Οι ανθρωπιστικές επιστήμες, όπως η φιλολογία, η θεολογία, η ψυχολογία, η θεατρολογία κλπ., τοποθετούν στο κέντρο του ενδιαφέροντός τους τον άνθρωπο, την προσωπική και κοινωνική του δραστηριότητα, την ψυχοσωματική του υπόσταση, καθώς και τα προϊόντα του ανθρώπινου πνεύματος, και ενίοτε χεριού(σ.σ. αρχαιολογία). Οι τέχνες είναι δημιουργήματα της ανθρώπινης ευαισθησίας και δημιουργικότητας, προοριζόμενες από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο σε ανατροπή της αισθητιστικής αντίληψης: «L’ art pour l’ art». Οι ανθρωπιστικές επιστήμες έχουν σε μεγάλο βαθμό ως αντικείμενο έρευνας τις επιμέρους τέχνες, για αυτό προσεγγίζονται από κοινού. Δίχως αυτές χάνει ο άνθρωπος το ζείδωρο οξυγόνο πνιγόμενος μες την πολλή αιθαλομίχλη των καιρών μας.
Οι ανθρωπιστικές επιστήμες, οι τέχνες φέρνουν τον άνθρωπο σε τριβή με το μεγαλύτερο μέρος της παράδοσής μας, του πολιτισμού μας. Άνθρωπος χωρίς προοδευτική εσωτερίκευση της παράδοσης αγνοεί το συλλογικό «εγώ» του, αγνοεί το παρελθόν, του οποίου ενεργητικός συνεχιστής θα μπορούσε να ήταν ο ίδιος διαγράφοντας είτε παράλληλη πορεία είτε κάθετη και ανατρεπτική. Είμαστε ο πολιτισμός μας∙ αυτός σε σημαντικό βαθμό μας πλάθει, μας αναμορφώνει μέσα από τον αέναο αναβαπτισμό στα νάματά του, καθορίζει τα ειδοποιά μας γνωρίσματα ως έθνος.
Οι αισθητικές προτιμήσεις, παρότι εν μέρει αποτελούν φυσική ροπή, στη βάση τους εξαρτώνται από την παιδεία του καθενός. Η υψηλή τέχνη, αναβαθμίζοντας την ποιότητα της ζωής μας, καθιστά εφικτή την αντίσταση στο κιτς, στο «gossip», στη σκανδαλοθηρία και την ηδονοθηρία.
Η ισορροπία, η αρμονία των ήχων, των ρυθμών, των κινήσεων, των χρωμάτων, των εικόνων, οι ηθικές αρχές και αξίες, που εμπνέουν τα κείμενα, εξευγενίζουν τον άνθρωπο βοηθώντας τon να μην ξεστρατίσει από την ανθρώπινή του υπόσταση. Δύσκολα θα ήθελε κανείς μια κοινωνία, όπως την επιθυμούν οι υλιστές, με υποκειμενοποίηση των εσωτερικών αρχών του ανθρώπου, μιας και επιβιώνουν κατ’ επιβολή της εκκλησίας, του έθους, των κοινωνικών στερεοτύπων.
Είναι «living dead» οι δημιουργοί των κειμένων, των συνθέσεων, των εικόνων. Ζουν μέσα από τα έργα τους, έργα που μας καλούν σε κριτικό στοχασμό. Ο κριτικός στοχασμός βαθαίνοντας τη σκέψη του ανθρώπου τον καθιστά ικανό να αντιμετωπίζει την πολύπτυχη και σύνθετη πραγματικότητα.
Η τέχνη υπάρχει για να ψυχαγωγεί τον άνθρωπο ενεργώντας στο συναισθηματικό του κόσμο. Η εκθετική αύξηση των καθημερινών προβλημάτων απαιτεί ψυχαγωγία, χαρά, απόσπαση της προσοχής. Στη βίωση των συναισθημάτων μέσα από την τέχνη τίθενται τα θεμέλια της αυτογνωσίας και της ενσυναίσθησης. Δίχως να ωριμάσει συναισθηματικά ακροβατεί ο άνθρωπος.
Οι λέξεις, οι συνθέσεις, τα αγάλματα, οι εικόνες είναι πράξη, όχι, εντούτοις, όπως την εννοούν οι των φυσικών επιστημών. «Πολλὰ τὰ δεινὰ κοὐδὲν ἀνθρώπου δεινότερον πέλει» θα βροντοφωνάξει ο Σοφοκλής. Όλα τα παραπάνω καλλιεργούν τον άνθρωπο στην ψυχή και στο πνεύμα, τον προετοιμάζουν για την ομαλή ένταξη στην κοινωνία. Οι μορφές –αόρατες, μα στιλπνές – ξεπηδούν, ανασταίνονται, περπατούν ανάμεσά μας, σημασιοδοτώντας τη ζωή μας άλλοτε εντέχνως σιωπηρά κι άλλοτε βροντερά, σαν να λένε: «Άνθρωπέ μου, ζήσε όσο προλαβαίνεις, μη λησμονάς την πρώτη και τη στερνή σου ύλη, σμίκρυνε για να μεγεθυνθείς, αγάπα την πλάση και τον Πλάστη, αγρύπνα, νοιάσου, πόνα – όσο μπορείς…». Δεν είναι αυτό συντελεστής της πράξης;
Η ζωή δεν έχει τιμή, έχει τίμημα. Οι ανθρωπιστικές επιστήμες και οι τέχνες νοηματοδοτούν τη ζωή μας, της δίνουν ένα βάθος, ένα ύψος. «Αυτοί που κάθονται στη γη και δεν τολμούνε τη φυγή, να τους λυπάσαι».
Του Γαβριήλ Μπομπέτση
Αντικλείδι , https://antikleidi.com
Συναφές:
Ένα από τα μεγαλύτερα παράδοξα της σύγχρονης επιστήμης είναι ότι ενώ συνθέτει μια ηγεμονική κουλτούρα,…
Από όλες τις προφητικές γνώσεις που μπορεί να βρει κανείς στο κλασικό μυθιστόρημα του Όργουελ,…
Το 1784, σε ένα δοκίμιό του με τίτλο αυτή την ερώτηση: "Was ist Aufidarung?", ο…
Υπάρχουν δύο απαραίτητα στοιχεία για τη γνώση: το υποκείμενο της γνώσης (ο γνωρίζων, ή ο…
Ένα μικρό αφιέρωμα στον συγγραφέα και ψυχολόγο Daniel Kahneman που διακρίθηκε για το έργο του…
Για κάποιους είναι τόσο εύκολο να ερωτευτούν με μια ιδέα όσο και έναν άνθρωπο. Οι…