Αντικλείδι

Η «ασθένεια» του πετρελαίου…

Υπάρχει ένα οικονομικός όρος του Μίλτον Φρίντμαν που ονομάζεται «υπόθεση του μόνιμου εισοδήματος». Με τον όρο αυτό προσπαθεί να περιγράψει τη κατάσταση όπου άτομα και νοικοκυριά εκλαμβάνουν μια μείωση του εισοδήματος σαν προσωρινό σοκ και προσπαθούν να το αναπληρώσουν μέσω δανεισμού ή πώληση παγίων προκειμένου να αναπληρώσουν τις απώλειες και να διατηρήσουν το επίπεδο ζωής τους.

Στη Ελλάδα μετά τη χρεοκοπία το ρόλο αυτής της αναπλήρωσης παίζει η πιθανότητα ύπαρξης πετρελαίου και προς παρόν εκτός από παντελώς φαντασιακή αφού δεν έχει μπει «τρυπάνι» πουθενά ακόμη αλλά και η ύπαρξη πετρελαίου δεν εγγυάται οπωσδήποτε κοινωνικής ευημερία, πλούτο και μακροζωία.

Κατά τον τρόπο που ο πνιγμένος πιάνεται από τα μαλλιά του οι Έλληνες τα τελευταία χρόνια της χρεοκοπίας έχουμε πιαστεί από πιθανά κοιτάσματα υδρογονανθράκων που μπορεί να κρύβει το υπέδαφος ή ο βυθός των ελληνικών θαλασσών.

H κατοχή για μια χώρα μεγάλων κοιτασμάτων πετρελαίου δεν σημαίνει αναγκαστικά και ανάλογη ευημερία οικονομική και κοινωνική για τους πολίτες της.

Όπως θα δείξουμε στη συνέχεια συνηθέστερο είναι η παρουσία κοιτασμάτων να προκαλεί οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις αρνητικές.

Στην Ελλάδα η πιθανή παρουσία πετρελαίου εκλαμβάνεται σαν τη ύπαρξή ενός κοινού για όλους του έλληνες τραπεζικού λογαριασμού από τον οποίο μπορούν σηκώνουν όσα χρειάζονται όπως το κάνουν μέσα από τα τραπεζικά ΑΤΜ.

Αν συγκρίνουμε τους πίνακες των χωρών με τα μεγαλύτερα κοιτάσματα πετρελαίου και τις χώρες με υψηλότερο κατά κεφαλή εισόδημα θα δούμε πως μόνο δυο από τις δέκα με υψηλότερα αποθέματα βρίσκονται ανάμεσα στις 30 με το υψηλότερο κατά κεφαλήν(Το Κουβέιτ και τα Αραβικά Εμιράτα).

Στις 30 χώρες με το υψηλότερα κατακεφαλήν μάλιστα υπάρχουν περισσότερες χώρες που διαθέτουν καθόλου πλούσιους φυσικούς πόρους, όπως π.χ. η Ιαπωνία, η Γερμανία η Ελβετία, η Δανία, η Ιρλανδία και παρ΄ολίγον η Ελλάδα που βρίσκεται στην 33^η θέση.

Το συμπέρασμα της σύγκρισης των στοιχείων δείχνει πως τη διαφορά μεταξύ ευημερίας και υπανάπτυξης δεν την εξασφαλίζει η παρουσία πλούσιων φυσικών πόρων αλλά κυρίως από το επίπεδο θεσμικής οργάνωσης της κοινωνίας. Το επίπεδο μόρφωσης, εργατικότητας, ελευθερίας της επιχειρηματικότητας και δημοκρατίας παίζει σημαντικότερο ρόλο.

Η «ασθένεια» του πετρελαίου

«Ολλανδική ασθένεια» ή «ασθένεια του πετρελαίου» ονομάζεται η κατάσταση διάλυσης των περισσότερων τομέων της οικονομίας μιας χώρας όταν σ’ αυτήν αρχίζουν να εισρέουν έσοδα από εξαγωγές υδρογονανθράκων σε σκληρό συνάλλαγμα.

