Πως να σώσουμε τον κόσμο: “Βασικό εισόδημα” ή “χρήμα εξ ουρανού”;

Οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο έχουν ξεκινήσει να απελευθερώνουν οικονομικά πακέτα βοήθειας εν μέσω αυξανόμενων ανησυχιών σχετικά με τις αρνητικές επιπτώσεις του νέου κοροναϊού στις οικονομίες, αλλά φαίνεται ότι χρειάζεται μια προσέγγιση ακόμη φιλικότερη προς τον πολίτη.

Η ανθρωπότητα έχει βιώσει ιδιαίτερες περιόδους στην ιστορία της, λόγω των καταστροφικών επιπτώσεων από πανδημίες, που επέδρασαν δραματικά στις ζωές των ανθρώπων και στις εθνικές οικονομίες. Ο σημερινός ιός έχει σκοτώσει περισσότερους από 9.800 ανθρώπους μέχρι στιγμής, με πάνω από 242.000 κρούσματα να επιβεβαιώνονται παγκοσμίως και η κατάσταση επιδεινώνεται μέρα με τη μέρα. Οι περιορισμοί στις μετακινήσεις, το εμπόριο και την καθημερινή ζωή θα έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην αγορά και το χρέος των επιχειρήσεων καθώς και στην ευημερία των ανθρώπων.

Πολλοί οικονομολόγοι παρατήρησαν ότι η εξάπλωση του κοροναϊού πιέζει προς τα κάτω τη ζήτηση, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο στις παγκόσμιες αγορές. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο έχουν αρχίσει να παρουσιάζουν πακέτα που να επιτρέπουν την στήριξη των συστημάτων υγείας , κίνητρα για τις επιχειρήσεις και την αναπροσαρμογή των δημόσιων οικονομικών τους.

Ένα από τα μέτρα που συζητιούνται στις ημερήσιες διατάξεις των κυβερνήσεων είναι το λεγόμενο “helicopter money” (“χρήματα από ελικόπτερα “– «χρήματος εξ ουρανού» »[1] που για πολλούς οικονομολόγους είναι η κατάλληλη στιγμή για την εφαρμογή της.

Ώρα για “helicopter money”;

Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, η Κεντρική Τράπεζα κι άλλες σε ολόκληρο τον κόσμο έχουν μειώσει τα επιτόκια εισάγοντας πρακτικές χαλάρωσης της νομισματικής πολιτικής τους, ενώ οι κυβερνήσεις επιβάλλουν επεκτατικές δημοσιονομικές πολιτικές. Θεωρητικά, αυτές οι παρεμβάσεις θα έπρεπε να είχαν ηρεμήσει τις αγορές και να τονώσουν την οικονομία αλλά στην πράξη αποδείχθηκε το αντίστροφο.

Τώρα, καθώς η αστάθεια της αγοράς αυξάνεται, οι ακαδημαϊκοί μαζί με γνωστούς οικονομολόγους έχουν αρχίσει να εκφράζουν ανησυχίες για τις περιορισμένες επιπτώσεις των νομισματικών πολιτικών. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ορισμένοι οικονομολόγοι προτείνουν, ως εκ τούτου, τη δωρεάν μεταφορά χρημάτων (δηλ. χωρίς απαίτηση αποπληρωμής) από την Κεντρική Τράπεζα στις κυβερνήσεις, η οποία είναι ακριβώς αυτό που λέγεται «χρήματα από ελικόπτερα».

Ο όρος επινοήθηκε το 1969 από τον Αμερικανό οικονομολόγο Μίλτον Φρίντμαν, και αναφέρεται σε μια στρατηγική νομισματικής ώθησης που αποτελεί την τελευταία λύση για την τόνωση του πληθωρισμού και της οικονομικής παραγωγής. Περιλαμβάνει την εκτύπωση μεγάλων χρηματικών ποσών και τη διανομή τους στους πολίτες, ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να δαπανούν περισσότερο και να ενισχύουν την οικονομία. Απαιτεί επίσης τη εφαρμογή κοινών νομισματικών και δημοσιονομικών πολιτικών, πράγμα που σημαίνει ότι οι κεντρικές τράπεζες και οι κυβερνήσεις πρέπει συνεργάζονται στενά.

