπορεί να αλλάξει τη δόση της ακτινοβολίας ή τον αριθμό και τη διάρκεια των συνεδριών που απομένουν.

Πόσο διαρκεί η ακτινοθεραπεία;

Στις περισσότερες περιπτώσεις καρκίνου οι ακτινοβολίες γίνονται 5 φορές την εβδομάδα (εκτός Σαββάτου & Κυριακής) και διαρκούν 6 ή 7 εβδομάδες. Στις «παρηγορητικές» θεραπείες η διάρκεια είναι μικρότερη, συνήθως δύο με τρεις εβδομάδες. Η συνολική δόση της ακτινοβολίας και ο αριθμός των συνεδριών που θα χρειαστούν εξαρτώνται από το μέγεθος, τη θέση και το είδος του όγκου που έχετε, τη γενική σας υγεία και από τις άλλες θεραπείες στις οποίες πιθανόν έχετε υποβληθεί.

Χρησιμοποιώντας μικρές δόσεις ακτινοβολίας κάθε μέρα για πολλές μέρες αντί για λίγες και μεγάλες δόσεις, βοηθάμε στην προστασία των υγιών ιστών στην περιοχή της θεραπείας. Επίσης, τα σαββατοκύριακα που δεν γίνεται θεραπεία δίνεται η ευκαιρία στα φυσιολογικά κύτταρα να αναρρώσουν.

Είναι πολύ σημαντικό να κάνετε όλες τις προγραμματισμένες συνεδρίες για να αποκομίσετε το μέγιστο όφελος από τη θεραπεία σας. Χάνοντας συνεδρίες και καθυστερώντας την ολοκλήρωση της θεραπείας μπορεί να έχετε σαν αποτέλεσμα να μειωθεί η δραστικότητα της ακτινοθεραπείας.

Τι συμβαίνει κατά τη διάρκεια των συνεδριών;

Πριν από κάθε θεραπεία μπορεί να χρειαστεί να βγάλετε κάποια ρούχα, ανάλογα με την περιοχή που ακτινοβολείται. Είναι καλύτερα να φοράτε ρούχα που μπορείτε εύκολα να βγάλετε και να ξαναφορέσετε.

Στο δωμάτιο της ακτινοθεραπείας, ο τεχνολόγος θα χρησιμοποιήσει τα σημάδια στο δέρμα σας για να εντοπίσει την περιοχή θεραπείας και να σας τοποθετήσει σωστά στο κρεβάτι του γραμμικού επιταχυντή. Σε κάθε συνεδρία θα παραμένετε στο δωμάτιο ακτινοθεραπείας για περίπου 10-15 λεπτά, αλλά η διάρκεια της ακτινοβόλησης δεν είναι πάνω από 1-5 λεπτά. Η διάρκεια της συνεδρίας είναι μεγαλύτερη σε πιο πολύπλοκα πλάνα ακτινοθεραπείας πχ IMRT ή Στερεοτακτική ακτινοθεραπεία.

Οι ακτινοθεραπείες είναι ανώδυνες, σαν να κάνετε μια απλή ακτινογραφία. Την ακτινοβολία δεν μπορείτε να τη δείτε, να τη μυρίσετε ή να την ακούσετε.

Κάποια ειδικά εξαρτήματα (π.χ. λαβή για τα χέρια, ειδικά μαξιλάρια για το κεφάλι και τα πόδια ή μια πλαστική μάσκα) μπορεί να χρησιμοποιηθούν κατά την τοποθέτηση για να διατηρήσετε σταθερό το σώμα σας. Κατά τη διάρκεια της ακτινοθεραπείας, πρέπει να παραμένετε τελείως ακίνητοι έτσι ώστε η ακτινοβολία να πηγαίνει μόνο στην περιοχή που χρειάζεται και κάθε φορά να  θεραπεύεται η ίδια περιοχή.Δεν χρειάζεται να κρατάτε την αναπνοή σας – απλά να αναπνέετε κανονικά.