Όταν υπάρχει εθνικό νόμισμα η εισροή ξένου συναλλάγματος αυξάνει τη ισοτιμία του νομίσματος και καθιστά τις εξαγωγές από άλλες οικονομικές δραστηριότητες μη ανταγωνιστικές.

Οι συνέπειες των διακυμάνσεων των τιμών

Μια πετρελαιοπηγή όπως είπαμε δεν είναι ΑΤΜ τράπεζας. Υπάρχει κόστος εξόρυξης για κάθε βαρέλι πετρελαίου. Το κόστος αυτό ποικίλει από δυο-τρια δολάρια μέχρι πάνω από 30 δολάρια περίπου. Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του πετρελαίου κάθε κοιτάσματος επίσης παίζουν ρόλο στη τελική τιμή του, πέραν των βασικών διεθνών τιμών που διαμορφώνονται στα χρηματιστήρια του Λονδίνου και του Σικάγου.

Οι τιμές του πετρελαίου τις τελευταίες πολλές δεκαετίες έχουν κυμανθεί αρκετές φορές μεταξύ 10 δολ. και 150 δολ. το βαρέλι.

Αυτό σημαίνει πως και τα έσοδα των χωρών από πετρέλαιο έχουν ανάλογες διακυμάνσεις. Στις περιπτώσεις μάλιστα των χωρών που παράγουν με υψηλό κόστος σημαίνει πως κατά περιόδους παράγουν με ζημιές.

Κατά συνέπεια όταν οι τιμές είναι ψηλά σε όλες τις χώρες εισρέουν αυξημένα έσοδα. Όταν είναι χαμηλά εισρέουν μειωμένα ή καθόλου.

Π.χ. η Βενεζουέλα το 2011 είχε εξαγωγές περί τα 90 δισ. δολάρια εκ των οποίων το 95% από εξαγωγές πετρελαίου. Στα τέλη της δεκαετία του ’90 όταν η τιμή είχε πέσει στα 10 δολ. το βαρέλι οι εξαγωγές ήταν 20 δις. δολάρια με αποτέλεσμα κοινωνική και πολιτική αστάθεια που οδήγησε στην άνοδο στη εξουσία του δημαγωγού Τσαβες. Στη Ρωσία το 1998 λόγω των χαμηλών τιμών πετρελαίου είχαμε χρεοκοπία και ισχυροποίηση της αυταρχικής διακυβέρνησης Πούτιν.

Πετρέλαιο και Δημοκρατία

Η εξάρτηση μια χώρας από ένα ισχυρό φυσικό πόρο τα έσοδα του οποίου διαχειρίζεται μια κυβέρνηση έχει σαν συνέπεια την υποχώρηση των δημοκρατικών θεσμών ή τη διατήρηση των αυταρχικών όταν έχουμε να κάνουμε με ολιγαρχίες.

Οι χώρες με έσοδα από υδρογονάνθρακες έχουν μεγαλύτερο κράτος και δημόσιο τομέα σε σύγκριση με γειτονικές του που δεν διαθέτουν τέτοια έσοδα.

Μεταξύ των πετρελαιοπαραγωγών χωρών αυτές που έχουν ολιγαρχικά πολιτεύματα είναι περισσότερες από αυτές που διαθέτουν δημοκρατικά.

Οι χώρες που δεν παράγουν πετρέλαιο τις τελευταίες δεκαετίες έχουν εμφανίσει δείκτες υψηλότερης βελτίωσης της δημοκρατικότητάς τους.

Στη Ρωσία μετά τη κατάρρευση του σοβιετικού καθεστώτος η δημοκρατικές ελευθερίες είχαν διακύμανση αντιστρόφως ανάλογη της τιμής του πετρελαίου.

Πετρέλαιο και πόλεμοι

Οι χώρες που είναι παραγωγοί πετρελαίου στατιστικά εμφανίζουν περισσότερες πολεμικές συγκρούσεις σε σχέση με χώρες που δεν παράγουν πετρέλαιο.