Ο Ceyhun Elgin, καθηγητής οικονομικών από το Πανεπιστήμιο Columbia, δήλωσε ότι «αν και είναι αμφισβητήσιμο εάν θα λειτουργήσει ή όχι, είναι αρκετά εύκολο να εφαρμοστεί ως επέκταση της νομισματικής πολιτικής. Ωστόσο, το Δημόσιο Ταμείο πρέπει να βρει πρόσθετους πόρους για την εφαρμογή αυτής της πολιτικής . Στην παρούσα κατάσταση, θα είναι πολύ εύκολο για το αμερικανικό Υπουργείο Οικονομικών να βρει χρήματα επειδή βρισκόμαστε σε ένα περιβάλλον όπου οι αγορές σχεδόν το παρακαλούν να δανειστεί από αυτές.”

Υπάρχουν επίσης ανησυχίες σχετικά με την εφαρμογή μιας τέτοιας πολιτικής. Μια από αυτές είναι η πιθανότητα παραβίασης της αρχής της ανεξαρτησίας της κεντρικής τράπεζας. Θεωρείται επίσης ότι αυτή η πολιτική θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια πληθωριστική έκρηξη και να οδηγήσει σε μεταβολές της (οικονομικής) συμπεριφοράς των καταναλωτών.

Τι είναι το Καθολικό Βασικό Εισόδημα;

Το επόμενο βήμα για τις κυβερνήσεις θα μπορούσε να είναι να εξετάσουν εναλλακτικούς τρόπους αύξησης του βασικού επιπέδου ευημερίας, όπως το Καθολικό Βασικό Εισόδημα (ΚΒΕισ), έτσι ώστε να διασφαλιστεί ότι όλα τα άτομα θα είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις βασικές τους ανάγκες.

Το ΚΒΕισ συζητιέται έντονα στο πλαίσιο της παρούσας κρίσης και ορισμένοι οικονομολόγοι πιστεύουν ότι δεν θα μπορούσε να είναι καλύτερη η χρονική συγκυρία για την εφαρμογή του. Η Παγκόσμια Τράπεζα ορίζει το ΚΒΕισ ως «μια παροχή, άνευ όρων και σε μετρητά» που «υπόσχεται μια ελκυστική αλλαγή σε πολλά σημεία».

Επί του παρόντος, καμία χώρα δεν εφαρμόζει το ΚΒΕισ, αν κι υπήρξαν κι εξακολουθούν να υπάρχουν αρκετές πιλοτικές εφαρμογές του σε μικρότερες κλίμακες ίσως και λίγο πιο εκτεταμένα σε χώρες όπως η Φινλανδία, η Ιταλία και το Ιράν.

Ο Elgin δήλωσε επίσης ότι «το βασικό εισόδημα μπορεί να τεθεί άμεσα σε εφαρμογή από τις κυβερνήσεις. Ή έστω οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν να παρέχουν κάποιο εισόδημα για τους πολίτες των οποίων το εισόδημα πλήττεται από την κρίση. Έτσι θα έχουν τη δυνατότητα να εξετάσουν ένα πραγματικό παράδειγμα για το πώς μπορεί να λειτουργήσει αυτή η πολιτική. Τόνισε βέβαια ότι σε έναν κόσμο που οι άνθρωποι δεν βγαίνουν έξω για να ξοδέψουν, η παροχή χρήματος δεν θα διευκόλυνε ιδιαίτερα την κατάσταση σε τομείς της οικονομίας όπως οι υπηρεσίες, ο τουρισμός και η ψυχαγωγία. Μπορεί λοιπόν να είναι χρήσιμο το κράτος να ενεργεί ως «αγοραστής της έσχατης λύσης», δηλαδή η κυβέρνηση να δημιουργεί τεχνητή ζήτηση για αυτούς τους τομείς. «Φυσικά, πρόκειται για πρόταση βραχυπρόθεσμης πολιτικής και μόνο».

«Ανθρώπινη Ποσοτική Χαλάρωση (People’s Quantitative Easing – PQE)»

Ο γνωστός Βρετανός οικονομολόγος Jim O’Neill, δήλωσε ότι χρειαζόμαστε κάποιο είδος εισοδηματικής στήριξης για όλους τους πολίτες μας, είτε πρόκειται για εργαζόμενους είτε για εργοδότες. Ίσως θα μπορούσε κανείς να την ονομάσει «Ανθρώπινη Ποσοτική Χαλάρωση».

Σε πρόταση του Chatham House[2], (think tank του Ηνωμ. Βασιλείου) προς τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής σε μεγάλες οικονομίες, περιλαμβάνεται κι η προτροπή να εξετάσουν συγκεκριμένες εναλλακτικές κινήσεις στην οικονομική πολιτική τους. «Μπορεί να μην αποτελεί κοινό τόπο για όλα τα μέλη της G20, αλλά δεδομένης της αβεβαιότητας και της βούλησής μας να επιδείξουμε μια συλλογική πρωτοβουλία, πιστεύουμε ότι η G20 θα πρέπει να δείξει το δρόμο».

Υποστηρίζει επίσης ότι οι παραδοσιακές οικονομικές πολιτικές δεν βοηθούν αρκετά στην αντιμετώπιση μιας κρίσης τέτοιου μεγέθους. Επομένως, οι κυβερνήσεις δεν θα πρέπει να εξαρτώνται απόλυτα από τα μεγέθη των ισολογισμών των κεντρικών τους τραπεζών. Σημειώνουν ότι στον πυρήνα αυτών των απόψεων είναι και η έννοια της παροχής χρήματος σε άτομα, ειδικά σε εκείνα με το χαμηλότερο εισόδημα.

Δεδομένου ότι η κρίση είναι ιδιαίτερη, συμπεριλαμβανομένων των τεράστιων κραδασμών που έχει προκαλέσει στην προσφορά και στη ζήτηση διεθνώς, οι κυβερνήσεις δεν πρέπει να κωλυσιεργούν και πολύ για τη χάραξη νέας νομισματικής πολιτικής. Δίνοντας ένα παράδειγμα από τις Η.Π.Α., ο O’Neill δήλωσε ότι η Fed έχει νομικό περιορισμό να κάνει απευθείας πληρωμές είτε σε ιδιώτες είτε σε εταιρείες.

Πρότεινε ότι, με την έκδοση κάποιου ειδικού ομολόγου, οι αρμόδιες αρχές θα μπορούσαν να υπερκεράσουν αυτό το εμπόδιο και οι κεντρικές τράπεζες να μπορούν να αγοράσουν τέτοια ομόλογα, ώστε να προωθήσουν χρήματα σε ιδιώτες και ιδιοκτήτες επιχειρήσεων.

Το ΚΒΕισ επωφελές για την κοινωνία

Πιθανώς για συστήματα όπως το ΚΒΕεισ, η οικονομική συγκυρία κι οι μακροοικονομικές ρυθμίσεις να παίξουν σημαντικό ρόλο. Αν γυρίσουμε πίσω στο 2014, η η πρώην πρόεδρος της FED Janet Yellen,  είχε παρουσιάσει το θέμα σε ομιλίες της σε μια εποχή ακόμη που το τραπεζικό σύστημα βρισκόταν στα πρόθυρα να εξομαλύνει τις πολιτικές του.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι σε περιβάλλοντα όπου οι μη – προνομιούχες τάξεις δοκιμάζονται σκληρά, όπως σε αυτήν την τρέχουσα πανδημία COVID-19, το ΚΒΕεισ έχει μεγαλύτερες προοπτικές ώστε να αποφέρει οφέλη στο σύνολο της κοινωνίας. Ωστόσο, μπορεί να προκύψουν ερωτηματικά όταν ομαλοποιηθεί η κατάσταση κι η παγκόσμια οικονομία δεν θα μπορεί να φθάσει σε ικανοποιητικό πληθωριστικό επίπεδο.  Γιατί σ ένα αποπληθωριστικό περιβάλλον, οι πολιτικές τύπου ΚΒΕισ μπορούν να δημιουργήσουν ζητήματα σε σχέση με το κίνητρο για εργασία .

***

[1] Σημ. μεταφραστή: «χρήματα από ελικόπτερα» σημαίνει «χρήματα εξ΄ ουρανού», δηλ. «χρήματα από το πουθενά, χωρίς υποχρέωση επιστροφής», «χρήματα –δώρο».

[2] Βασιλικό Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων του Ηνωμένου Βασιλείου.

Μετάφραση από άρθρο του aa.com.tr

Αντικλείδι , https://antikleidi.com