10 έργα τέχνης που μεταβολίζουν τη μελαγχολία σε δημιουργικότητα


Στο πέρασμα των αιώνων, η μελαγχολία απετέλεσε πηγή έμπνευσης για όμορφα έργα τέχνης που υποδεικνύουν ότι το συγκεκριμένο συναίσθημα μπορεί να μας προκαλέσει να διερευνήσουμε την δημιουργικότητα μας.

Στην αρχαία Ελλάδα, ο Ιπποκράτης πίστευε ότι η ανθρώπινη λειτουργία ήταν συνάρτηση τεσσάρων «χυμών» ή ουσιωδών υγρών. Τα υγρά αυτά σχετίζονταν επίσης με τέσσερις βασικές διαθέσεις που εξηγούσαν την ανθρώπινη συμπεριφορά: το αίμα σχετίστηκε με την αισιοδοξία, η κίτρινη χολή με τη χολέρα, το φλέγμα με την απάθεια και η μαύρη χολή με τη μελαγχολία. Αυτό το ιατρικό σύστημα επικράτησε για περισσότερο από 2.000 χρόνια και κυριάρχησε σε πολλούς τομείς της ανθρώπινης ζωής.

Μπορούμε να βρούμε την παρουσία του «Χυμού» σε πολλά επιστημονικά, φιλοσοφικά, λογοτεχνικά και καλλιτεχνικά έργα, ειδικά τη μαύρη χολή. Συνήθως σκεφτόμαστε τη μελαγχολία ως αρνητικό συναίσθημα. Ενώ όμως προέρχεται σαφώς από μια καταθλιπτική κατάσταση, μπορεί να αξιοποιηθεί θετικά. Αυτό το καθολικό ανθρώπινο συναίσθημα, που διαφοροποιείται από τη θλίψη, συνίσταται από μία λαχτάρα για το παρελθόν, μια διαδικασία νοσταλγικής ενδοσκόπησης που αφυπνίζει τα βαθύτερα δημιουργικά μας ένστικτα.

Παρακάτω παρουσιάζονται 10 έργα, μέσα από τα οποία οι δημιουργοί τους απεικόνιζαν τις διάφορες διαστάσεις της μελαγχολίας:

Edvard Munch – Melancholy (1894)

«Είναι μια μελαγχολική αλήθεια ότι ακόμη και οι μεγάλοι άνδρες έχουν τις δικές τους φτωχές σχέσεις»

– Κάρολος Ντίκενς

Ο άνθρωπος σε αυτόν τον πίνακα είναι ο Jappe Nilssen, ένας στενός φίλος του Munch. Ο Nilssen είχε μια ερωτική παράνομη σχέση με μια παντρεμένη γυναίκα που τελικά αποφάσισε να μείνει με τον σύζυγό της, προκαλώντας βαθιά θλίψη στον φίλο του ζωγράφου. Σε αυτό το έργο, αναπαρίσταται ο Nilssen σκεπτικός να κάθεται δίπλα στην ακτή, κοιτάζοντας τον ορίζοντα, ενώ στο βάθος μπορούμε να διακρίνουμε τις φιγούρες μιας γυναίκας και ενός άνδρα που ετοιμάζονται να ανεβούν σε ένα ξύλινο σκάφος, αντιπροσωπεύοντας έτσι την χαμένη αγάπη του φίλου του Munch. Τα ομιχλώδη χρώματα και τα επιμήκη περιγράμματα εκφράζουν τη θλίψη και την ψυχική αδυναμία που αισθάνεται ο χαρακτήρας μετά από αυτή την απατηλή αγάπη.

Louis-Jean-François Lagrenée – La Mélancolie (18th century)

«Σπάνια μελαγχολεί, αφέντη μου• σοβαρή είναι μόνο όταν κοιμάται• κι ούτε τότε• γιατί άκουσα την κόρη μου να λέει πως συχνά ονειρεύεται δυστυχήματα και ξυπνάει με γέλια»

– Ουίλιαμ Σαίξπηρ

Λίγα έχουν ειπωθεί για τον συγκεκριμένο πίνακα, αλλά σε αυτόν ο φημισμένος ζωγράφος απεικονίζει μια γυναίκα με μία θλιμμένη όψη, στηρίζοντας το κεφάλι της στο χέρι της, μία συνηθισμένη απεικόνιση της μελαγχολίας στην τέχνη. Φαίνεται να έχει χαθεί στις σκέψεις της και η κίτρινη ώχρα έρχεται σε αρμονική αντίθεση με το σκοτεινό υπόβαθρο, επισημαίνοντας τη δύναμη των σκέψεών της.


Domenico Fetti – The Repentant St. Mary Magdalene (1617-21)

«Δεν μπορώ να συλλάβω το είδος της ομορφιάς στο οποίο δεν υπάρχει Μελαγχολία».

– Τσαρλς Μπωντλαίρ

Η εικόνα της Μαρίας της Μαγδαληνής ως την ενσάρκωση της μελαγχολίας, ήταν ένα κοινό και επαναλαμβανόμενο μοτίβο στην ευρωπαϊκή τέχνη του 16ου και 17ου αιώνα. Αυτός ο πίνακας ζωγραφικής από τον Fetti απεικονίζει τη Μαρία τη Μαγδαληνή σε μια κλασική στάση που αντιπροσωπεύει το συγκεκριμένο συναίσθημα. Αυτό το μοτίβο απεικονίζει τη ζωή αυτού του σημαντικού προσώπου μετά το θάνατο του Ιησού Χριστού. Δείχνει μια στοχαστική γυναίκα, που νοσταλγεί τις ημέρες που ο Μεσσίας βρισκόταν ακόμα ανάμεσα στους ανθρώπους.

Vincent Van Gogh – Portrait of Dr. Gachet (1896)

«Άρχισα να καταλαβαίνω ότι τα βάσανα και οι απογοητεύσεις και η μελαγχολία δεν είναι εκεί για να μας ενοχλούν ούτε για να μας ευτελίζουν ούτε για να μας στερούν την αξιοπρέπειά μας, αλλά για να μας ωριμάσουν και να μας μεταμορφώσουν».

– Έρμαν Έσσε

Ίσως ένας από τους καλλιτέχνες που σχετίζονται περισσότερο με τη μελαγχολία, είναι ο Vincent van Gogh. Ο Dr. Gachet, ο οποίος φρόντιζε τον καλλιτέχνη τους τελευταίους μήνες της ζωής του, απεικονίζεται με μια ζοφερή όψη. Όπως δηλώνει ο καλλιτέχνης, απεικόνισε τον φίλο του με μια μελαγχολική έκφραση, η οποία θα μπορούσε να φαίνεται σαν μια γκριμάτσα σε όσους την βλέπουν… Λυπημένος αλλά ευγενής, ωστόσο σαφής και έξυπνος, έτσι θα έπρεπε να ζωγραφίζονται τα πορτραίτα.

Aertgen Van Leyden – St. Jerome in his Study by Candlelight (1520)

«Η μελαγχολία είναι η θλίψη που έχει ληφθεί με ελαφρότητα».

– Ίταλο Καλβίνο

Η μελαγχολία είναι μια ανάμνηση από το παρελθόν που απαιτεί αυτο-ενδοσκόπηση. Σε αυτή τον πίνακα ζωγραφικής, ο Van Leyden επανέρχεται σε ένα άλλο πολύ δημοφιλές θέμα της ευρωπαϊκής τέχνης: την εικόνα του Αγίου Ιερώνυμου ενώ μελετά. Αναγνωρισμένος ως γιατρός της Εκκλησίας, ο Άγιος Ιερώνυμος πέρασε χρόνια στην έρημο για να διαλογιστεί σχετικά με την θρησκεία και τον ρόλο της ανθρωπότητας σε αυτήν. Η όψη του αγίου εμφανίζει την μελαγχολία η οποία αναβλύζει στις σκέψεις του για τη θνησιμότητα. Όπως και στο πορτραίτο της Μαρίας της Μαγδαληνής, γέρνει ένα κρανίο, γιατί όταν εμφανίζεται η μελαγχολική θλιβερή σκιά, το σκοτάδι του θανάτου δεν απέχει πολύ.

Pablo Picasso – Melancholy Woman (1902)

«Τίποτα πιο παχύ από τη λεπίδα ενός μαχαιριού που διαχωρίζει την ευτυχία από την μελαγχολία».