Επίσης οι χώρες που παράγουν πετρέλαιο και έχουν υψηλότερο και μεσαίο εισόδημα από αυτό, στατιστικά εμφανίζουν 50% περισσότερες εμφύλιες συγκρούσεις σε σχέσεις με χώρες που δεν παράγουν πετρέλαιο.

Πετρέλαιο και Γυναίκες

Στις χώρες που έχουν σημαντικό εισόδημα από πετρέλαιο οι γυναίκες έχουν μικρότερη συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό και κατά συνέπεια την κοινωνική και πολιτική ζωή.

Αυτό συμβαίνει γιατί οι χώρες με υψηλότερο εισόδημα στα νοικοκυριά λόγω πετρελαίου δεν δίνουν κίνητρα στις γυναίκες να αναζητήσουν εργασίας εκτός σπιτιού.

Συμβαίνει επίσης λόγω του φαινομένου της Ολλανδικής ασθένειας που η παρουσία εσόδων από πετρέλαιο διαλύει άλλους κλάδους της οικονομίας που θα μπορούσαν να απασχολήσουν γυναίκες.

Η αύξηση της ισοτιμίας του εθνικού νομίσματος κάνει τους άλλους κλάδους έντασης εργασίας μη ανταγωνιστικούς με συνέπεια τη συρρίκνωσή τους. Αυτό στερεί από τις γυναίκες θέσεις εργασίας άρα και δυνατότητες χειραφέτησης.

Ο βασικός συντελεστής ευημερίας

Ο βασικότερος συντελεστής ευημερίας είναι οι άνθρωποί της, το επίπεδο μόρφωσης και οι θεσμοί που του επιτρέπουν να αποφασίζουν δημοκρατικά και να δημιουργούν οικονομικά, τεχνολογικά και πνευματικά.

Κοινωνίες με ισχυρούς πολιτικούς και κοινωνικούς θεσμούς αν ανακαλύψουν ισχυρούς φυσικούς πόρους επωφελούνται συνολικά από αυτούς. Π.χ. η Νορβηγία.

Κοινωνίες χωρίς ισχυρούς κοινωνικούς και πολιτικούς θεσμούς αν ανακαλύψουν πλούσιους πόρους το πιθανότερο είναι να καταστραφούν από αυτούς. Π.χ. η Νιγηρία.

Η Terry Karl που έχει γράψει το βιβλίο «Το παράδοξο της Αφθονίας» στο οποίο ερευνά τις επιπτώσεις της ανακάλυψης κοιτασμάτων πετρελαίου στις κοινωνίες και τις οικονομίες που τα ανακαλύπτουν καταλήγει στο συμπέρασμα: «Τα κράτη που ανακαλύπτουν πλούσια κοιτάσματα θα πρέπει να αρχίσουν να εκμεταλλεύονται μόνον εφόσον οι κρατικοί θεσμοί τους έχουν ξεπεράσει το στάδιο της σταθεροποίησης»

Αν η Ελλάδα ανακαλύψει πετρέλαιο σε είναι πιθανότερο να εξελιχθεί σε Νορβηγία ή Νιγηρία;

Πηγή: capital.gr

Αντικλείδι , https://antikleidi.com

Συναφές:

Από τα κοιτάσματα του Ιονίου στις συμφωνίες της Κωνσταντινούπολης

“Ας ξεχάσουμε τα άμεσα έσοδα από το πετρέλαιο”

Εξασφαλίζουν την ευημερία οι πλούσιες πλουτοπαραγωγικές πηγές μιας χώρας;

Για τους Γερμανούς το ελληνικό πετρέλαιο

Η μεγάλη εισοδηματική ανισότητα βλάπτει την κοινωνία

Εντυπωσιακά στοιχεία για την κατανομή του παγκόσμιου πλούτου

Ποιοι κατέχουν τον παγκόσμιο πλούτο

Αποκαλύφθηκε το δίκτυο εταιρειών που ελέγχει την παγκόσμια οικονομία.