Σκεφτείτε μια δύσκολη επιλογή που θα αντιμετωπίσετε στο κοντινό μέλλον. Μπορεί να είναι ανάμεσα σε δύο καριέρες, καλλιτέχνης και λογιστής, ή ανάμεσα σε μέρη να ζει κανείς, την πόλη ή την εξοχή, ή ακόμα κι ανάμεσα σε δύο ανθρώπους να παντρευτείτε. Θα μπορούσατε να παντρευτείτε την Μπέτυ ή τη Λολίτα.
Ή μπορεί να είναι επιλογή για το αν θα κάνετε παιδιά ή όχι, αν θα φέρετε έναν άρρωστο γονιό να μείνει μαζί σας, αν θα μεγαλώσετε τα παιδιά σας σύμφωνα με μια θρησκεία που ο σύντροφός σας ακολουθεί πιστά αλλά εσάς σας αφήνει αδιάφορο. Ή αν θα δωρίσετε τις αποταμιεύσεις μιας ζωής σε φιλανθρωπία.
Είναι πιθανό ότι η δύσκολη επιλογή που σκεφτήκατε ήταν κάτι μεγάλο, κάτι σπουδαίο, κάτι που έχει σημασία για εσάς. Οι δύσκολες επιλογές φαίνεται πως είναι περιστάσεις μαρτυρίου, τρεμάμενων χεριών, τριξίματος δοντιών. Αλλά νομίζω πως έχουμε παρεξηγήσει τις δύσκολες επιλογές και τον ρόλο που παίζουν στη ζωή μας. Η κατανόηση των δύσκολων επιλογών αποκαλύπτει μια κρυφή δύναμη που ο καθένας μας κατέχει.
Αυτό που κάνει μια επιλογή δύσκολη είναι ο τρόπος με τον οποίον συνδέονται οι εναλλακτικές. Σε μια εύκολη επιλογή, η μια εναλλακτική είναι καλύτερη από την άλλη. Σε μια δύσκολη επιλογή, μια εναλλακτική είναι καλύτερη σε κάποιους τομείς, η άλλη εναλλακτική είναι καλύτερη σε άλλους, και καμία δεν είναι καλύτερη από την άλλη συνολικά. Βασανίζεσαι αν θα πρέπει να μείνεις στην τωρινή δουλειά σου στην πόλη ή να ξεριζώσεις τη ζωή σου για μια πιο απαιτητική δουλειά στην εξοχή επειδή το να μείνεις είναι καλύτερο με κάποιον τρόπο, το να φύγεις είναι καλύτερο με κάποιον άλλο, και καμία δεν είναι συνολικά καλύτερη από την άλλη.
Δεν θα έπρεπε να σκεφτόμαστε ότι όλες οι δύσκολες επιλογές είναι μεγάλες. Ας πούμε ότι αποφασίζεις τι θα φας για πρωινό. Θα μπορούσες να φας δημητριακά πλούσια σε φυτικές ίνες, ή ένα ντόνατ σοκολάτας. Ας υποθέσουμε ότι σε αυτήν την επιλογή μετράει το είναι να είναι νόστιμο και υγιεινό. Τα δημητριακά είναι καλύτερα για τον οργανισμό σου, το ντόνατ έχει καλύτερη γεύση, αλλά κανένα δεν υπερέχει του άλλου ολοσχερώς – μια δύσκολη επιλογή. Η συνειδητοποίηση ότι οι μικρές επιλογές μπορεί επίσης να είναι δύσκολες, ίσως κάνει τις μεγάλες επιλογές να φαίνονται λιγότερο άβατες. Άλλωστε, αφού καταφέρνουμε να αποφασίσουμε τι να φάμε για πρωινό, ίσως να μπορέσουμε να ξεδιαλύνουμε εάν θα μείνουμε στην πόλη ή αν θα ξεριζωθούμε για την καινούργια δουλειά στην εξοχή.
