Στίβεν Κινσέλλα: “Η Ελλάδα Δεν Μπορεί Να Γίνει Ιρλανδία”

O 40χρονος Στίβεν Κινσέλλα είναι αναπληρωτής καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Λίμερικ και βαθύς γνώστης των ελληνικών πραγμάτων. Έχει επισκεφθεί πολλές φορές τη χώρα μας, έχει συγκρίνει τις δύο οικονομίες στο βιβλίο του Austerity And Recovery και έχει δύο μεταπτυχιακούς φοιτητές που εργάζονται στο υπουργείο Οικονομικών. Μας μίλησε στο πλαίσιο της έρευνας της διαΝΕΟσις για τις άμεσες ξένες επενδύσεις στην Ιρλανδία.

H Ιρλανδία είναι πρότυπο για την Ελλάδα ή όχι;

Η Ελλάδα δεν μπορεί να γίνει Ιρλανδία, όσο κι αν το προσπαθήσει. Οι δομές των δύο χωρών είναι διαφορετικές. Οι αιτίες της κρίσης, επίσης: η δική μας ξεκίνησε από τον ιδιωτικό τομέα, η δική σας από τον δημόσιο. Η μεγάλη μας διαφορά όμως είναι ότι η οικονομία της Ιρλανδίας είναι ανοιχτή και πάντα ήταν, από το 1958. Είμαστε τέταρτοι στον κόσμο από την άποψη αυτή. Το αποτέλεσμα είναι να έχουμε αυξήσει μαζικά τις εξαγωγές – και αυτό δεν έχει σχέση μόνο με τη χαμηλή φορολογία. Ο εξαγωγικός τομέας της Ελλάδας, αντίθετα, είναι πολύ μικρότερος.

Πώς ξανασταθήκατε στα πόδια σας μετά την κρίση;

Όταν ξέσπασε η κρίση, η οικονομία συρρικνώθηκε, η ανεργία και η υποαπασχόληση απογειώθηκαν. Ο πολυεθνικός τομέας όμως δεν συρρικνώθηκε. Έπαθε ένα σοκ τα πρώτα δύο χρόνια, αλλά μετά αναπτύχθηκε και συνέχισε να πληρώνει φόρους. Ο πιο σημαντικός λόγος είναι η πολυετής του παρουσία. Μέτρησε η χαμηλή φορολογία, βεβαίως. Αλλά και η εκπαίδευση. Και η γεωγραφική θέση της Ιρλανδίας ανάμεσα σε δύο από τις μεγαλύτερες αγορές του κόσμου. Και το γεγονός ότι τα αγγλικάαποτελούν την κύρια γλώσσα. Και το φιλικό επιχειρηματικό περιβάλλον – κάποιοι θα πουν υπερβολικά φιλικό. Και η πρόσβασή μας στην ενιαία αγορά: μετά το Brexit θα γίνουμε η μεγαλύτερη αγγλόφωνη χώρα στην ΕΕ. Και η πολιτική μας σταθερότητα: το μεγαλύτερο κόμμα διατηρείται στην εξουσία χάρις στον βασικό του ανταγωνιστή, που είναι ίδιο με αυτό!

Μα πώς γίνεται αυτό;

Όταν μια οικονομία είναι μικρή και ανοιχτή και ευάλωτη στις αλλαγές και τις αναταράξεις της παγκοσμιοποίησης, η κυρίαρχη τάξη πρέπει να έχει έναν ενσωματωμένο φιλελευθερισμό. Το καλύτερο παράδειγμα είναι η Δανία, μια χώρα με μεγάλη εξαγωγική βιομηχανία, που η κυρίαρχη τάξη της είναι ομοιογενής. Όλοι έχουν πάει στα ίδια σχολεία, όλοι σκέφτονται τα ίδια πράγματα. Η ιρλανδική κυρίαρχη τάξη μπορεί λοιπόν να είναι βαθιά δυναστική (ο πατέρας μεταβιβάζει την κοινοβουλευτική του έδρα στην κόρη του), αλλά ταυτόχρονα είναι ομοιογενής και ασφαλής. Το ιρλανδικό πολιτικό σύστημα είναι “μολυσμένο” από τη λεγόμενη “τυραννία των μικρών διαφορών”. Τα δύο μεγάλα κόμματα της Κεντροδεξιάς και της Κεντροαριστεράς έχουν παρόμοιες απόψεις. Το αποτέλεσμα είναι πως το Brexit, αντί να διχάσει το ιρλανδικό πολιτικό σύστημα, το έκανε πιο δυνατό.

