Η σημασία της συναισθηματικής επικοινωνίας στην ανάπτυξη του παιδιού

Τα συναισθήματα ρυθμίζουν τόσο τον εσωτερικό κόσμο (ενδοπροσωπική σχέση), όσο και τις αλληλεπιδράσεις με τον εξωτερικό κόσμο (διαπροσωπικές σχέσεις).

Οι πρωταρχικές σχέσεις, στη βρεφική και την παιδική ηλικία, είναι αυτές που κατά κύριο λόγο διαμορφώνουν τα μετέπειτα στάδια εξέλιξης ενός ανθρώπου, καθώς μέσα από αυτές ένα παιδί κατανοεί τον εαυτό του, καθώς και τον κόσμο που το περιβάλλει.

Ως βρέφη, γεννιόμαστε με έμφυτη την ανάγκη για δεσμό με το πρόσωπο εκείνο, που θα μας παρέχει ασφάλεια και προστασία. Αυτή ή τάση, που λειτουργεί ως ένα είδος ενστίκτου, παρατηρείται σε όλα τα είδη των θηλαστικών και οδηγεί στην «προσκόλληση» στο πρόσωπο εκείνο που θα μας εξασφαλίσει  την απαιτούμενη για την επιβίωση μας, ασφάλεια και προστασία. Απώτερος στόχος της τάσης προσκόλλησης ή δεσμού, όπως και όλων των έμφυτων τάσεων, είναι η εξελικτική ικανότητα προσαρμογής μας στο περιβάλλον.

Στην βρεφική και πρώιμη παιδική ηλικία η διαπροσωπική αλληλεπίδραση ενός παιδιού με τους γονείς ή τους φροντιστές του, έχει να κάνει με το πώς οι γονείς ή φροντιστές ανταποκρίνονται στις ανάγκες του. Ο τρόπος που ένα βρέφος ή νήπιο φροντίζεται, του επιτρέπει να αρχίσει να διαμορφώνει ιδέες και πεποιθήσεις για τον εαυτό του και να αποκτά προσδοκίες για το ίδιο και τους άλλους, στις μελλοντικές διαπροσωπικές του σχέσεις.

Όταν οι γονείς, συνεπώς, ανταποκρίνονται αποτελεσματικά κι επικοινωνούν θετικά με τα παιδιά, τους δείχνουν σεβασμό και εκτίμηση, εκείνα αισθάνονται ότι έχουν εισακουστεί και έχουν γίνει αντιληπτά από τους γονείς τους, με αποτέλεσμα να ενισχύεται η αυτοπεποίθηση κι η αυτοεκτίμησή τους. Ο θετικός τρόπος φροντίδας έχει συναισθηματικές και γνωστικές συνιστώσες, που γενικεύονται στις μετέπειτα διαπροσωπικές σχέσεις και επηρεάζουν όλα τα μετέπειτα στάδια εξέλιξης του παιδιού.

Μελέτες έχουν δείξει ότι ήδη από την αρχή του δεύτερου μήνα, τα νήπια, χρησιμοποιούν την οπτική επαφή για την έναρξη και τη ρύθμιση της διαπροσωπικής αλληλεπίδρασης, με τρόπους παρόμοιους όπως στους ενήλικες. Δείχνουν να προτιμούν γονείς που κινούνται και μιλούν, από εκείνους που δεν αναγνωρίζουν την παρουσία τους ως βρέφη.

Σε αυτά τα πρώτα βήματα συναισθηματικής κοινωνικοποίησης του βρέφους, οι εκφράσεις του προσώπου που το φροντίζει υπερβάλλουν την έκφραση του συναισθήματος και οδηγούν το βρέφος στη μίμηση, βελτιστοποιώντας το επίπεδο διέγερσης του ενδιαφέροντος.

Αυτή  η οπτική επικοινωνία είναι πλούσια σε ερεθίσματα για την ανάπτυξη του παιδικού εγκεφάλου και ειδικότερα της ανάπτυξης του δεξιού ημισφαιρίου που είναι ανάλογη των κοινωνικών και συναισθηματικών εμπειριών του.

Να εξηγήσουμε, πως το δεξί ημισφαίριο επιτρέπει την επεξεργασία πληροφοριών οπτικού και χωρικού χαρακτήρα κι ο φλοιός του δεξιού ημισφαιρίου του εγκεφάλου είναι υπεύθυνος για την επεξεργασία πληροφοριών των συναισθηματικών εκφράσεων ενός προσώπου.

Κατά τη διάρκεια αυτών των μη – λεκτικών διαπροσωπικών επαφών, ο φροντιστής και το βρέφος συντονίζονται συναισθηματικά και προσφέρουν ερεθίσματα ο ένας στον άλλο, για την βέλτιστη ρύθμιση του επίπεδου της διέγερσης του ενδιαφέροντος.

Τα παιδιά με ασφαλή συναισθηματική πρόσδεση με τους γονείς και φροντιστές τους διαφέρουν σημαντικά, από αντίστοιχα ανασφαλή, ως προς τις διαπροσωπικές και τις ενδοατομικές ψυχολογικές τους λειτουργίες. Δείχνουν να έχουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση κατά την επίλυση προβλημάτων και είναι πιο αποτελεσματικά στη συμμετοχική συμπεριφορά. Παίζουν συχνότερα το ρόλο του αρχηγού της ομάδας συνομήλικων, περισσότερο από ότι ανασφαλή παιδιά και είναι πιο θετικά στην έκφραση των συναισθημάτων τους.

Η συναισθηματική επικοινωνία εκφράζει τη θεμελιώδη σχέση ανάμεσα σε ένα παιδί και τους γονείς του και διενεργεί ουσιαστικά στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του.

______

~ Χαρίκλεια Μανουσάκη – Επαγγελματίας Ψυχικής Υγείας – Συστημική Σύμβουλος, NLP, Marte Meo, EFT, Play Therapy, Coaching – 697 44 77 556

Συναφές: 

Η θεραπευτική Αξία του Παιχνιδιού

Συναισθηματική Νοημοσύνη

Το Παιδί και οι εχθροί του (Emma Goldman)

Ηθική νοημοσύνη – Το επίκτητο χάρισμα