Η Ελλάδα της διχόνοιας και του φθόνου

Αναρωτιέμαι αν η χρεοκοπία αξιών και εννοιών, θεσμών και σχέσεων ακολουθεί μία αμφίδρομη διαχρονικά πορεία. Υπήρξαν κοινωνίες που χάθηκαν οικονομικά αλλά στάθηκαν στο ύψος τους βασιζόμενες στις υψηλές αξίες και στον πολιτισμό που είχαν ήδη κατακτήσει. Και, αντίστροφα, εύκολα ανασύρουμε από τη μνήμη μας κοινωνίες με περιόδους πνευματικής παρακμής που εκμηδένισαν την όποια οικονομική άνθιση και διαγράφτηκαν από τις σελίδες της ιστορίας. Με φοβίζει που στη χώρα μας, αυτές τις σκιερές ημέρες, η εδραιωμένη πλέον χρεοκοπία των αξιών, των εννοιών, των πνευματικών αρχών, και της ψυχικής υπέρβασης, έχουν υπονομευθεί, κατασυκοφαντηθεί και πληγεί θανάσιμα.

Η Ελλάδα υποτίθεται ότι είναι μια κοινωνία αλληλεγγύης και ανθρωπιάς. Για διαφορετικούς λόγους που ο καθένας επικαλείται είναι διάχυτη η αντίληψη, οτι ο Ελληνας διαθέτει μια μοναδική ευαισθησία για τον συνάνθρωπο, τον βοηθάει, και στέκεται δίπλα του. Δυστυχώς όλα τα εμπειρικά δεδομένα δείχνουν ακριβώς το αντίθετο. Σε αυτήν τη διαπίστωση έρχονται να προστεθούν τα στοιχεία διαφορετικών και απολύτως αξιόπιστων διεθνών επιστημονικών ερευνών τα οποία είναι συντριπτικά εις βάρος μας.

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Κοινωνική Έρευνα (2010), το ποσοστό των Ελλήνων που συμφωνούν πολύ ή αρκετά με την πρόταση «είναι σημαντικό να είναι κανείς πλούσιος, να έχει χρήματα και ακριβά πράγματα» είναι από τα υψηλότερα στην Ευρώπη. Ακόμη οι Έλληνες έχουν από τους χαμηλότερους δείκτες «αμοιβαίας εμπιστοσύνης» στη Δύση. Για παράδειγμα, στην Ευρωπαϊκή Κοινωνική Έρευνα του 2008, το ποσοστό των Ελλήνων που δηλώνουν ότι «οι περισσότεροι άνθρωποι θα προσπαθούσαν να με εκμεταλλευθούν» ανέρχεται σε 62,1% ενώ το αντίστοιχο μέσο ποσοστό στην Ευρώπη είναι 28,4%. Και το ποσοστό των Ελλήνων που ισχυρίζονται ότι τις περισσότερες φορές οι «άνθρωποι νοιάζονται μόνο για τον εαυτό τους» αντί «να βοηθάνε τον συνάνθρωπό τους που έχει ανάγκη» είναι 58,3% σε σχέση με το αντίστοιχο μέσο ευρωπαϊκό ποσοστό 31,3%.

Ένα ακόμη αρνητικό χαρακτηριστικό της ελληνικής κοινωνίας είναι η διχόνοια, η οποία σαν σαράκι κατατρώει τις σάρκες του Ελληνισμού, κεντρίζοντας τα πλέον επικίνδυνα και καταστροφικά χαρακτηριστικά του ψυχισμού μας. Πού οφείλεται όμως αυτή η διχόνοια των Ελλήνων; Είναι προϊόν και αποτέλεσμα εγωιστικής τάσης; Είναι απόρροια της εύκολης απόρριψης της αξίας του διπλανού μας; Είναι, δηλαδή, ο υπερφίαλος εγωϊσμός μας και η έμφυτη ροπή μας να νομίζουμε, ότι γνωρίζουμε τα πάντα και ότι είμαστε ανώτεροι από τον διπλανό μας; Μήπως φταίει η πλεονεξία, ο «εξυπνακισμός» ή η εριστική διάθεσή μας να επιβάλουμε το συμφέρον μας σαν απαράβατο δίκιο, που πρέπει να γίνεται σεβαστό από όλους; Ή μήπως, είναι προϊόν φθόνου και ζήλιας.

Κάποιοι εντοπίζουν την αιτία της εμφύλιας διχόνοιας των Ελλήνων σε έναν από αυτούς τους λόγους, κάποιοι σε όλους μαζί. Πάντως η διχόνοια ακολουθεί την σκιά μας και σε κάθε περίπτωση, δυστυχώς και σε περιόδους κρίσης όπως αυτή που διανύουμε, θεριεύει σαν να θέλει να κατασπαράξει το γένος μας. Είναι κάτι, που δεν μπορέσαμε μέχρι σήμερα να το υπερβούμε. Τρανό παράδειγμα η φρασεολογία και ο τόνος που χρησιμοποιήθηκαν υπέρ ή κατά του ονόματος των Σκοπίων αλλά και αυτή που χρησιμοποιείται σήμερα για τον covid-19. Πώς να ξεχαστεί αυτή η ασχήμια, με τι ξεβάφει αυτό το ρυπαρό σημάδι του εμφύλιου διχασμού.

Η ελληνική κοινωνία τελικά με βάση τις προαναφερθείσες έρευνες και διαπιστώσεις είναι μια κοινωνία εσωστρεφής, κατακερματισμένη, και σκληρή, που περισσότερο μοιάζει με την παράγκα του Καραγκιόζη και όχι με μία κοινωνία αλληλεγγύης, ανθρωπιάς και αξιών όπως κακώς έχουμε την ψευδαίσθηση. Ο κόσμος μας αλλάζει με ιλιγγιώδη ταχύτητα και οι περισσότεροι δεν μπορούμε ακόμα να συνειδητοποιήσουμε πως γράφεται η ιστορία. Η Ελλάδα ήταν κάποτε το απόλυτο άθροισμα αξιών πολιτισμού και ανθρωπισμού. Τι μας κάνει να πιστεύουμε σήμερα πως έχουμε το ηθικό πλεονέκτημα να υπερασπιζόμαστε την Ελλάδα χωρίς να έχουμε κατακτήσει ως κοινωνία στοιχειώδεις αξίες; Η Ελλάδα έχει ελπίδα να ζήσει μόνον αν στραφεί στην αναζήτηση της αλήθειας για την πραγματική γνώση και σκοπό της ύπαρξής της.