Λέγατε όμως για την εκπαίδευση.

Υπάρχει μια μελέτη του καθηγητή Φρανκ Μπάρυ, από το Trinity College, που δείχνει ότι το ανώτατο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας άλλαξε προσανατολισμό τη δεκαετία του 1990 για να ικανοποιήσει τις ανάγκες των πολυεθνικών. Χρειάζονταν ανθρώπους με γλώσσες, ενισχύσαμε αυτά τα τμήματα. Θέλανε περισσότερους βιολόγους και τεχνολόγους, στρέψαμε τους νέους μας προς τα εκεί. Και σε γενικές γραμμές κινηθήκαμε από τη βιομηχανία προς τις υπηρεσίες. Και κάναμε πάρα πολύ καλά, μη με παρεξηγήσετε. Πάρα πολύ καλά.

Είναι δημόσια η ανώτατη παιδεία στην Ιρλανδία;

Ναι, και τα οκτώ πανεπιστήμιά μας είναι δημόσια. Το 50% κάτω των 40 ετών έχουν πτυχίο, έχουμε το μεγαλύτερο ποσοστό στην Ευρώπη. Δεν θα με πείραζε πάντως αν υπήρχε και ένα ιδιωτικό πανεπιστήμιο, προς το παρόν έχουμε μόνο ιδιωτικά κολέγια.

Αλήθεια, τι ΔΕΝ δουλεύει εδώ;

Είμαστε πολύ κακοί στην εφαρμογή στρατηγικών. Παράδειγμα: η ευρυζωνικότητα στην ύπαιθρο. Τη δεκαετία του 1930 ηλεκτροδοτήσαμε τα νησιά Αράν. Το φαντάζεστε; Τώρα δεν μπορούμε να το κάνουμε. Όταν ήρθε η τρόικα — κι εγώ ήμουν σύμβουλος του ΔΝΤ τότε — μας ρώτησε τι σκοπεύαμε να κάνουμε. Εμείς βάλαμε στο τραπέζι τις στρατηγικές. Και μείναμε εκεί. Δεν χρησιμοποιούμε τους ανθρώπους που η δουλειά τους είναι να εφαρμόζουν στρατηγικές. Ο τομέας των μεταφορών δουλεύει πολύ καλά, κυκλοφορήστε λίγο στους δρόμους και δείτε τι καλοί που είναι. Στην υγεία, πάλι, δεν πηγαίνουμε καλά και είναι μεγάλο θέμα. Το σύστημα βρίσκεται συνεχώς υπό πίεση. Ο πληθυσμός μας γηράσκει γρήγορα, οι ανάγκες μεγαλώνουν και δεν έχουμε αυξήσει τις κλίνες από τις αρχές του 2000. Επίσης η χρηματοδότηση είναι άνιση: σαν να δίνεις σε κάποιον φρυγανιά για 20 μέρες και τις τελευταίες 10 να του δίνεις μπριζόλα. Έτσι το σύστημα δεν μπορεί να δουλέψει.

Αν σας ζητούσε ο Έλληνας πρωθυπουργός μια συμβουλή, τι θα του λέγατε;

Δύο πράγματα. Πρώτον, να οργανώσετε ένα πολύ δυναμικό υπουργείο Ανάπτυξης, να τρέχουν όλοι να βρίσκουν Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (FDI). Εμείς έχουμε τους καλύτερους στον κόσμο, τον IDA. Οι Πορτογάλοι εμάς αντέγραψαν. Και δεύτερον, να προσανατολίσετε το ανώτατο εκπαιδευτικό σύστημα προς την ανάπτυξη. Εσείς στην Ελλάδα αναπαράγετε τα επαγγέλματα, τους λογιστές, τους γιατρούς, τους μηχανικούς. Εμείς σταματήσαμε να το κάνουμε αυτό. Φέρτε πολυεθνικές για να κερδίσετε από την παραγωγικότητά τους! Οι εγχώριες επιχειρήσεις στην Ιρλανδία δεν είναι αρκετά ισχυρές για να ανταγωνιστούν σε παγκόσμιο επίπεδο. Πρέπει να αυξήσουν την ανταγωνιστικότητά τους. Και αυτό μπορεί να γίνει μόνο μέσω της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης.