Τι χρειάζεται για να εντρυφήσει κάποιος στη φιλοσοφία; Για τον Σενέκα τα πράγματα είναι απλά. Όλοι όσοι επιθυμούν είναι έτοιμοι να ζήσουν μια ευτυχισμένη ζωή, ανεξαρτήτως εξωτερικών συνθηκών. Η πρακτική πλευρά της φιλοσοφίας είναι και η σημαντικότερη για τον Στωικό φιλόσοφο.
Της Δρος Έλσας Νικολαΐδου
Μία από τις μεγαλύτερες διαμάχες στην ιστορία της Φιλοσοφίας είναι αυτή μεταξύ Στωικισμού και Επικουρισμού. Οι δύο σχολές δημιουργήθηκαν σχεδόν την ίδια χρονική περίοδο, μετά τον θάνατο του Σωκράτη, γνώρισαν άνθιση και παρακμή, απέκτησαν χιλιάδες οπαδούς και αμφότερες επιζούν έως σήμερα, κυρίως, χάρη στην ηθική τους θεωρία. Από την άλλη, οι οπαδοί τους ανέκαθεν θεωρούνταν αντίπαλοι. Δεν είναι λίγες οι φορές που έχουν ανταλλάξει απαξιωτικά σχόλια στον αγώνα για τη διεκδίκηση του τίτλου της καλύτερης φιλοσοφίας του βίου. Το να μιλήσει κάποιος με θετικό τρόπο για την «αντίπαλη» φιλοσοφία είναι σπάνιο. Ως εκ τούτου, ο Σενέκας αποτελεί ιδιάζουσα περίπτωση.
Η ικανότητα να ανέχεται κανείς με ισορροπία και ήρεμη ψυχή τις αντιξοότητες είναι ένα στοιχείο που αποδίδεται κατά κανόνα στον φιλόσοφο. Σε αυτό το γράμμα στον Λουκίλιο, ο Σενέκας θυμίζει στον φίλο του ότι στη φύση όλα συμβαίνουν σε σχέση με τη μοίρα που ο άνθρωπος πρέπει να ξέρει να δέχεται. Οι δυσκολίες που συναντώνται στη ζωή είναι όπως η σκόνη και η βροχή που δίχως αμφιβολία συνοδεύουν αυτό το μεγάλο ταξίδι.
Από όλους τους ανθρώπους, μόνο όσοι βρίσκουν χρόνο να τον αφιερώσουν στη φιλοσοφία σχολάζουν μόνο αυτοί ζουν πραγματικά. Και τούτο γιατί τέτοιοι άνθρωποι δεν αρκούνται στην περιφρούρηση της δικής τους ζωής, προσαρτούν και όλους τους προηγούμενους αιώνες στον δικό τους όλα τα χρόνια που έχουν προηγηθεί προστίθενται στην παρακαταθήκη τους.
«Θα υπομένω προσωπικά όλους τους μόχθους όλο μεγάλοι κι αν είναι αυτοί, χαλυβδώνοντας το σώμα μου με τη δύναμη του πνεύματος.
«Δεν είμαι σοφός ούτε και θα γίνω ποτέ. Ζήτησε λοιπόν από μένα όχι να είμαι όμοιος με τους αρίστους, αλλά να είμαι καλύτερος από τους κακούς. Μου είναι αρκετό αν περιορίζω καθημερινά, έστω και στο ελάχιστο, τα ελαττώματα και καταδικάζω τα σφάλματά μου. Δεν έχω πετύχει να είμαι πραγματικά υγιής, ούτε και θα το πετύχω βέβαια.
VIII. Ας περάσουμε τώρα στο θέμα των πατρικών περιουσιών , που αποτελεί την πηγή για τις μεγαλύτερες ανθρώπινες στενοχώριες γιατί , αν συγκρίνεις όλα τα άλλα που μας δίνουν άγχος -θανάτους, αρρώστιες , φόβους, επιθυμίες , αντοχή στον πόνο και στο μόχθο- με τα δεινά που μας προσφέρουν τα χρήματά μας , η τελευταία αυτή πηγή στενοχώριας ξεπερνά κατά πολύ όλες τις άλλες. Περισσότερα
Παρ’ ότι αυτό το συγκεκριμένο ζήτημα απασχόλησε τα λαμπρά πνεύματα όλων των εποχών, δεν κατάφερε ποτέ κανένα από αυτά να εκφράσει κατάλληλα την περιδιάβασή του σε αυτά τα πυκνά σκοτάδια του ανθρώπινου νου. Και ενώ οι άνθρωποι δεν ανέχονται να τους αποσπάσει κανείς την περιουσία, και πολεμούν με νύχια και με δόντια όποτε προκύπτει η παραμικρή φιλονικία για τα όρια της γης που τους ανήκει, επιτρέπουν στους άλλους να καταπατούν την ίδια τους τη ζωή για να μην πούμε ότι οι ίδιοι διευκολύνουν αυτούς που τελικά εξουσιάζουν τη ζωή τους. Περισσότερα