– Βιρτζίνια Γουλφ

Αυτό το γυναικείο πορτραίτο ανήκει στην περίφημη Μπλε Περίοδο του Picasso που, όπως πιστεύουν ορισμένοι κριτικοί, ξεκίνησε μετά από την αυτοκτονία ενός από τους πιο στενούς του φίλους. Αυτή η περίοδος χαρακτηρίζεται από μονοχρωματικές εικόνες ζωγραφισμένες μόνο με μπλε αποχρώσεις. Η χρήση αυτού του χρώματος προκαλεί τη θλίψη και την απελπισία, μετατρέποντας τους απεικονισμένους χαρακτήρες αυτής της περιόδου σε μελαγχολικές μορφές.

Artemisia Gentileschi – Mary Magdalene as Melancholy (1625-26)

«Έγραψα όταν δεν ήξερα τη ζωή. Τώρα που γνωρίζω τη ζωή, δεν έχω να πω περισσότερα»

– Όσκαρ Γουάιλντ

Χρησιμοποιώντας το μοτίβο της Μαρίας της Μαγδαληνής ως μια ενσάρκωση της μελαγχολίας, ο Gentileschi απεικονίζει μια πιο ρεαλιστική γυναίκα σε μια φυσική θέση και χαλαρό πρόσωπο. Ο Gentileschi είναι γνωστός για την απεικόνιση γυναικών που έχουν εξουσία και δεν ακολουθούν πραγματικά τους κανόνες της εθιμοτυπίας και των καθιερωμένων κοινωνικών συμπεριφορών.

Salvador Dalí – Uranium and Atomica Melancholica Idyll (1945)

«Όλες οι αλλαγές, ακόμα και οι πιο μακροπρόθεσμες, έχουν τη μελαγχολία τους• γιατί αυτό που αφήνουμε πίσω μας είναι ένα κομμάτι του εαυτού μας• πρέπει να πεθάνουμε σε μια ζωή πριν μπορέσουμε να εισέλθουμε σε άλλη».

– Ανατόλ Φρανς

Οι βομβιστικές επιθέσεις στο Ναγκασάκι και στην Χιροσίμα προκάλεσαν μεγάλη επίδραση στον σουρεαλιστή ζωγράφο. Αυτός ο πίνακας με αμέτρητα σύμβολα και μοτίβα είναι μια επίκριση στον πόλεμο. Αντιπροσωπεύει την ανθρώπινη παρακμή, τον θάνατο, την κατάθλιψη και την καταστροφή. Ωστόσο, εξακολουθεί να υποδηλώνει στιγμές ελπίδας και τη δυνατότητα σωτηρίας.

Frederic Lord Leighton – Lachrymea (1894-95)

“But when the melancholy fit shall fall
Sudden from heaven like a weeping cloud,
That fosters the droop-headed flowers all,
And hides the green hill in an April shroud”

– Τζον Κητς

Ανήκοντας στην αδελφότητα των Προραφαηλιτών, ο Leighton απεικονίζει μια γυναίκα που στέκεται δίπλα σε ένα ταφικό μνημείο. Τα ελληνικά στοιχεία αυτής της ζωγραφικής αντιπροσωπεύουν τη νοσταλγία που η ομάδα αυτή των καλλιτεχνών αισθανόταν για την αρχαία εποχή.

Paul Gauguin – Nevermore (1897)

«Ένιωσα ότι εισέπνευσα μια ατμόσφαιρα θλίψης».

– Έντγκαρ Άλλαν Πόε

Ο Gauguin με τη μοναδική του χρήση των στοιχείων της Ταϊτής και έχοντας σκοπό να απεικονίσει το όραμά του για τη ζωή, παρουσιάζει μια γυναίκα ζωγραφισμένη με σκοτεινά χρώματα που προκαλούν μελαγχολία σε συνδυασμό με την όψη της. Εικάζεται ότι το όνομα το πίνακα αναφέρεται στο πιο διάσημο ποίημα του Πόε.

Αυτά τα έργα δείχνουν ότι η μελαγχολία είναι μια συγκίνηση που μπορεί να προκαλέσει δυστυχία και θλίψη, αλλά είναι και η αίσθηση που μας ωθεί να προχωρήσουμε. Η μελαγχολία ανέκαθεν ήταν συνδεδεμένη με τη δημιουργική διεργασία των καλλιτεχνών και των συγγραφέων, διότι εκφράζει την αυτο-ενδοσκόπηση και την ανάλυση.

_______________________

   Απόδοση: Διαμάντω Γιαλλελή

   Πηγή: culturacollectiva.com.psychologynow.gr

by Αντικλείδι , https://antikleidi.com

 

Σχετικά Άρθρα

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -


- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -