Πρώτα απ’ όλα, πρέπει να απαλλαγούμε από την παράλογη συνήθεια που θέλει έναν ευφυή άνθρωπο να μπορεί να προβλέπει όσα πρόκειται να συμβούν: Καθένας, σχεδόν, πιστεύει ότι η ευφυΐα αποδεικνύεται όταν κάνει κανείς αξιόπιστες προφητείες. Και καθένας πιστεύει ότι ένα ορθολογικό πρόγραμμα για το μέλλον πρέπει να προκύπτει από μια αξιόπιστη πρόβλεψη.
Επιπροσθέτως, πολλοί παρατηρούν την ανθρώπινη Ιστορία σαν έναν ορμητικό χείμαρρο που στροβιλίζεται μπροστά στα μάτια μας. Βλέπουμε πως απορρέει από το παρελθόν. Και όταν βλέπουμε σωστά, πρέπει, υποτίθεται, να είμαστε και σε θέση να προβλέψουμε τουλάχιστον τη γενική κατεύθυνση της μελλοντικής του πορείας.
Αυτή η αντίληψη είναι θεμελιωδώς λάθος – είναι μάλιστα και ηθικά λανθασμένη. Στη θέση της θα έπρεπε να μπει ένας εντελώς διαφορετικός τρόπος θεώρησης της Ιστορίας. Εγώ, πάντως, προτείνω τον εξής:
Η Ιστορία τελειώνει με τη σημερινή ημέρα. Μπορούμε να μάθουμε από αυτήν. Το μέλλον, εντούτοις, δεν είναι ποτέ προέκταση του παρελθόντος και δεν μπορούμε να εξάγουμε συμπεράσματα απ’ αυτό. Το μέλλον δεν υφίσταται ακόμη, και εδώ ακριβώς βρίσκεται η μεγάλη ευθύνη μας: Να επηρεάζουμε το μέλλον, εις τρόπον ώστε όλα όσα κάνουμε να αποβαίνουν προς τη βελτίωσή του.
Γι’ αυτόν το σκοπό πρέπει να χρησιμοποιούμε όλα εκείνα που έχουμε μάθει από το παρελθόν. Και κάτι πολύ σημαντικό που θα έπρεπε να έχουμε μάθει: Να είμαστε σεμνοί.
Τι προτείνω να κάνουμε λοιπόν;
Όπως έχουμε δει, το παρελθόν ήταν επιβαρυμένο από μια πόλωση μεταξύ αριστερός και δεξιάς, η οποία προέκυψε, εν πολλοίς, ως το αποτέλεσμα της πίστης σε μια ανύπαρκτη καπιταλιστική κόλαση, η οποία έπρεπε να καταστραφεί για το καλό της ανθρωπότητας, ακόμα κι αν η ίδια η ανθρωπότητα αφανιζόταν. Και πράγματι κόντεψε να φτάσει σε αυτό το σημείο. Τώρα όμως πρέπει να ελπίζουμε ότι αυτή η παρανοϊκή αντίληψη δεν θα ασκεί πλέον επιρροή (αν και φοβάμαι ότι θα χρειαστεί πολύς χρόνος μέχρι να εξαφανιστεί εντελώς).
Προτείνω να κάνουμε μια μεγάλη προσπάθεια να αφοπλιστούμε όχι μόνο εξωτερικά, αλλά και εσωτερικά. Τούτο σημαίνει ότι πρέπει να προσπαθήσουμε να πορευτούμε χωρίς μια πολιτική πόλωσης αριστερός και δεξιάς. Πιστεύω πως είναι δύσκολο να το κατορθώσουμε· παρά ταύτα, είμαι σίγουρος πως είναι εφικτό.
Αλλά δεν υπήρχαν πάντα αριστερά και δεξιά κόμματα; Ενδεχομένως, αλλά πριν από τον Λένιν δεν υπήρχε αυτή η γελοία πόλωση, αυτό το μίσος και ο φανατισμός, υποστηριζόμενα από εκείνη την «επιστημονική» βεβαιότητα. Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ μπορούσε στο κοινοβούλιο να μεταπηδήσει από το ένα στρατόπεδο στο άλλο. Αυτό προκαλούσε μια θύελλα αγανάκτησης και σε πολλούς ακόμη και μια ισχυρή δόση μνησικακίας, καθώς αισθάνονταν προδομένοι. Όλα αυτά διαδραματίζονταν, βέβαια, σε ένα διαφορετικό επίπεδο από τη σημερινή πόλωση αριστεράς-δεξιάς. Ωστόσο, τον κίνδυνο της κατηγορίας της προδοσίας απέναντι στο Κόμμα διέτρεχαν ακόμη και οι καλοί κομουνιστές, και αν τύχαινε μάλιστα να ζουν στη Σοβιετική Ένωση, θα έπρεπε να δικαστούν και να εκτοπιστούν. Ίσως θα μπορούσε κανείς να περιγράφει αυτήν τη διαφορά ως εξής:
Για τον μέσο πολίτη, γεγονότα όπως η κατασκοπεία, και μάλιστα η κατασκοπεία φίλων, είναι αδιανόητα και αξιοκατάκριτα. Ένας κομουνιστής, όμως, μπορούσε να αντιμετωπίζει την κατηγορία της προδοσίας και πολλές φορές μάλιστα χωρίς να υπάρχει καν κατηγορητήριο – τουλάχιστον επί Στάλιν. Αυτό δίνει μια εντύπωση του ποια ατμόσφαιρα δημιουργούσε αυτή η πόλωση αριστεράς-δεξιάς, στην ακραία της μορφή. Σε μια ανοιχτή κοινωνία, είναι οπωσδήποτε δυνατό να ξεφύγει κάνεις από όλα αυτά.
Τι, πρέπει να βάλουμε στη θέση της πόλωσης μεταξύ αριστεράς και δεξιάς; Ή, καλύτερα: Ποιο πρόγραμμα μπορεί να αντιταχθεί στην πόλωση αριστεράς-δεξιάς με την ελπίδα να την υποσκελίσει;
Μπορούμε πλέον να αποβάλουμε την ιδεολογική πολεμική μηχανή και να αναλάβουμε ένα, κατά το μάλλον ή ήττον, γενικό ανθρωπιστικό πρόγραμμα. (Σημειώστε ότι ακόμη και αν συμφωνούμε απολύτως στην ύπαρξη προγράμματος, πρέπει ωστόσο να υπάρχουν τουλάχιστον δύο κόμματα, ώστε η αντιπολίτευση να μπορεί να ελέγχει την ειλικρίνεια και τη διοικητική ικανότητα του πλειοψηφούντος κόμματος.) Προτείνουμε το εξής πρόγραμμα και είμαστε έτοιμοι να το θέσουμε υποσυζήτηση και βελτίωση:
Καρλ Πόπερ -Η ζωή είναι επίλυση προβλημάτων. Σκέψεις για την επιστήμη, την ιστορία και την πολιτική.
Ο Καρλ Πόππερ συγκαταλέγεται στους δημιουργικότερους στοχαστές του 20ού αιώνα, καθώς υπήρξε ένας από τους φιλοσόφους που άσκησαν σημαντική επίδραση στη σύγχρονη εποχή. Στο παρόν βιβλίο, που ολοκλήρωσε το Σεπτέμβριο του 1994, λίγο πριν από το θάνατό του, προσεγγίζει τα θέματα που κυριαρχούν στο έργο ολόκληρης της ζωής του: Ζητήματα σχετικά με τη γνώση, το ρόλο και τους περιορισμούς της επιστήμης, το πρόβλημα σώματος-ψυχής, την ειρήνη, την ελευθερία, το νόημα της Ιστορίας, την ευθύνη των διανοουμένων, τη δημοκρατία, την ανοιχτή κοινωνία και τους εχθρούς της. Για μια ακόμη φορά, ο Πόππερ αιχμαλωτίζει με την καθαρότητα της σκέψης του και την εύληπτη γλώσσα του. “Ο Καρλ Πόππερ ανήκει μαζί με τον Σίγκμουντ Φρόυντ και τον Λούντβιχ Βίτγκενσταϊν, στα τέκνα της εβραϊκής αστικής τάξης της Βιέννης, των οποίων οι σκέψεις άλλαξαν και διαμόρφωσαν το πνευματικό τοπίο της Ευρώπης αυτού του αιώνα.” (Γκύντερ Πάτσιχ, Frankfurter Allgemeine Zeitung)
by Αντικλείδι , https://antikleidi.com
Ένα από τα μεγαλύτερα παράδοξα της σύγχρονης επιστήμης είναι ότι ενώ συνθέτει μια ηγεμονική κουλτούρα,…
Από όλες τις προφητικές γνώσεις που μπορεί να βρει κανείς στο κλασικό μυθιστόρημα του Όργουελ,…
Το 1784, σε ένα δοκίμιό του με τίτλο αυτή την ερώτηση: "Was ist Aufidarung?", ο…
Υπάρχουν δύο απαραίτητα στοιχεία για τη γνώση: το υποκείμενο της γνώσης (ο γνωρίζων, ή ο…
Ένα μικρό αφιέρωμα στον συγγραφέα και ψυχολόγο Daniel Kahneman που διακρίθηκε για το έργο του…
Για κάποιους είναι τόσο εύκολο να ερωτευτούν με μια ιδέα όσο και έναν άνθρωπο. Οι…