Τόμας Φρίντμαν – Η Θεωρία των Χρυσών Αψίδων για την αποτροπή συγκρούσεων


Καμιά φορά, όταν ταξιδεύω στο εξωτερικό, αναγκάζομαι να βολευτώ μ’ ένα χάμπουργκερ και μια μερίδα τηγανητές πατάτες McDonald’s. Απ’ όσο ξέρω, έχω φάει χάμπουργκερ και τηγανητές πατάτες McDonald’s σε περισσότερες χώρες στον κόσμο απ’ οποιονδήποτε άλλο, και μπορώ να βεβαιώσω ότι έχουν πράγματι, την ίδια γεύση παντού. Αλλά συνεχίζοντας τα τελευταία χρόνια τα ταξίδια μου στον κόσμο, άρχισα να παρατηρώ κάτι πολύ ενδιαφέρον.

Δεν ξέρω πότε ακριβώς το παρατήρησα. Μάλλον ήταν μια ιδέα που μου πέρασε ξαφνικά από το μυαλό κάπου ανάμεσα στο McDonald’s της πλατείας Τιανανμέν του Πεκίνου στο McDonald’s της πλατείας Ταχρίρ του Καίρου και στο McDonald’s της πλατείας Σιών της Ιερουσαλήμ. Η ιδέα ήταν η εξής:

Δεν υπάρχουν δύο χώρες στον κόσμο που να έχουν McDonald’s και να πολέμησαν η μία εναντίον της άλλης αφότου απέκτησαν τα McDonald’s τους.

Δεν αστειεύομαι. Είναι περίεργο. Δείτε τη Μέση Ανατολή: το Ισραήλ έχει σήμερα McDonald’s, η Σαουδική Αραβία έχει McDonald’s, που κλείνει πέντε φορές την ημέρα για να προσευχηθούν οι μουσουλμάνοι, η Αίγυπτος έχει McDonald’s, το ίδιο και ο Λίβανος και η Ιορδανία. Καμιά απ’ αυτές τις χώρες δεν έχει εμπλακεί σε πόλεμο από τότε που εμφανίστηκαν οι Χρυσές Αψίδες, το σήμα κατατεθέν των McDonald’s.

McDonald’s Μόσχα

Πού είναι σήμερα η μεγάλη πολεμική απειλή στη Μέση Ανατολή; Ισραήλ-Συρία, Ισραήλ-Ιράν και Ισραήλ-Ιράκ. Ποιες είναι οι τρεις μεσανατολικές χώρες που δεν έχουν McDonald’s; Η Συρία, το Ιράν και το Ιράκ. Και τι θα λέγατε για την περίπτωση Ινδίας-Πακιστάν; Είμαι σίγουρος ότι θα μπορούσαν να καταστρέψουν η μια την άλλη, επειδή διαθέτουν και οι δυο πυρηνικά όπλα, αλλά μόνο η μία απ’ αυτές -η Ινδία- διαθέτει McDonald’s. Η Ινδία, που το 40% του πληθυσμού της είναι χορτοφάγοι, έχει το πρώτο χωρίς κρέας McDonald’s στον κόσμο, αλλά το Πακιστάν παραμένει -επικίνδυνα- μια χώρα χωρίς McDonald’s.