Ο τεχνολόγος θα βγαίνει από το δωμάτιο θεραπείας πριν αρχίσει η θεραπεία σας. Ο έλεγχος του γραμμικού επιταχυντή γίνεται από ένα άλλο δωμάτιο και μέσω κάμερας οι τεχνολόγοι σας βλέπουν σε μια οθόνη. Παρόλο που μπορεί να νοιώθετε μόνοι, να θυμάστε ότι οι τεχνολόγοι σας βλέπουν και σας ακούνε και ακόμη μπορούν να σας μιλήσουν χρησιμοποιώντας την ενδοσυνεννόηση. Αν αισθανθείτε πολύ άσχημα ή πολύ άβολα κατά τη διάρκεια της θεραπείας, πείτε το στον τεχνολόγο αμέσως. Η μηχανή ακτινοθεραπείας μπορεί να σταματήσει οποιαδήποτε στιγμή.

Το μηχάνημα που χρησιμοποιείται στην ακτινοθεραπεία (π.χ. γραμμικός επιταχυντής) έχει μεγάλο όγκο, και κάνει κάποιο θόρυβο καθώς κινείται γύρω από το σώμα σας για να στοχεύσει την περιοχή θεραπείας από διαφορετικές γωνίες. Το μέγεθος και ο θόρυβος μπορεί να σας φανούν τρομαχτικά στην αρχή. Να θυμάστε ότι το μηχάνημα κινείται και ελέγχεται από τον τεχνολόγο ακτινοθεραπείας και ότι τα μηχανήματα αυτά ελέγχονται πολύ προσεκτικά ώστε να λειτουργούν σωστά.

Ποιες είναι οι παρενέργειες της ακτινοθεραπείας;

Η εξωτερική ακτινοθεραπεία δεν έχει σαν συνέπεια να ακτινοβολεί το σώμα σας. Δεν υπάρχει λόγος να αποφεύγετε τις συναναστροφές επειδή κάνετε ακτινοθεραπεία. Ακόμη και αν αγκαλιάζετε, φιλάτε ή έχετε σεξουαλικές επαφές με άλλους δεν κινδυνεύουν να εκτεθούν σε ακτινοβολία.

Οι πιο πολλές παρενέργειες της ακτινοθεραπείας έχουν να κάνουν με την περιοχή που ακτινοβολείται. Πολλοί ασθενείς δεν έχουν καμία παρενέργεια. Ο γιατρός σας θα σας πει ποιες παρενέργειες πρέπει να περιμένετε και πως αυτές θα αντιμετωπιστούν.

Οι παρενέργειες της ακτινοθεραπείας, παρότι είναι δυσάρεστες, συνήθως δεν είναι σοβαρές και μπορούν να αντιμετωπιστούν με φαρμακευτική αγωγή ή ειδική δίαιτα. Συνήθως εξαφανίζονται μέσα σε λίγες εβδομάδες από το τέλος της θεραπείας, αν και ορισμένες παρενέργειες μπορεί να διαρκέσουν περισσότερο.

Κατά τη διάρκεια της ακτινοθεραπείας ο γιατρός σας θα παρακολουθεί τα αποτελέσματα της θεραπείας. Εσείς μάλλον δεν θα μπορείτε να ξέρετε τα αποτελέσματα της ακτινοβολίας στον όγκο, μπορεί όμως να παρατηρήσετε ελάττωση του πόνου, της αιμορραγίας ή κάποιας άλλης ενόχλησης. Μπορεί να συνεχίσετε να παρατηρείτε βελτίωση και μετά το τέλος της θεραπείας.

Ο γιατρός σας μπορεί να προτείνει κάποιες εξετάσεις σε τακτά διαστήματα καθώς και φυσική εξέταση προκειμένου να εντοπίσει τυχόν παρενέργειες της θεραπείας. Ανάλογα με την περιοχή που ακτινοβολείται, μπορεί να κάνετε τακτικά γενική εξέταση αίματος για να ελέγχονται τα λευκά αιμοσφαίρια, ο αιματοκρίτης και τα αιμοπετάλιά σας. Η ακτινοβολία μπορεί να προκαλέσει ελάττωση κάποιων από αυτά τα κύτταρα.

