Το περιοδικό Le Nouveau Magazine Litteraire την χαρακτήρισε ως τη μεγαλύτερη φιλόσοφο της εποχής μας μετά τον Χάμπερμας, ενώ το περιοδικό New Yorker σαν τη φιλόσοφο των συναισθημάτων.
Η Μάρθα Νουσμπάουμ, για όσους δεν την ξέρετε, είναι μια Αμερικανίδα φιλόσοφος γεννημένη το 1947. Έχει ασχοληθεί με τα ανθρώπινα συναισθήματα και τη σημασία τους για την πρόσληψη της ηθικής ή την επίδρασή τους στη δημόσια πολιτική. Εξετάζει τη σύγχρονη πολιτική κρίση υπό το πρίσμα του φόβου και μιας αίσθησης αδυναμίας των μαζών και τονίζει ότι το συναίσθημα του φόβου, εάν δεν υποβληθεί σε ορθολογική εξέταση, είναι ιδιαίτερα επιβλαβές για μια δημοκρατία, γιατί παρακινεί σε εγωιστικές και αντικοινωνικές πράξεις
Σημαντικότατο είναι το έργο της πάνω στη θεωρία των ικανοτήτων. Εισήγαγε την έννοια της ικανότητας ως μέτρο σύγκρισης για την ανθρώπινη ευημερία και ως κριτήριο για τη δικαιοσύνη, ως πρόσφορο και κατάλληλο δείκτη για το ότι τα προσφερόμενα αγαθά και οι πόροι πράγματι μετατρέπονται σε κάτι χρήσιμο για τον άνθρωπο από την άποψη της βελτίωσης της κατάστασής του
Στο
βιβλίο της
“Δημιουργώντας Ικανότητες- Η θεωρία της ανθρώπινης ανάπτυξης” μας δίνει έναν κατάλογο των κεντρικών ικανοτήτων (δηλαδή των λειτουργικών ευκαιριών που όλοι οι άνθρωποι θα ήταν εύλογο να έχουν) που αντιστοιχούν στις θεμελιώδεις ελευθερίες με άξονα την ιδέα μιας ζωής αντάξιας της ανθρώπινης αξίας.
Οι κεντρικές και διακριτές ικανότητες που προτείνει η Νουσμπάουμ είναι δέκα.
- Πρώτη είναι η ικανότητα στη ζωή, το να μπορεί δηλαδή κάποιος να ζει μια ζωή κανονικού μήκους και να μην περιορίζεται πρόωρα σε μια κατάσταση που δεν αξίζει πια να τη ζει
- Δεύτερη, η ικανότητα στη σωματική υγεία, η οποία προϋποθέτει τουλάχιστον κατάλληλη διατροφή και κατάλληλη στέγη.
- Τρίτη, η ικανότητα στη σωματική ακεραιότητα σημαίνει το να μπορεί κάποιος να κινείται ελεύθερος από μέρος σε μέρος, χωρίς τον φόβο της σωματικής ή σεξουαλικής επίθεσης, χωρίς ενδοοικογενειακή βία. Στην ικανότητα αυτή συγκαταλέγεται η ύπαρξη ευκαιριών σε ζητήματα σεξουαλικής ικανοποίησης, αλλά και η επιλογή σε ζητήματα αναπαραγωγής.
- Τέταρτη, είναι η ικανότητα στη σκέψη, στη χρήση του λόγου, στις αισθήσεις και στη φαντασία, η ικανότητα του να κάνει κάποιος πράγματα ή να προβαίνει σε επιλογές μετά από εκπαίδευση, πληροφόρηση και καλλιέργεια.
- Πέμπτη, η ικανότητα στη συναισθηματική ζωή, στην αγάπη, στο πένθος, στην έγνοια, στην επιθυμία, στον δικαιολογημένο θυμό,
- Έκτη, η ικανότητα στον πρακτικό λόγο, στην ανάπτυξη μιας αντίληψης περί του αγαθού και στον κριτικό αναστοχασμό πάνω στο σχέδιο βίου.
- Έβδομη είναι η ικανότητα προς το σχετίζεσθαι, δηλαδή η ικανότητα να δημιουργεί κάποιος ανθρώπινες σχέσεις, να είναι κοινωνικός, που προϋποθέτει την ικανότητα να φανταστεί κάποιος τον εαυτό του στη θέση του άλλου. Η Νουσμπάουμ παρατηρεί ότι σε αυτή ακριβώς την ικανότητα, στην ικανότητα δηλαδή να μπορεί κάποιος να βιώσει τον εαυτό του στη θέση του άλλου, εδράζεται η βάση του σεβασμού, της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, καθώς και της απαγόρευσης διάκρισης.
- Όγδοη είναι η ικανότητα να νοιάζεται κάποιος για τα άλλα είδη και τα έμβια όντα, να ζει με ενδιαφέρον και σεβασμό γι’ αυτά
- Ένατη είναι η ικανότητα για παιχνίδι, για γέλιο και για διασκέδαση.
- Τέλος, δέκατη είναι η ικανότητα να ασκεί κάποιος μια μορφή ελέγχου επί του περιβάλλοντος του, πρώτον επί του πολιτικού, συμμετέχοντας στη συλλογική διακυβέρνηση και στον δημόσιο διάλογο, και δεύτερον επί του υλικού περιβάλλοντος του, μέσα από την ιδιοκτησία, την ευκαιρία για θέσεις εργασίας, αλλά και, τρίτον, επί του σώματός του, ως ελευθερία από την αυθαίρετη σύλληψη ή κράτηση.
Τέλος, η στέρηση κάθε μιας από αυτές τις ευκαιρίες είναι μια ανικανότητα, ενώ κάποιες ανικανότητες δημιουργούν περαιτέρω ανικανότητες, έχουν δηλαδή, ένα «διαβρωτικό» μειονέκτημα
***
George Giotis
Martha Nussbaum – Δημιουργώντας Ικανότητες- Η θεωρία της ανθρώπινης ανάπτυξης
Αντικλείδι , https://antikleidi.com