Επηρεάστηκα τόσο πολύ απ’ αυτή την ιδέα που τηλεφώνησα στην έδρα των McDonald’s στο Όουκμπρουκ του Ιλινόις και τους την είπα. Εντυπωσιάστηκαν πάρα πολύ και με κάλεσαν να τη συζητήσω με ορισμένα από τα διεθνή στελέχη τους στο Πανεπιστήμιο Χάμπουργκερ, το ειδικό ερευνητικό και εκπαιδευτικό τμήμα των McDonald’s. Οι άνθρωποι των McDonald’s έλεγξαν την ιδέα μου και συμφώνησαν ότι δεν μπορούσαν να βρουν εξαίρεση στον κανόνα που έθετα. Φοβόμουν πως η εξαίρεση θα ήταν ο πόλεμος στα Φόκλαντς, αλλά η Αργεντινή απέκτησε το πρώτο δικό της McDonald’s μόλις το 1986, τέσσερα χρόνια μετά τον πόλεμο με τη Μεγάλη Βρετανία. (Εμφύλιοι πόλεμοι και μεθοριακά επεισόδια δεν μετράνε: τα McDonald’s στη Μόσχα, στο Ελ Σαλβαδόρ και τη Νικαράγουα σερβίριζαν χάμπουργκερ και στις δύο πλευρές στη διάρκεια των εμφυλίων πολέμων τους.)

Με βάση αυτό το δεδομένο, εισηγούμαι τη «Θεωρία των Χρυσών Αψίδων για την Αποτροπή Συγκρούσεων» – που ορίζει πως όταν μια χώρα φτάσει στο επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης που της επιτρέπει, να διαθέτει μια μεσαία τάξη αρκετά μεγάλη ώστε να στηρίξει ένα δίκτυο McDonald’s, τότε μεταβάλλεται σε «χώρα McDonald’s». Και οι λαοί των χωρών McDonald’s δεν θέλουν πια τους πολέμους, προτιμούν να περιμένουν στην ουρά για χάμπουργκερ.


Όταν ανέπτυξα την ιδέα μου στον Τζέιμς Κανταλούπο, τότε πρόεδρο της McDonald’s International, μου είπε: «Δεν νομίζω να υπάρχει χώρα με την οποία να μην έχουμε ασχοληθεί. Κάθε τόσο παρελαύνουν από δω πρεσβευτές κι εμπορικοί αντιπρόσωποι που μας μιλάνε για τις χώρες τους και μας εκθέτουν τους λόγους για τους οποίους τα McDonald’s θα είχαν θέση εκεί».

McDonald’s Γεωργία

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τελικά όλες σχεδόν οι χώρες θα αποκτήσουν McDonald’s, όπως δεν υπάρχει αμφιβολία κι ότι τελικά δύο απ’ αυτές τις χώρες θα εμπλακούν σε πόλεμο μεταξύ τους. Αλλά στο μεταξύ η θεωρία μου για τις Χρυσές Αψίδες προκαλεί ένα ενδιαφέρον ερώτημα: Μέχρι ποιο βαθμό μια χώρα που συνδέεται με το σημερινό Ηλεκτρονικό Κοπάδι και φοράει τον Χρυσό Ζουρλομανδύα περιορίζει την ικανότητα της ηγεσίας της να την εμπλέξει σε πόλεμο;

Αυτό το ερώτημα το έχουν διατυπώσει κι άλλοι, στη διάρκεια άλλων, προηγούμενων μεγάλων περιόδων ειρήνης και εμπορίου. Ο Γάλλος φιλόσοφος Μοντεσκιέ έγραψε τον 18ο αιώνα ότι το διεθνές εμπόριο δημιούργησε μια διεθνή «Μεγάλη Δημοκρατία», που συνένωνε όλους τους εμπόρους και τα εμπορικά κράτη και διαμόρφωνε ένα σαφώς ειρηνικότερο κόσμο. Στο Πνεύμα των Νόμων έγραψε ότι «δύο έθνη που διατηρούν εμπορικές σχέσεις, καθίστανται μοιραία αλληλεξαρτώμενα· γιατί αν το ένα ενδιαφέρεται ν’ αγοράσει, το άλλο ενδιαφέρεται να πουλήσει- κι έτσι αυτή η σχέση βασίζεται στις αμοιβαίες ανάγκες τους». Και στο κεφάλαιο με τίτλο «Πώς το εμπόριο διέσπασε τη βαρβαρότητα της Ευρώπης», ο Μοντεσκιέ υποστήριξε τη δική του ανάλογη άποψη:

«Είναι ευτυχία για τους ανθρώπους το γεγονός ότι, παρ’ όλο που τα πάθη τους τούς εξωθούν να είναι κακοί, το συμφέρον τους τούς υπαγορεύει να είναι πολιτισμένοι και ενάρετοι».

