Αναζητώντας την ευτυχία

Και φυσικά οι έμποροι πήραν το μήνυμα. Ξαφνικά φάνηκε ότι η απάντηση στο αίνιγμα της ευτυχίας που είχε απασχολήσει φιλοσόφους για χιλιετίες λύθηκε -μπορούμε να την πάρουμε από το εμπορικό κέντρο.

Η τρέλα της ευτυχίας -ιδιαίτερα η εμφάνιση της «θετικής ψυχολογίας»- συνδυάζεται τέλεια με τις απαιτήσεις του σύγχρονου καταναλωτικού καπιταλισμού. Η ευτυχία έχει γίνει ένα προσωπικό έργο, κάτι που δεν προκύπτει από τις κοινωνικές μας συνθήκες αλλά από τις δικές μας προσπάθειες. Εγινε μια μεγάλη ιδιωτική επιχείρηση που συνέβαλε στον έντονο ατομικισμό της καταναλωτικής κοινωνίας.

Στα μεγαλύτερα βιβλιοπωλεία του κόσμου ένα από τα μεγαλύτερα τμήματα έχει την ταμπέλα «Αυτοβοήθεια». Εκατοντάδες τίτλοι με το μυστικό για την ευτυχία: «Εμπιστευθείτε τον εαυτό σας», «Εμπιστευθείτε τον εαυτό σας ως πηγή ευτυχίας» και «Είστε υπεύθυνοι για τη δική σας ευτυχία». Η δυστυχία, μας λένε, προκύπτει επειδή μας λείπουν οι «δεξιότητες» για να είμαστε ευτυχείς.

Πολλοί όμως είναι οι κοινωνιολόγοι και ψυχαναλυτές τα τελευταία χρόνια που πιστεύουν πως τα διδακτικά βιβλία χρησίμευσαν στην επικύρωση ενός αυτοσυντηρούμενου ατομικισμού της σύγχρονης ζωής. Η αμείλικτη έμφαση στον εαυτό.

Δυσλειτουργική οικογενειακή ζωή, ανισότητα, διακρίσεις, εκμετάλλευση στον χώρο εργασίας ή σκληρές κυβερνητικές πολιτικές φέρουν επίσης μεγάλη ευθύνη για την κατάστασή μας. Δεν είναι πάντα στο χέρι μας. Και αυτό δεν αναφέρεται στα βιβλία αυτοβοήθειας που θυμίζουν ξανά και ξανά ότι είμαστε υπεύθυνοι για τη δική μας ευτυχία. Η αλήθεια είναι όμως ότι και άλλοι παράγοντες συμβάλλουν στις αιτίες μελαγχολίας και κατάθλιψης.

Ο Αριστοτέλης ισχυρίστηκε ότι ο καθένας μας έχει δαίμονα ή πνεύμα και ότι ο σκοπός της ζωής είναι να τον ανακαλύψει και να τον τιμήσει, οπότε η προσέγγιση της «καλής ζωής» είναι κοντά στην ιδέα του ευδαιμονισμού. Ο Βικτόρ Ουγκό, πάλι, είπε ότι «η πιο μεγάλη ευτυχία είναι αυτή που μας δίνει η αντίληψη πως μας αγαπούν».

Διάβασα όμως ένα σύνθημα σ’ έναν τοίχο που μου άρεσε ακόμα πιο πολύ. «Τα τρία θεμέλια της ευτυχίας σ’ αυτήν τη ζωή είναι κάτι να κάνεις, κάτι να αγαπάς και κάτι να ελπίζεις».