Επίσης δεν θα έπρεπε να σκεφτόμαστε ότι οι δύσκολες επιλογές είναι δύσκολες επειδή είμαστε χαζοί. Όταν αποφοίτησα από το πανεπιστήμιο, δεν μπορούσα να αποφασίσω ανάμεσα σε δύο καριέρες, φιλοσοφία και νομική. Αγαπούσα πραγματικά την φιλοσοφία.Υπάρχουν καταπληκτικά πράγματα που μπορείς να μάθεις ως φιλόσοφος, όλα από την άνεση μιας πολυθρόνας. Αλλά εγώ προέρχομαι από μια ταπεινή οικογένεια μεταναστών όπου η δική μου ιδέα για την πολυτέλεια ήταν το να έχω σάντουιτς με χοιρινή γλώσσα και μαρμελάδα για κολατσιό στο σχολείο, οπότε η σκέψη του να περάσω όλη τη ζωή μου καθισμένη σε μια πολυθρόνα και απλά να σκέφτομαι, μου φαινόταν ως η επιτομή της υπερβολής και της επιπολαιότητας. Πήρα λοιπόν το κίτρινο μπλοκ μου, ζωγράφισα μια γραμμή στη μέση, κι έβαλα τα δυνατά μου να σκεφτώ λόγους υπέρ και κατά κάθε εναλλακτικής. Θυμάμαι ότι σκεφτόμουν, «Μακάρι να ήξερα πώς θα ήταν η ζωή μου σε κάθε μια από τις καριέρες. Αν ο Θεός ή το Νέτφλιξ μού έστελνε ένα DVD των δύο πιθανών μελλοντικών σταδιοδρομιών μου, θα ήμουν κομπλέ. Θα συνέκρινα την μία δίπλα στην άλλη, θα έβλεπα ότι μία ήταν καλύτερη, και η επιλογή θα ήταν εύκολη.»
Αλλά δεν μου ήρθε κανένα DVD, κι επειδή δεν μπορούσα να καταλάβω ποια ήταν καλύτερη, έκανα ό,τι κάνουμε όλοι με τις δύσκολες επιλογές, έκανα την πιο ασφαλή επιλογή. Ο φόβος μη γίνω μια άνεργη φιλόσοφος, με οδήγησε να γίνω δικηγόρος, κι όπως ανακάλυψα,η δικηγορική δεν μου πολυταίριαζε. Δεν ήταν αυτό που ήμουν εγώ. Έτσι, τώρα είμαι φιλόσοφος, και μελετώ δύσκολες επιλογές, και μπορώ να σας πω ότι ο φόβος του άγνωστου, ενώ είναι μια συνηθισμένη κινητήρια προεπιλογή όταν έχουμε να κάνουμε με δύσκολες αποφάσεις, βασίζεται σε μια παρανόησή τους. Είναι λάθος να σκεφτόμαστε ότι στις δύσκολες επιλογές, μια εναλλακτική είναι πραγματικά καλύτερη από την άλλη, αλλά είμαστε απλά πολύ χαζοί για να ξέρουμε ποια, και μιας και δεν ξέρουμε, ας κάνουμε καλύτερα τη λιγότερο ριψοκίνδυνη επιλογή. Ακόμα κι αν πάρουμε δύο εναλλακτικές τη μια δίπλα στην άλλη με πλήρη πληροφόρηση, η επιλογή μπορεί να είναι και πάλι δύσκολη. Οι δύσκολες επιλογές είναι δύσκολες, όχι λόγω της άγνοιάς μας΄ είναι δύσκολες επειδή δεν υπάρχει βέλτιστη επιλογή.
Τώρα, αν δεν υπάρχει βέλτιστη επιλογή, αν η ζυγαριά δεν γέρνει προς μια μεριά έναντι μιας άλλης, τότε σίγουρα οι εναλλακτικές πρέπει να είναι εξίσου καλές, οπότε το σωστό που λέει κανείς για τις δύσκολες αποφάσεις είναι ότι βρίσκονται ανάμεσα σε δυο εξίσου καλές εκδοχές. Αυτό δεν μπορεί να είναι αλήθεια. Εάν οι εναλλακτικές είναι εξίσου καλές, τότε θα έπρεπε απλά να ρίξεις ένα κέρμα για να διαλέξεις και φαίνεται λάθος να σκέφτεσαι ότι έτσι πρέπει να αποφασίζεις ανάμεσα σε καριέρες, μέρη να ζεις, ανθρώπους να παντρευτείς: Απλά ρίξε ένα νόμισμα. Υπάρχει ένας ακόμη λόγος να σκεφτούμε ότι οι δύσκολες επιλογές δεν είναι επιλογές ανάμεσα σε εξίσου καλές εκδοχές.