Στην πριν από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο περίοδο της παγκοσμιοποίησης, ο Βρετανός συγγραφέας Νόρμαν Έιντζελ παρατήρησε το 1910 στο βιβλίο του The great illusion (Η μεγάλη αυταπάτη) ότι οι μεγάλες δυτικές βιομηχανικές δυνάμεις -Αμερική, Βρετανία, Γερμανία και Γαλλία- έχαναν τη διάθεση για πολεμικές εμπλοκές: «Πώς μπορεί η σύγχρονη ζωή, με τις βιομηχανικές δραστηριότητες να υπερισχύουν συντριπτικά έναντι των απειροελάχιστων στρατιωτικών, να διατηρεί ζωντανά τα ένστικτα που συνδέονται με τον πόλεμο, σε αντίθεση μ’ εκείνα που αναπτύχθηκαν χάρη στην ειρήνη;» Με το ελεύθερο εμπόριο και τις εμπορικές σχέσεις που συνέδεαν στην εποχή του τις μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις, ο Έιντζελ υποστήριξε πως θα ήταν παράλογο γι’ αυτές να εμπλακούν σε πόλεμο, γιατί τόσο ο νικητής όσο και ο ηττημένος θα καταστρέφονταν.

Ο Μοντεσκιέ και ο Έιντζελ είχαν δίκιο. Η οικονομική ενοποίηση καθιστούσε το κόστος του πολέμου πολύ υψηλότερο τόσο για το νικητή όσο και για τον ηττημένο, και όποιο έθνος ήθελε να αγνοήσει αυτό το γεγονός θα καταστρεφόταν. Αλλά η ελπίδα τους πως αυτή η πραγματικότητα θα τερμάτιζε τις γεωπολιτικές διαφορές, διαψεύστηκε. Θα έλεγε κανείς πως ο Μοντεσκιέ και ο Έιντζελ ξέχασαν τον Θουκυδίδη τους. Ο Θουκυδίδης έγραψε στην ιστορία του για τον Πελοποννησιακό Πόλεμο ότι τα έθνη οδηγούνται στον πόλεμο για κάποιον από τους τρεις λόγους -«τιμή, φόβο και συμφέρον»-, και η παγκοσμιοποίηση, ενώ αυξάνει το κόστος της εμπλοκής σε πόλεμο για λόγους τιμής, φόβου ή συμφέροντος, δεν είναι σε θέση να εξαφανίσει οποιοδήποτε απ’ αυτά τα ένστικτα — τουλάχιστον όχι όσο ο κόσμος αποτελείται από ανθρώπους κι όχι από μηχανές. Η πάλη για την εξουσία, η επιδίωξη υλικών και στρατηγικών συμφερόντων και η μόνιμα παρούσα συναισθηματική επιρροή της ελιάς του ενός ή του άλλου, είναι καταστάσεις που διατηρούνται ακόμη και στον κόσμο των μικροτσίπς, των δορυφορικών τηλεφώνων και του Ίντερνετ. Η παγκοσμιοποίηση δεν τερματίζει τις γεωπολιτικές διαφορές. Επιτρέψτε μου να το επαναλάβω για όλους τους ρεαλιστές που διαβάζουν αυτό το βιβλίο: Η παγκοσμιοποίηση δεν τερματίζει τις γεωπολιτικές διαφορές.