Οι σύγχρονες τεχνικές ακτινοθεραπείας (IMRT, Στερεοτακτική ακτινοθεραπεία) και η εκπαίδευση, οι γνώσεις και η εμπειρία των ιατρών αλλά και των υπόλοιπων ειδικοτήτων που εμπλέκονται στην θεραπεία σας μπορούν να συμβάλλουν στην περεταίρω μείωση του κινδύνου εμφάνισης παρενεργειών.

Τι μπορώ να κάνω για να φροντίσω τον εαυτό μου κατά τη διάρκεια της ακτινοθεραπείας;

Το σώμα του κάθε ασθενούς μπορεί να ανταποκριθεί με διαφορετικό τρόπο στην ακτινοβολία. Γι’ αυτό ο γιατρός σας μπορεί ορισμένες φορές να τροποποιήσει το πλάνο της θεραπείας σας. Επιπλέον θα σας δώσει συμβουλές για το πώς να περιποιείστε τον εαυτό σας στο σπίτι, ανάλογα με το είδος της θεραπείας που κάνετε.

Σχεδόν όλοι οι ασθενείς που κάνουν ακτινοθεραπεία χρειάζεται να αφιερώσουν ιδιαίτερη φροντίδα στον εαυτό τους για να προστατέψουν την υγεία τους και να συμβάλουν στην επιτυχία της θεραπείας. Παρακάτω ακολουθούν κάποιες οδηγίες που μπορεί να βοηθήσουν:

      • Πριν ξεκινήσετε θεραπεία ενημερώστε τον γιατρό σας για τα φάρμακα που παίρνετε και για τυχόν αλλεργίες. Μην ξεκινήσετε κάποια φαρμακευτική αγωγή κατά τη διάρκεια της θεραπείας χωρίς πρώτα να ενημερώσετε το γιατρό σας.
      • Μια ήπια κόπωση είναι συχνή κατά τη διάρκεια της ακτινοθεραπείας. Το σώμα σας θα χρησιμοποιήσει αρκετή επιπλέον ενέργεια κατά τη διάρκεια της θεραπείας, και μπορεί να αισθάνεστε κουρασμένη/ος. Πρέπει να ξεκουράζεστε αρκετά και να κοιμάστε όσο συχνά αισθάνεστε ότι το χρειάζεστε. Συνήθως η κόπωση υποχωρεί λίγες εβδομάδες μετά το τέλος της ακτινοθεραπείας.
      • Η σωστή θρέψη είναι πολύ σημαντική. Προσπαθήστε να έχετε μια ισορροπημένη δίαιτα που θα αποτρέψει το να χάσετε βάρος.
      • Αποφεύγετε να φοράτε σφιχτά ρούχα (πχ ζώνη, σφιχτό κολάρο, στηθόδεσμο με μπανέλα) πάνω από την περιοχή θεραπείας.
      • Να φροντίζετε με προσοχή το δέρμα στην περιοχή θεραπείας.
      • Αποφεύγετε τη χρήση αποσμητικών, καλλυντικών που περιέχουν οινόπνευμα, αρωμάτων και ταλκ στην περιοχή της θεραπείας.
      • Φοράτε φαρδιά, μαλακά βαμβακερά ρούχα πάνω από την περιοχή της θεραπείας.
      • Μην ξύνετε ή τρίβετε το δέρμα στη περιοχή της θεραπείας.
      • Μη χρησιμοποιείτε αυτοκόλλητους επιδέσμους στην περιοχή της θεραπείας.
      • Μην τοποθετείτε παγωμένα ή πολύ ζεστά (παγοκύστεις,  θερμοφόρες κτλ) στην περιοχή θεραπείας. Να χρησιμοποιείτε χλιαρό νερό για να πλένετε την περιοχή.
      • Χρησιμοποιείτε ηλεκτρική ξυριστική μηχανή αν πρέπει να ξυρίσετε την υπό θεραπεία περιοχή αλλά και πάλι αφού πρώτα συνεννοηθείτε με το γιατρό σας. Μη χρησιμοποιείτε αφρό ξυρίσματος ή αποτριχωτικά προϊόντα στην περιοχή θεραπείας.
      • Προστατεύετε την περιοχή θεραπείας από τον ήλιο. Μην βάζετε αντηλιακό πριν από τη συνεδρία ακτινοθεραπείας. Συμβουλευτείτε το γιατρό σας αν μπορείτε να χρησιμοποιείτε αντηλιακό. Αν ναι, διαλέξτε κάποιο με βαθμό προστασίας τουλάχιστον 30 και βάζετε συχνά. Ρωτήστε το γιατρό σας για πόσο καιρό μετά το τέλος της θεραπείας θα πρέπει να προφυλάσσεστε από τον ήλιο.
      • Αν έχετε οποιαδήποτε απορία να μη διστάζετε να ρωτάτε το γιατρό σας.