Οι περισσότεροι θνητοί, Παουλίνε, παραπονιούνται πικρά για τη μοχθηρία της Φύσης, καθώς γεννιόμαστε για να ζήσουμε ένα σύντομο χρονικό διάστημα και ο χρόνος που μας αναλογεί περνά με ρυθμό τόσο γρήγορο και φρενήρη, ώστε οι περισσότεροι είμαστε προετοιμασμένοι για τη ζωή όταν αυτή πλησιάζει στο τέλος της. Περισσότερα
«Αδελφέ μου Γαλλίωνα, όλοι επιθυμούν να ζήσουν μια ευτυχισμένη ζωή, όταν όμως πρόκειται να διαγνώσουν τι είναι εκείνο που κάνει τη ζωή ευτυχισμένη, εκεί τυφλώνονται· και, χωρίς να είναι βέβαια εύκολο να επιτύχει κανείς ευτυχισμένη ζωή, είναι πάντως γεγονός ότι, όσο πιο πολύ αγωνίζεται να την πλησιάσει, τόσο περισσότερο απομακρύνεται από αυτή, αν κάπου έχει κάνει λάθος στο δρόμο του. Περισσότερα
Δεν μπορεί να υπάρξει τίποτε πιο ανόητο από την άποψη αυτών που καυχώνται για την προνοητικότητά τους. Μένουν εξαντλητικά απασχολημένοι προκειμένου να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για να ζήσουν καλύτερα. Περνούν τη ζωή τους με το να ετοιμάζονται να ζήσουν! Περισσότερα
Θα μπορούσαν, άραγε, οι αρχαίοι στοχαστές να βοηθήσουν στην καριέρα σας; Ο Πάτρικ Κιντ, επικεφαλής μεγάλης σχολής επιχειρήσεων στη Μαδρίτη, απαντά θετικά και προσφέρει έναν οδηγό για αρχάριους τον οποίο δημοσιεύουν οι Times του Λονδίνου. Ο Κιντ προτρέπει τους… επίδοξους μεγιστάνες να μελετήσουν την κλασική φιλοσοφία και να αφήσουν κατά μέρος τα σύγχρονα βιβλία διαχείρισης προσωπικού.
Μετά τον θάνατο του Σωκράτη, πολλοί μαθητές του Αθηναίου φιλοσόφου, συμπεριλαμβανομένου του Πλάτωνα, ακολούθησαν τον Ευκλείδη στη σχολή του στα Μέγαρα φοβούμενοι για τη ζωή τους (Διογένης Λαέρτιος, Βίοι 2.106). Ο Στίλπων, ο οποίος τον 4ο π.Χ. αιώνα, ανέλαβε τη διεύθυνση της Μεγαρικής σχολής δεν άργησε να αποκτήσει τη φήμη ενός «εξαίρετου φιλοσόφου».
«Αυτή την ευτυχισμένη μέρα και συνάμα την τελευταία της ζωής μου σου γράφω αυτό το γράμμα. Η δυσουρία και οι πόνοι που συνοδεύουν τη δυσεντερία δεν απέχουν από την υπερβολή του μεγέθους τους. Αλλά σε όλα αυτά αντιπαραβάλλω τη χαρά της ψυχής (τὸ κατὰ ψυχὴν χαῖρον) μου όταν αναθυμούμαι τις περασμένες συζητήσεις μας.»
Επίκουρος, Επιστολή προς Ιδομενέα (Διογένης Λαέρτιος, Βίοι 10.22)
Σε μια διαφορετική θεώρηση των γηρατειών, υπό το πρίσμα της αύξησης του προσδόκιμου ζωής – κυρίως στο δυτικό κόσμο – και παίρνοντας αποστάσεις από πολλές προκαταλήψεις και προκαθορισμένες αντιλήψεις προσκαλεί ο Πασκάλ Μρυκνέρ υπεραμυνόμενος της ζωής, όταν η νεότητα την έχει αφήσει πίσω της.
«Η ισότητα μεταξύ των ανθρώπων και η ατομική ευδαιμονία αναγνωρίζονται τώρα ως οι μόνοι νόμιμοι αντικειμενικοί σκοποί μίας κυβερνήσεως».
Οι καιροί αλλάζουν συνεχώς. Οικολογική κρίση, πόλεμοι, μεταναστευτικό, τεχνητή νοημοσύνη, πανδημίες είναι ζητήματα που αφορούν ολόκληρο τον πλανήτη. Ποια είναι, όμως, η θέση του σημερινού ανθρώπου μέσα στον κόσμο; Τι σημαίνει να χάνει κάποιος την «κανονικότητά» του και πώς μπορεί να κρατηθεί ήρεμος και ατάραχος; Ο Στωικισμός έχει τις απαντήσεις (σε αυτό οφείλεται άλλωστε και η αναβίωσή του τα τελευταία χρόνια) για όποιον μπορεί να ακολουθήσει τις συμβουλές του:
Πριν από 2.500 χρόνια ο Αριστοτέλης υποστήριξε πως «δεν υπάρχει καμία μεγάλη ιδιοφυΐα χωρίς κάποια δόση παράνοιας». Σήμερα ο ισχυρισμός του αποδεικνύεται επιστημονικά καθώς πολυάριθμες μελέτες αποδεικνύουν πως η ευφυΐα σχετίζεται με την μελαγχολία.
Περισσότερα