Με τη Θεωρία των Χρυσών Αψίδων για την Αποτροπή Συγκρούσεων επισημαίνω απλώς ότι το σημερινό σύστημα παγκοσμιοποίησης αυξάνει σημαντικά τις δαπάνες των χωρών που χρησιμοποιούν τον πόλεμο ως μέσο για ν’ αποκαταστήσουν την τιμή τους, ν’ αντιδράσουν στους φόβους τους ή να προωθήσουν τα συμφέροντά τους. Το καινούργιο σήμερα, σε σχέση με την εποχή που έγραφε ο Μοντεσκιέ, ή ακόμη και ο Έι τντζελ, είναι μια διαφορά στην ένταση. Η σημερινή εκδοχή της παγκοσμιοποίησης -με την οικονομική ενοποίηση, την ψηφιακή ενοποίηση, τη συνεχώς μεγαλύτερη διασύνδεση ατόμων και εθνών, τη διάδοση των καπιταλιστικών αξιών και των δικτύων στις πιο απόμακρες γωνιές του κόσμου και την αυξανόμενη εξάρτηση από τον Χρυσό Ζουρλομανδύα και το Ηλεκτρονικό Κοπάδι- δημιουργεί ένα πολύ ισχυρότερο πλέγμα περιορισμών στην εξωτερική πολιτική των εθνών που είναι συνδεδεμένα με το σύστημα. Αυξάνει τα κίνητρα αποφυγής του πολέμου και αυξάνει το κόστος προσφυγής στον πόλεμο με περισσότερους τρόπους απ’ ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη περίοδο της σύγχρονης ιστορίας.

Αυτό δεν εγγυάται ότι δεν θα γίνουν άλλοι πόλεμοι. Πάντα θα υπάρχουν ηγέτες και έθνη που, για καλούς και για κακούς λόγους, θα καταφεύγουν στον πόλεμο, και μερικά έθνη, όπως η Βόρεια Κορέα, το Ιράκ ή το Ιράν, θα επιλέγουν να ζουν έξω από τους περιορισμούς του συστήματος. Ωστόσο το τελικό συμπέρασμα είναι το εξής: αν στην προηγούμενη περίοδο παγκοσμιοποίησης τα έθνη που μετείχαν στο σύστημα το σκέφτονταν δύο φορές πριν προσπαθήσουν να λύσουν προβλήματα μέσω του πολέμου, στη σημερινή περίοδο παγκοσμιοποίησης θα το σκεφτούν τρεις φορές.

Τόμας Φρίντμαν – Το Lexus και η ελιά

Αντικλείδι , https://antikleidi.com

Σχετικά Άρθρα

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -


- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

1 σχόλιοΣχολιάστε

  • για άλλη μία φορά βλέπουμε πώς κινούνται οι νεοφιλέλευθεροι όπως ο Φρίντμαν: δια της σοφιστείας. Οπως οι αρχαιοι Έλληνες σοφιστές έλεγαν υπεραπλουστευμένα συμπεράσματα που πήγαζαν από ελλειπείς παρατηρήσεις (“το μπουζούκι είναι οργανο, ο αστυνομικός είναι όργανο άρα ο αστυνομικός είναι μπουζούκι”), έτσι και ο Φρίντμαν καταλήγει στο ότι τα McDonalds είναι παράγοντας… ειρήνης και ευημερίας. Οι χώρες που συχνά έρχονται σε ρήξη μεταξύ τους συχνά έχουν αγαστές οικονομικές σχέσεις: η μ. Βρετανίας και η Γερ,ανία είχαν άριστές εμπορικές σχέσεις μέχρι τον Ά.Π.Π και το ίδιο ίσχυε με τις συμμαχικές χώρες και τη Γερμανία μέχρι και τον ΄Β.Π.Π. Μάλιστα, ακόμα και κατά τη διάρκεια των Π.Π. οι εμπόλεμοι είχαν εμπορικές σχέσεις σε κάποια είδη τα οποία ήταν δυσεύρετα σε κάθε χώρα. Οι επενδύσεις σε μία χώρα, όπως στην περίπτωση αυτή τα McDonalds , δεν έπιφέρουν ειρήνη αλλά είναι παράγωγο της ειρήνης που επικρατεί, όχι το αντίστροφο!