Αντιμετωπίζοντας τις παρενέργειες

Έχουν όλοι τις ίδιες παρενέργειες;

Οι παρενέργειες της ακτινοθεραπείας ποικίλουν από ασθενή σε ασθενή.  Εσείς μπορεί να μην παρουσιάσετε καμία ή μόνο κάποιες ελαφρές παρενέργειες κατά τη διάρκεια της θεραπείας σας. Παρόλα αυτά, κάποιοι ασθενείς μπορεί να εμφανίσουν σοβαρές παρενέργειες. Οι παρενέργειες που μπορεί να παρουσιάσετε εξαρτώνται από τη δόση της ακτινοβολίας και το σημείο του σώματος που εφαρμόζεται η θεραπεία. Η γενική σας υγεία μπορεί επίσης να επηρεάσει τον τρόπο που θα αντιδράσει το σώμα σας και το αν θα εμφανιστούν ή όχι παρενέργειες. Πριν ξεκινήσετε θεραπεία ο γιατρός σας θα σας ενημερώσει για τις παρενέργειες που μπορεί να εμφανίσετε, πόσο θα διαρκέσουν και πόσο σοβαρές μπορεί να είναι.

Οι παρενέργειες μπορεί να είναι οξείες ή χρόνιες. Οι οξείες παρενέργειες εμφανίζονται λίγο μετά την έναρξη της θεραπείας και συνήθως περνάνε μέσα σε λίγες εβδομάδες μετά το τέλος της ακτινοθεραπείας. Οι χρόνιες παρενέργειες, που ονομάζονται και «απώτερες παρενέργειες», εμφανίζονται μετά από μήνες ή και χρόνια και συνήθως είναι μόνιμες.

Οι πιο συνηθισμένες οξείες παρενέργειες της ακτινοβολίας είναι η κόπωση και οι αλλαγές στο δέρμα. Αυτές συμβαίνουν ανεξάρτητα από την περιοχή του σώματος που ακτινοβολείται. Άλλες παρενέργειες σχετίζονται με την ακτινοβόληση συγκεκριμένων περιοχών του σώματος. Για παράδειγμα, παροδική ή μόνιμη απώλεια των μαλλιών μπορεί να είναι μια παρενέργεια της ακτινοβόλησης του κεφαλιού. Μεταβολές της όρεξης μπορεί να συνοδεύουν την ακτινοβόληση του στόματος, του στομάχου ή του εντέρου.

Ευτυχώς, οι πιο πολλές παρενέργειες θα περάσουν μετά από κάποιο χρονικό διάστημα. Ταυτόχρονα, υπάρχουν τρόποι να ελαττωθούν οι όποιες ενοχλήσεις. Αν παρουσιάσετε μια πολύ έντονη παρενέργεια ο γιατρός σας μπορεί να διακόψει για κάποιο διάστημα τη θεραπεία σας ή να αλλάξει τον τρόπο που γίνεται.

Πάντα να λέτε στον γιατρό σας όποιες παρενέργειες παρατηρείτε. Θα σας βοηθήσει να της αντιμετωπίσετε και θα σας πει τρόπους για να αποφύγετε να ξαναεμφανιστούν.

Θα περιοριστούν οι δραστηριότητές μου εξαιτίας των παρενεργειών;

Όχι απαραίτητα. Θα εξαρτηθεί από το τι είδους παρενέργειες θα έχετε και από το πόσο σοβαρές θα είναι. Πολλοί ασθενείς μπορούν και συνεχίζουν την εργασία τους, τις δουλειές του σπιτιού και ότι τους ευχαριστεί να κάνουν στον ελεύθερο χρόνο τους κατά τη διάρκεια της ακτινοθεραπείας. Άλλοι αισθάνονται ότι χρειάζονται περισσότερη ξεκούραση και κατά συνέπεια δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν σε όλα αυτά.  Προσπαθήστε να κάνετε όσα πράγματα σας ευχαριστούν για όσο καιρό δεν σας κουράζουν υπερβολικά.

Ο γιατρός σας μπορεί να σας συμβουλέψει να περιορίσετε τις δραστηριότητες που ίσως ερεθίσουν την υπό θεραπεία περιοχή. Στις περισσότερες περιπτώσεις μπορείτε να διατηρείτε σεξουαλικές σχέσεις εάν το επιθυμείτε. Μπορεί να διαπιστώσετε ότι η επιθυμία σας για σεξουαλική επαφή έχει ελαττωθεί εξαιτίας της κόπωσης που προκαλεί η ακτινοθεραπεία. Για τους περισσότερους ασθενείς αυτά τα συμπτώματα είναι προσωρινά.

Τι προκαλεί τη κόπωση;

Η κόπωση είναι το πιο συχνό σύμπτωμα σε ασθενείς που πάσχουν από καρκίνο. Το ακριβές αίτιο δεν είναι γνωστό. Μπορεί να οφείλετε στην ίδια την ασθένεια ή στη θεραπεία. Μπορεί επίσης να οφείλετε σε αναιμία, έλλειψη ύπνου, πόνο ή ανορεξία.

Οι περισσότεροι ασθενείς αρχίζουν να νοιώθουν κόπωση λίγες εβδομάδες μετά την έναρξη της ακτινοθεραπείας. Κατά τη διάρκεια της ακτινοθεραπείας το σώμα χρησιμοποιεί πολύ ενέργεια για ανάρρωση. Μπορεί, επίσης, να είστε κουρασμένοι εξαιτίας της έντασης που σας προκαλεί η ασθένειά σας, των καθημερινών σας μετακινήσεων για να κάνετε θεραπεία, και της επίδρασης της ακτινοβολίας στους φυσιολογικούς ιστούς. Το αίσθημα αδυναμίας και η κόπωση θα υποχωρήσουν σταδιακά μετά το τέλος της θεραπείας.

Μπορείτε να βοηθήσετε τον εαυτό σας κατά τη διάρκεια της ακτινοθεραπείας, προσπαθώντας να μην κουράζεστε και χρησιμοποιώντας την ενέργειά σας για να κάνετε τα πιο σημαντικά από τα πράγματα που έχετε να κάνετε. Μην αισθάνεστε ότι πρέπει να κάνετε όλα τα πράγματα που κάνετε υπό κανονικές συνθήκες. Δοκιμάστε να κοιμάστε περισσότερο το βράδυ, και προγραμματίστε έτσι τη μέρα σας ώστε να έχετε τη δυνατότητα να ξεκουραστείτε αν αισθανθείτε την ανάγκη.

Ορισμένες φορές, η ελαφριά άσκηση, όπως το περπάτημα, μπορεί να ελαττώσει το αίσθημα κόπωσης. Ρωτήστε το γιατρό σας για το πόση άσκηση πρέπει να κάνετε κατά τη διάρκεια της θεραπείας σας.

Όσον αφορά την εργασία σας μπορεί να θέλετε να συνεχίσετε κανονικά το πρόγραμμά σας κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Εντούτοις κάποιοι ασθενείς προτιμούν να πάρουν άδεια από την εργασία τους ή να δουλεύουν με μειωμένο ωράριο. Συζητήστε με τον εργοδότη σας για τις ανάγκες και τις επιθυμίες σας κατά τη διάρκεια αυτού του διαστήματος. Ένα πρόγραμμα μερικής απασχόλησης μπορεί να είναι εφικτό ή να μπορείτε να κάνετε μέρος της εργασίας σας στο σπίτι. Μπορείτε να ζητήσετε από τη γραμματεία του ακτινοθεραπευτικού τμήματος να προσαρμόσει το πρόγραμμα των θεραπειών σας σε σχέση με τις ώρες εργασίας σας.

