5 + 1 λόγοι για να διαβάσεις Φιλοσοφία

Πολλοί άνθρωποι αποφεύγουν να διαβάσουν φιλοσοφία. Ο λόγος είναι απλός. Η σύγχρονη φιλοσοφία έχει πάρει διαφορετική τροπή από αυτήν που είχε στην αρχαιότητα. Τότε, συναντούσε κανείς παντού φιλοσόφους να συνδιαλέγονται με τον κόσμο. Δεν χρειαζόταν καν να φοιτήσει σε μια σχολή. Τους συναντούσε στον δρόμο (πολλές φορές ζούσαν εκεί), η φιλοσοφία και η ζωή τους ήταν ένα. Σήμερα, η φιλοσοφία θεωρείται ότι είναι δυσνόητη, ότι απευθύνεται σε λίγους, ότι δεν μπορεί να διαβαστεί από τα αυτούσια έργα των φιλοσόφων. Μήπως όμως δεν είναι έτσι; Μήπως όλα αυτά είναι παραπλανητικά και αξίζει να μελετήσεις φιλοσοφία;

1. Ο πρώτος λόγος για να διαβάσει κάποιος Φιλοσοφία είναι ότι δεν είναι μία, είναι πολλές. Κατά συνέπεια, δεν μπορείς να την απορρίψεις γενικά (δεν μου αρέσει η φιλοσοφία…), αλλά μπορείς να διαλέξεις αυτή που σου ταιριάζει. Η ποικιλία είναι τεράστια. Από τον άκρατο ηδονισμό της Κυρηναϊκής σχολής ως τον ασκητικό Κυνισμό μεσολαβεί ένα ευρύ φάσμα φιλοσοφικών Σχολών και φιλοσόφων, πανέτοιμων να σου χαρίσουν το οπλοστάσιο της σοφίας τους. Η φιλοσοφία αυτών των Σχολών δεν αλλάζει κάθε τρεις και λίγο, όπως η επιστήμη, ούτε βασίζεται στην πίστη, όπως η θρησκεία. Επίσης, δεν μαλώνουν μεταξύ τους (φυσικά υπάρχουν γόνιμες φιλοσοφικές διαμάχες), αλλά τουλάχιστον δεν προκαλούν σταυροφορίες και πολέμους. Οι φιλόσοφοι σέβονται τις διαφορετικές απόψεις και ενίοτε τις διακωμωδούν και τις χλευάζουν.

2. Η φιλοσοφία είναι τρόπος ζωής, σε βοηθάει να ζεις καλύτερα. Οι πρακτικές φιλοσοφίες έχουν δοκιμαστεί στο παρελθόν και οι εμπειρίες των φιλοσόφων έχουν καταγραφεί. Γιατί να ξεκινάς από την αρχή; Η φιλοσοφία ασχολήθηκε με την ευτυχία από τον 5ο π.Χ. αιώνα. Κυνισμός, Επικουρισμός, Στωικισμός, αλλά και φιλόσοφοι όπως ο Δημόκριτος και ο Αριστοτέλης αναζήτησαν τον σκοπό της ζωής, δείχνοντάς μας τον δρόμο. Ο Στωικισμός και ο Επικουρισμός έχουν παγκοσμίως χιλιάδες οπαδούς σήμερα. Όλοι δηλώνουν ευτυχισμένοι.

3. Φιλοσοφία σημαίνει Λογική. Ο φιλόσοφος πρέπει πάντα να μπορεί να αποδείξει τον συλλογισμό του, να προσφέρει επιχειρήματα. Η Λογική, ως κλάδος της Φιλοσοφίας, είχε τεράστια επιρροή στη Δυτική σκέψη. Από το βέλος του Ζήνωνα ως τον Ρινόκερο του Wittgenstein οι φιλόσοφοι είχαν να λύσουν προβλήματα με τη βοήθεια της λογικής. Υπάρχει ένας ρινόκερος στην αίθουσα; Αυτό το πρόβλημα έθετε ο Bertrand Russell στον μαθητή του, Ludwig Wittgenstein, ο οποίος αρνιόταν να παραδεχτεί ότι δεν υπήρχε. Ο Russell αστειευόμενος έψαχνε κάτω από τα έδρανα. Αλλά ο Wittgenstein δεν ήθελε να στηριχθεί στα εμπειρικά δεδομένα. Ο φιλόσοφος βασίζεται πρωτίστως στη λογική απόδειξη.

4. Οι φιλόσοφοι ήταν αστείοι. Τουλάχιστον οι αρχαίοι. Ήταν είρωνες και ετοιμόλογοι, σάρκαζαν εαυτούς και αντιπάλους. Η φιλοσοφία είναι διανθισμένη με ιστορίες και ευφυολογήματα που αποτυπώνουν τη μεταξύ τους σχέση. Ο Διογένης ο Κυνικός δεν έχανε ευκαιρία να ειρωνευτεί τον Πλάτωνα. Όταν λοιπόν ο Πλάτων έδωσε τον γνωστό ορισμό του ανθρώπου ως «δίποδου ζώου χωρίς φτερά» (Ἄνθρωπός ἐστι ζῷον δίπουν ἄπτερον), ο Διογένης μάδησε έναν πετεινό και τον παρουσίασε στην αγορά φωνάζοντας: «Ιδού ο άνθρωπος του Πλάτωνα». Ο Πλάτωνας τότε αναγκάστηκε να προσθέσει στον ορισμό «και με επίπεδα νύχια» (πλατώνυχον) (Διογένης Λαέρτιος, Βίοι φιλοσόφων 6.40). Η φιλοσοφία βρίθει από τέτοιες ιστορίες.

5. Η γλώσσα της φιλοσοφίας επίσης δεν είναι μία. Μπορείς να τη διαβάσεις σε μορφή ποίησης (Εμπεδοκλής), αποφθεγμάτων (Ηράκλειτος), μύθων (Πλάτωνας), επιστημονικής διατριβής (Αριστοτέλης), επιστολών (Επίκουρος), ημερολογίου (Μάρκος Αυρήλιος). Ο κατάλογος είναι ατελείωτος.

Γιατί ζούμε; Για τον Σωκράτη, μια ζωή που δεν εξετάζεται δεν αξίζει να τη ζει κανένας άνθρωπος (ὁ δὲ ἀνεξέταστος βίος οὐ βιωτὸς ἀνθρώπῳ) (Πλάτων, Απολογία Σωκράτους 38a5-6). Ζούμε μόνο μία φορά. Η ζωή μας έχει την αξία που εμείς θα της δώσουμε. Αυτός είναι και ο σπουδαιότερος λόγος για να μελετήσουμε φιλοσοφία.

Από το βιβλίο της Έλσας Νικολαΐδου, Φιλοσοφία για όλους: Γιατί να διαβάζουμε τους αρχαίους Φιλοσόφους, Μεταίχμιο 2022

nicolaidou.e@medhigh.com

by Αντικλείδι , https://antikleidi.com