Ας υποθέσουμε ότι έχεις να διαλέξεις ανάμεσα σε δυο δουλειές: θα μπορούσες να γίνεις τραπεζίτης επενδύσεων ή γραφίστας. Υπάρχει μια πληθώρα πραγμάτων που μετράνε σε μια τέτοια επιλογή, όπως ο ενθουσιασμός της δουλειάς, να κατορθώσεις να έχεις οικονομική ασφάλεια, να έχεις χρόνο να μεγαλώσεις οικογένεια κλπ. ‘Ισως η καριέρα του καλλιτέχνη σε ωθήσει στην αιχμή νέων μορφών εικονογραφικής έκφρασης. Ίσως η καριέρα του τραπεζίτη σε ωθήσει στην αιχμή νέων τρόπων οικονομικών χειρισμών. Φαντάσου τις δυο δουλειές όπως θες ώστε καμία να μην είναι καλύτερη από την άλλη.
Τώρα υπέθεσε ότι βελτιώνουμε τη μία λιγάκι. Υπέθεσε ότι η τράπεζα, για να σε κερδίσει, προσθέτει 500 δολάρια το μήνα στο μισθό σου.Κάνουν τα επιπλέον χρήματα τη δουλειά του τραπεζίτη καλύτερη από εκείνη του καλλιτέχνη; Όχι απαραίτητα. Ο υψηλότερος μισθός κάνει τη δουλειά του τραπεζίτη καλύτερη απ΄ότι ήταν πριν, αλλά μπορεί να μην είναι αρκετά για να κάνει το να είσαι τραπεζίτης καλύτερο από το να είσαι καλλιτέχνης. Αλλά εάν μια βελτίωση σε μια από τις δουλειές δεν την κάνει καλύτερη από την άλλη, τότε οι δύο αρχικές δουλειές θα θα μπορούσαν να είναι εξίσου καλές. Εάν ξεκινήσεις με δύο πράγματα που είναι εξίσου καλά, και βελτιώσεις το ένα, τώρα πρέπει να είναι καλύτερο από το άλλο. Αυτό δεν συμβαίνει με τις δύσκολες επιλογές.
Οπότε τώρα έχουμε έναν γρίφο. Έχουμε δύο δουλειές. Καμία δεν είναι καλύτερη από την άλλη, ούτε είναι κι οι δύο εξίσου καλές. Πώς θα πρέπει να διαλέξουμε; Κάτι φαίνεται να έχει πάει στραβά εδώ. Ίσως η ίδια η επιλογή είναι προβληματική και η σύγκριση είναι αδύνατη. Αλλά αυτό δεν μπορεί να είναι αλήθεια. Δεν είναι ότι προσπαθούμε να διαλέξουμε ανάμεσα σε δύο πράγματα που δεν μπορούν να συγκριθούν. Άλλωστε, ζυγίζουμε τα προτερήματα των δύο δουλειών, όχι τα προτερήματα του αριθμού εννέα και ενός πιάτου τηγανητών αυγών. Μια σύγκριση των γενικών προτερημάτων των δύο δουλειών είναι κάτι που μπορούμε να κάνουμε, και συχνά όντως την κάνουμε.
Νομίζω ότι ο γρίφος προκύπτει εξαιτίας ενός αβάσιμου συμπεράσματος που βγάζουμε για την αξία. Εν αγνοία υποθέτουμε ότι αξίες όπως η δικαιοσύνη, η ομορφιά, η καλοσύνη, είναι παρόμοιες με τις επιστημονικές ποσότητες όπως μήκος, μάζα και βάρος. Πάρτε οποιαδήποτε συγκριτική ερώτηση που δεν περιλαμβάνει κάποια αξία, όπως ποια από τις δύο βαλίτσες είναι βαρύτερη; Υπάρχουν μόνο τρεις δυνατότητες. Το βάρος της μίας είναι μεγαλύτερο, μικρότερο ή ίσο του βάρους της άλλης. Ιδιότητες όπως το βάρος μπορούν να αντιπροσωπευτούν από πραγματικούς αριθμούς – ένα, δύο, τρία κλπ – και υπάρχουν μόνο τρεις πιθανές συγκρίσεις ανάμεσα σε δύο οποιουσδήποτε αριθμούς. Ένας αριθμός είναι μεγαλύτερος, μικρότερος, ή ίσος του άλλου. Αλλά δεν είναι έτσι με τις αξίες. Ως πλάσματα του μετα-Διαφωτισμού, τείνουμε να υποθέτουμε ότι η επιστημονική σκέψη κρατάει το κλειδί σε ό,τι έχει σημασία στον κόσμο μας, αλλά ο κόσμος της αξίας είναι διαφορετικός από τον