Είτε πρόκειται να εργάζεστε είτε όχι, καλό θα ήταν να ζητήσετε από τους ανθρώπους του περιβάλλοντός σας να σας βοηθούν με τις καθημερινές δουλειές, τα ψώνια, τη φροντίδα των παιδιών και του σπιτιού. Μπορείτε ακόμη να ζητήσετε από κάποιον να σας πηγαίνει με το αυτοκίνητο στις θεραπείες ώστε να εξοικονομήσετε ενέργεια.

Πως θεραπεύονται οι παρενέργειες από το δέρμα;

Μπορεί να παρατηρήσετε ότι το δέρμα στην περιοχή της θεραπείας έχει κοκκινίσει και είναι ερεθισμένο – όπως περίπου είναι τα εγκαύματα από τον ήλιο. Μετά από μερικές εβδομάδες το δέρμα σας μπορεί να είναι ιδιαίτερα ξηρό λόγο της θεραπείας. Ρωτήστε το γιατρό σας τι μπορείτε να κάνετε για να ανακουφιστείτε από τη φαγούρα και την ενόχληση.

Σε ορισμένους τύπους ακτινοθεραπείας, το δέρμα στην υπό θεραπεία περιοχή μπορεί να παρουσιάσει «υγρό ερεθισμό», ιδιαίτερα σε περιοχές που υπάρχουν πτυχές του δέρματος. Αν αυτό συμβεί, το δέρμα είναι υγρό και πολύ επώδυνο. Σε τέτοια περίπτωση πρέπει να ενημερώσετε το γιατρό σας, ο οποίος θα σας πει πώς να φροντίσετε την περιοχή και να αποφύγετε την πιθανότητα μόλυνσης.

Κατά τη διάρκεια της ακτινοθεραπείας πρέπει να προσέχετε ιδιαίτερα το δέρμα στην υπό θεραπεία περιοχή. Οι ακόλουθες συμβουλές μπορεί να φανούν χρήσιμες:

      • Αποφύγετε να ερεθίζετε το δέμα στην περιοχή της θεραπείας,
      • Όταν πλένεστε να χρησιμοποιείτε πάντα χλιαρό νερό και ένα ήπιο σαπούνι, να στεγνώνετε το δέρμα πιέζοντας την πετσέτα και όχι τρίβοντας.
      • Μην φοράτε στενά ρούχα πάνω από την περιοχή της θεραπείας.
      • Μην τρίβετε ή ξύνετε το δέρμα στην υπό θεραπεία περιοχή
      • Αποφύγετε να τοποθετείτε παγωμένα ή ζεστά στην περιοχή (π.χ. πάγο ή θερμοφόρα)
      • Ζητήστε από το γιατρό σας να σας συστήσει προϊόντα περιποίησης του δέρματος τα οποία δεν θα σας προκαλέσουν ερεθισμό. Μην χρησιμοποιείτε ταλκ, αρώματα, αποσμητικά, λάδια σώματος, κρέμες ή αλοιφές στην περιοχή αυτή του δέρματος αν πρώτα δεν σας το επιτρέψει ο γιατρός σας.
      • Αποφύγετε να εκθέτετε στον ήλιο την περιοχή της θεραπείας. Αν πρόκειται να βρεθείτε στον ήλιο για περισσότερο από λίγα λεπτά πρέπει να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί. Να φοράτε προστατευτικά ρούχα (π.χ. καπέλο με φαρδύ γείσο και μπλούζα με μακριά μανίκια) και να χρησιμοποιείτε αντηλιακό. Αφότου τελειώσει η θεραπεία ρωτήστε το γιατρό σας για πόσο καιρό ακόμη θα πρέπει να προφυλάσσεστε από τον ήλιο.

Οι πλειοψηφία των δερματικών αντιδράσεων θα περάσει μέσα σε λίγες εβδομάδες μετά το τέλος της ακτινοθεραπείας. Παρ’ όλα αυτά σε ορισμένες περιπτώσεις το δέρμα στην περιοχή της θεραπείας θα παραμείνει λίγο πιο σκούρο από ότι ήταν πριν και μπορεί να συνεχίσει να είναι πιο ευαίσθητο στον ήλιο.

______

 Πηγή: Κλινική Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας Νοσοκομείου Metropolitan

Leave a Reply

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.


- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -


- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -


- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -