Στην περίοδο πανδημίας που διανύουμε, σίγουρα κάποιοι από από εμάς έχουμε συναναστραφεί άτομα που δηλώνουν αρνητές του κορωνοϊού και που επιχειρηματολογούν σθεναρά για την ύπαρξη κάποιου ενορχηστρωμένου σχεδίου πίσω την πανδημία. Αν συζητήσει κανείς περαιτέρω μαζί τους είναι πολύ πιθανό να ανακαλύψει και άλλες ενδιαφέρουσες και κάπως εκκεντρικές πεποιθήσεις για γεωπολιτικά ζητήματα, για ψεκασμούς κ.ά. Αυτό που θα παρατηρήσει κανείς είναι ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο σκέψης με λογικά άλματα, κενά, δίπολα, καλούς-κακούς, εχθρούς που κρύβονται γύρω από κάθε τι, αλλά και απειλητικές βλέψεις και υποχθόνιες συμφωνίες ισχυρών που κατέχουν εξουσία.
Στην αλληλεπίδραση με την επιστήμη γενικότερα αυτό που έχει ίσως μεγαλύτερη αξία από τις απαντήσεις που θα λάβεις είναι να θέτεις αρχικά τα κατάλληλα ερωτήματα.
η πίστη σε θεωρίες συνωμοσίας ενισχύεται από το αίσθημα ελέγχου ενός ιδιαιτέρως πολύπλοκου προς ερμηνεία κόσμου
Στην διάθεση μας έχουμε ένα δεδομένο: ότι κάποιοι άνθρωποι σκέφτονται με αυτόν τον τρόπο συχνά, και για πολλά ζητήματα. Από τη σκοπιά της ανάλυσης συμπεριφοράς δεν έχει τόσο αξία να απαντήσουμε μεμονωμένα στο γιατί ορισμένοι άνθρωποι αρνούνται την ύπαρξη του κορωνοϊού ή πιστεύουν ευφάνταστα σενάρια για τη δημιουργία και διάδοση του. Αντιθέτως πρέπει να αναρωτηθούμε ποια λειτουργία εξυπηρετεί η γενικότερη τάση κάποιου να υιοθετεί θεωρίες συνωμοσίας και ποιες -ανεξάρτητες από αυτές τις θεωρίες- καταστάσεις και γεγονότα, καθιστούν τη συνωμοτική σκέψη τόσο ελκυστική.
Δεν φαντάζει άραγε παράλογο να διατηρεί κάποιος την ακλόνητη πεποίθηση ότι ο ιός δεν υπάρχει παρά τις διαβεβαιώσεις της επιστημονικής κοινότητας αλλά και των εμπειριών τόσων ατόμων που νόσησαν; Η απάντηση είναι όχι. Κι αυτό διότι οι πεποιθήσεις τους αυτές δεν ενισχύονται από το αν ανταποκρίνονται ή αντιστοιχούν στην πραγματικότητα. Αντιθέτως αποτελούν λεκτικές δράσεις που συνθέτουν μια ολοκληρωμένη θεωρία συνωμοσίας, η πίστη στην οποία ενισχύεται και ελέγχεται από το αίσθημα ασφάλειας που επιφέρει.