κόσμο της επιστήμης. Τα πράγματα του ενός κόσμου μπορούν να μετρηθούν από πραγματικούς αριθμούς. Τα πράγματα του άλλου κόσμου δεν μπορούν. Δεν θα έπρεπε να υποθέσουμε ότι ο υπαρκτός κόσμος του μήκους και του βάρους, έχει την ίδια δομή με τον κόσμο του τι θα έπρεπε, του τι πρέπει να κάνουμε. Έτσι, εάν αυτό που είναι σημαντικό για εμάς – η χαρά ενός παιδιού, η αγάπη που έχεις για τον σύντροφό σου – δεν μπορεί να αντιπροσωπευτεί από πραγματικούς αριθμούς, τότε δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι στην επιλογή, υπάρχουν μόνο τρεις δυνατότητες – ότι η μια εναλλακτική είναι καλύτερη, χειρότερη ή ίση με την άλλη. Χρειάζεται να εισάγουμε μια καινούργια, τέταρτη σχέση πέραν του καλύτερου, χειρότερου ή ίσου, που να περιγράφει το τι συμβαίνει στις δύσκολες επιλογές. Μού αρέσει να λέω ότι οι εναλλακτικές είναι «ισότιμες». Όταν οι εναλλακτικές είναι ισότιμες, μπορεί να έχει πολλή σημασία ποια θα επιλέξετε, αλλά η μια εναλλακτική δεν είναι καλύτερη από την άλλη.Αντίθετα, οι εναλλακτικές βρίσκονται στην ίδια γειτονιά αξίας, στον ίδιο σύνδεσμο αξίας, ενώ ταυτόχρονα είναι πολύ διαφορετικές στο είδος της αξίας. Γι΄ αυτό η επιλογή είναι δύσκολη.
Η κατανόηση των δύσκολων επιλογών μ΄ αυτόν τον τρόπο, αποκαλύπτει κάτι για τους εαυτούς μας που δεν γνωρίζαμε. Ο καθένας μας έχει τη δύναμη να δημιουργεί λόγους. Φαντάσου έναν κόσμο όπου κάθε επιλογή που αντιμετωπίζεις, είναι εύκολη, δηλαδή υπάρχει πάντα μια βέλτιστη εναλλακτική. Εάν υπάρχει μια βέλτιστη εναλλακτική, τότε αυτή είναι που πρέπει να διαλέξεις, επειδή μέρος του να είσαι λογικός είναι να κάνεις το καλύτερο αντί να κάνεις το χειρότερο, να επιλέγεις αυτό που έχεις περισσότερους λόγους για να επιλέξεις. Σ΄ έναν τέτοιο κόσμο, θα είχαμε περισσότερη λογική να φοράμε μαύρες κάλτσες αντί για ροζ, να τρώμε δημητριακά αντί για ντόνατ, να ζούμε στην πόλη αντί στην εξοχή, να παντρευτούμε την Μπέτυ αντί για την Λολίτα. Ένας κόσμος γεμάτος από εύκολες επιλογές μόνο, θα μας έκανε σκλάβους της λογικής. Όταν το σκεφτείς, είναι τρελό να πιστεύεις ότι οι λόγοι που σου έχουν δοθεί σου υπαγόρευσαν ότι είχες τους περισσότερους λόγους να ακολουθήσεις ακριβώς αυτά τα χόμπυ που ακολουθείς, να ζήσεις ακριβώς σε αυτό το σπίτι που ζεις, να εργαστείς ακριβώς στην δουλειά που εργάζεσαι. Αντ’ αυτού, αντιμετώπισες εναλλακτικές που ήταν στο ίδιο επίπεδο, δύσκολες επιλογές, και δημιούργησες λόγους για τον εαυτό σου να διαλέξεις εκείνο το χόμπυ, εκείνο το σπίτι κι εκείνη τη δουλειά. ‘Οταν οι εναλλακτικές είναι ισότιμες, οι λόγοι που μας δίνονται, εκείνοι που καθορίζουν εάν κάνουμε ή όχι κάποιο λάθος, μένουν σιωπηλοί ως προς το τι να κάνουμε. Εδώ, στον χώρο των δύσκολων επιλογών, καταφέρνουμε να εξασκήσουμε την κανονιστική μας δύναμη, τη δύναμη να δημιουργήσεις λόγους για τον εαυτό σου, να μεταμορφώσεις τον εαυτό σου στο είδος ανθρώπου για τον οποίον η ζωή στη εξοχή είναι προτιμότερη από την αστική ζωή.
Όταν επιλέγουμε ανάμεσα σε εκδοχές που είναι ισότιμες, μπορούμε να κάνουμε κάτι πραγματικά αξιοσημείωτο. Μπορούμε να τοποθετήσουμε τους εαυτούς μας πίσω από κάθε εκδοχή. Στέκομαι εδώ. Αυτή είμαι. Είμαι υπέρ των επενδύσεων. Είμαι υπέρ των ντόνατς σοκολάτας. Αυτή η απάντηση στις δύσκολες επιλογές, είναι μια λογική απάντηση, αλλά δεν είναι υπαγορευμένη από λόγους που μας έχουν δοθεί. Αλλά μάλλον υποστηρίζεται από λόγους που δημιουργήσαμε οι ίδιοι. ‘Οταν δημιουργούμε λόγους για τους εαυτούς μας για να γίνουμε αυτό το είδος ανθρώπου αντί για εκείνο, γινόμαστε ολόκαρδα αυτοί που είμαστε. Μπορείς να πεις ότι γινόμαστε οι συγγραφείς των δικών μας ζωών.
Έτσι, όταν αντιμετωπίζουμε δύσκολες επιλογές, δεν θα έπρεπε να βαράμε το κεφάλι μας στον τοίχο, προσπαθώντας να καταλάβουμε ποια εναλλακτική είναι καλύτερη. Δεν υπάρχει καλύτερη εναλλακτική. Αντί να ψάχνουμε για λόγους εκεί έξω, θα έπρεπε να ψάχνουμε για λόγους εδώ μέσα Ποιος πρόκειται να γίνω; Μπορεί να αποφασίσεις να γίνεις ένας τραπεζίτης που φοράει ροζ κάλτσες, λάτρης των δημητριακών που ζει στη εξοχή, κι εγώ μπορεί να γίνω ένας καλλιτέχνης που φοράει μαύρες κάλτσες, αστός που αγαπάει τα ντόνατς. Το τι κάνουμε μπροστά στις δύσκολες επιλογές εξαρτάται πολύ από τον καθένα μας.
Άτομα που δεν εξασκούν την κανονιστική τους δύναμη στις δύσκολες επιλογές είναι περιπλανώμενοι. Όλοι γνωρίζουμε τέτοια άτομα.Εγώ περιφέρθηκα άσκοπα ως δικηγόρος. Δεν έβαλα την εξουσία μου πίσω από την δικηγορική. Δεν έκανα για την δικηγορική. Οι περιφερόμενοι άσκοπα επιτρέπουν στον κόσμο να γράψει την ιστορία της ζωής τους. Αφήνουν μηχανισμούς ανταμοιβής και τιμωρίας – χάδια στο κεφάλι, φόβο, την ευκολία μιας επιλογής – να καθορίσει το τι κάνουν. Οπότε το μάθημα των δύσκολων επιλογών καθρεφτίζεται πίσω από τι μπορείς να τοποθετήσεις την εξουσία σου, στο τι μπορείς να γίνεις, και μέσω δύσκολων επιλογών, να γίνεσαι εκείνο το άτομο. Μακράν του ότι είναι πηγές αγωνίας και φόβου, οι δύσκολες επιλογές είναι πολύτιμες ευκαιρίες για εμάς να γιορτάσουμε αυτό που είναι ιδιαίτερο της ανθρώπινης κατάστασης, ότι οι λόγοι που κυβερνούν τις αποφάσεις μας, ως σωστές ή λανθασμένες, μερικές φορές τελειώνουν, και είναι εδώ, στον χώρο των δύσκολων επιλογών, που έχουμε τη δύναμη να δημιουργήσουμε λόγους για τους εαυτούς μας για να γίνουμε οι ξεχωριστοί άνθρωποι που είμαστε. Κι αυτός είναι ο λόγος που οι δύσκολες επιλογές δεν είναι κατάρα, αλλά θεόσταλτες.
Greek translation by Ornella Dailani. Reviewed by Helena Galani.
Αντικλείδι , https://antikleidi.com