η πίστη σε μια θεωρία συνωμοσίας ενδυναμώνεται και από θετικούς ενισχυτές που προκύπτουν από την κατοχή εκ μέρους τους μιας “ιδιαίτερης, ξεχωριστής γνώσης”
Αρκετές μελέτες [1,2] αναφέρουν ότι οι άνθρωποι που βιώνουν υψηλότερα επίπεδα άγχους είναι πιο πιθανό να πιστεύουν θεωρίες συνωμοσίας. Οι θεωρίες συνομωσίας προσφέρουν απλουστευτικές μεν, απόλυτες δε, πειστικές και αληθοφανείς εξηγήσεις για πληθώρα ζητημάτων. Τα άτομα που τείνουν να τις υιοθετούν δηλώνουν συχνά έντονη απογοήτευση και έχουν την αίσθηση ότι η κοινωνία στην οποία ζουν κινδυνεύει και διολισθαίνει. Τα χαρακτηριστικά αυτά συνθέτουν μια έντονα απειλητική κατάσταση για τους ίδιους, η οποία τερματίζεται επιτυχώς από την υιοθέτηση θεωριών συνωμοσίας. Συνοπτικά η άκριτη πίστη σε τέτοιες θεωρίες φαίνεται να ενισχύεται:
προσπαθούμε να καλλιεργήσουμε την ανοχή του ατόμου στο γεγονός ότι ο κόσμος μας διέπεται από κάποιου βαθμού απροσδιοριστία
Η ερμηνεία αυτή αποτελεί μια λειτουργική ανάλυση του φαινομένου βάσει των αρχών της Ανάλυσης Συμπεριφοράς, και μπορεί να μας προσφέρει κάποιες κατευθυντήριες γραμμές για το πως θα μπορούσε να μειωθεί η άκριτη πίστη των ανθρώπων σε θεωρίες συνωμοσίας.
Οι αρνητές του κορωνοϊού χαρακτηρίζονται από έναν δυσπροσαρμοστικό τρόπο σκέψης γενικά, που εν μέρει οφείλεται στο αίσθημα ασφάλειας που τους παρέχει. Ένας τέτοιος τρόπος σκέψης δεν μπορεί παρά να είναι επιζήμιος για το άτομο διότι συνοδεύεται και από αντίστοιχες συμπεριφορές μη τήρησης των μέτρων προστασίας, οι οποίες είναι δυνητικά επικίνδυνες τόσο για τον ίδιο όσο και για τη δημόσια υγεία.
Το να μην ψηφίζει κανείς ως απόρροια του ότι θεωρεί ότι το αποτέλεσμα των εκλογών είναι ήδη καθορισμένο από αυτούς που θέλουν να επιβάλλουν τη νέα τάξη πραγμάτων, μπορεί να εξυπηρετεί την ίδια λειτουργία και σε εκείνον που δεν φοράει μάσκα επειδή πιστεύει ότι ο ιός δεν υπάρχει. Και οι δύο συμπεριφορές έχουν ως κοινό υπόβαθρο έναν συνωμοτικό τρόπο σκέψης που τους παρέχει ασφάλεια, αίσθημα ελέγχου και τους κάνει να αισθάνονται “ξεχωριστοί” και “ανώτεροι”. Οι συνέπειες ωστόσο της συμπεριφοράς της αποχής από την ψήφο αφορούν το άτομο, στην περίπτωση όμως της μη τήρησης των μέτρων προστασίας, οι συνέπειες μπορεί να αποβούν μοιραίες τόσο για τον ίδιο όσο και για πολλούς άλλους. Είναι η διαφορά που κάνει τη διαφορά.
Πηγή: Θεμιστοκλής Γεραμούτσος – behaviorlab.gr
by Αντικλείδι , https://antikleidi.com
Ένα από τα μεγαλύτερα παράδοξα της σύγχρονης επιστήμης είναι ότι ενώ συνθέτει μια ηγεμονική κουλτούρα,…
Από όλες τις προφητικές γνώσεις που μπορεί να βρει κανείς στο κλασικό μυθιστόρημα του Όργουελ,…
Το 1784, σε ένα δοκίμιό του με τίτλο αυτή την ερώτηση: "Was ist Aufidarung?", ο…
Υπάρχουν δύο απαραίτητα στοιχεία για τη γνώση: το υποκείμενο της γνώσης (ο γνωρίζων, ή ο…
Ένα μικρό αφιέρωμα στον συγγραφέα και ψυχολόγο Daniel Kahneman που διακρίθηκε για το έργο του…
Για κάποιους είναι τόσο εύκολο να ερωτευτούν με μια ιδέα όσο και έναν άνθρωπο. Οι…