Αυτό είναι το κεντρικό ερώτημα που θα έπρεπε να βρίσκεται στα χείλια όλων των ανθρώπων – αλλά, δυστυχώς, δεν βρίσκεται. Μερικοί φαντασιώνονται ότι αυτοί ειδικά θα διαφύγουν, επειδή απλώς πιστεύουν ότι η ελπίδα ή η «θετική σκέψη» τους έχει ιδιαίτερη μαγική δύναμη και μερικοί ελάχιστοι πιστεύουν ότι θα διασωθούν, επειδή διαθέτουν τα υλικά μέσα για να αντιμετωπίσουν τις περισσότερες απειλές (ανθρώπινες ή φυσικές).
Οι υπόλοιποι όμως, οι περισσότεροι δηλαδή, ασχολούνται με το ποιος φταίει και, εντοπίζοντας τα αίτια της κατάστασης κατά προτίμηση έξω από αυτούς, θεωρούν πως έχουν τέτοιο ηθικό κύρος επί του ζητήματος ώστε να μη χρειάζεται πλέον να κάνουν τίποτε για να το αντιμετωπίσουν. Ταυτόχρονα, πιστεύουν ότι είναι αρκετά μηδαμινοί ώστε να μη μπορούν να αναλάβουν ως συλλογικότητα την τύχη τους στα δικά τους χέρια. Εδώ, πέραν του ότι οι πολλοί δεν θεωρούν ότι και οι ίδιοι έχουν ευθύνη για τις εξελίξεις, η «ηθική» παρουσιάζεται αδύναμη και ως απλός θεατής των πραγμάτων.
Αυτές είναι οι ψυχολογικές δυσλειτουργίες που έχουν σημαντικό μερίδιο συμμετοχής στα δεινά της εποχής μας. Ωστόσο, παραμένει το ερώτημα του πώς λειτουργεί αυτή η αποσάθρωση του κόσμου σε τέτοια παγκόσμια κλίμακα, δεδομένου ότι οι άνθρωποι ήταν ίδιοι και στο παρελθόν χωρίς όμως να φθάσουν σε τέτοια καταστροφική κρίση σε όλα τα επίπεδα. Για να γίνει αυτό κατανοητό, θα πρέπει να διευκρινίσουμε τι εννοούμε με τη λέξη καταστροφή. Εννοούμε:
Γι’ αυτούς τους λόγους η κοινωνική υποβάθμιση και η απώλεια των πολιτισμικών σταθερών στους αριθμούς 1 και 2 μπορεί να γίνει πολύ πιο βαθιά και στρεβλωτική με απρόβλεπτες συνέπειες για την ανθρωπότητα, πέρα από την καταστροφή των κρατών και των εθνών, που είναι απλώς ένα προοίμιο που αφορά τις μορφές με τις οποίες εκφράζεται η κοινωνική ζωή των ανθρώπων. Πίσω από αυτό μπορεί να ακολουθεί μία δραματική συνειδησιακή στρέβλωση του ανθρώπου, που θα είναι κάτι πολύ χειρότερο από τις απώλειες που προαναφέρθηκαν και την οποία οι διάφοροι διανοητές στον κόσμο θα έπρεπε να λάβουν υπόψη τους και να επιχειρήσουν να την αποτρέψουν ξεφεύγοντας από την επιφάνεια των πραγμάτων.
Επιπλέον, το να σκέπτεται κανείς ότι ορισμένα αρνητικά χαρακτηριστικά υπήρχαν και στους προηγούμενους αιώνες ή στην προϊστορία και ότι, επομένως, έτσι θα έχουμε μία επανάληψη του παρελθόντος είναι αφελές και επιβλαβές, γιατί η οπισθοδρόμηση έχει τη δική της ιδιαίτερη δυναμική και δεν γίνεται όμοια με το παρελθόν απλώς επειδή οι “νέες” μορφές κοινωνικής και ατομικής έκφρασης μπορεί να μοιάζουν με τις παλαιότερες. Δηλαδή, αν σήμερα γίνουν οι άνθρωποι δούλοι, αυτό θα είναι απείρως χειρότερο από τη δουλεία του παρελθόντος – και σε αυτό δεν πρέπει να έχουμε αυταπάτες. Τότε δεν υπήρχε δυνατότητα επιλογής π.χ. θεσμών ή αντίληψης της αξίας της ελευθερίας, επειδή οι δυνατότητες της ανθρώπινης συνείδησης ήταν πιο περιορισμένες. Όταν όμως υπάρχει αυτή η δυνατότητα, τότε η οπισθοδρόμηση όντας συνειδητή έχει τη δική της βουλητική δύναμη και σκοπό και καθόλου δεν ταυτίζεται με το παρελθόν. Επιπρόσθετα, η οπισθοδρόμηση δεν θα σταματήσει στο σημείο που επιλέγει κανείς, γιατί σταμάτημα δεν υπάρχει. Και αντί να επαναλαμβάνει κανείς το “τα πάντα ρει” του Ηράκλειτου για λόγους καταθλιπτικά συναισθηματικούς και γοητευτικά γενικόλογους, θα ήταν καλύτερο να το ερμήνευε και από άλλες πλευρές – είτε τις εννοούσε ο σοφός είτε όχι.
Η εποχή μας είναι μία εποχή καθοριστικής σημασίας και το ότι προηγήθηκαν δύο παγκόσμιοι πόλεμοι στον προηγούμενο αιώνα θα έπρεπε να προβληματίσει βαθιά, αρχικά τη διανόηση και έπειτα την κοινωνία. Το διακύβευμα για τους ανθρώπους δεν ήταν μόνον η οικονομική άνεση αλλά κύρια η πνευματική υποδούλωσή τους. Και αυτή δεν αποτρέπεται με την οικονομία ούτε με τις συγκρούσεις για λεπτομέρειες της σκέψης σε πεδία που είναι ασυμπτωτικά με τη ζωή στην πράξη. Και γίνονται ασυμπτωτικά επειδή αυτό επιδιώκει ο διανοητής. Αλλά και αληθινή πράξη χωρίς σκέψη δεν υπάρχει, οπότε είναι ευθύνη των σκεπτόμενων ανθρώπων να επιχειρήσουν τη σύνδεσή τους.
Πολλοί άνθρωποι αποζητούν την ελπίδα και μόνον, για να προλάβουν να διανύσουν τα χρόνια της ζωής τους προτού τους φθάσουν τα γεγονότα. Αλλά ακόμη και η ελπίδα προϋποθέτει την ύπαρξη λογικής.
Ιωάννα Μουτσοπούλου
Μέλος της ΜΚΟ Σόλων
Φωτογραφίες: pixabay.com
Αντικλείδι , https://antikleidi.com
Συναφές:
Ένα από τα μεγαλύτερα παράδοξα της σύγχρονης επιστήμης είναι ότι ενώ συνθέτει μια ηγεμονική κουλτούρα,…
Από όλες τις προφητικές γνώσεις που μπορεί να βρει κανείς στο κλασικό μυθιστόρημα του Όργουελ,…
Το 1784, σε ένα δοκίμιό του με τίτλο αυτή την ερώτηση: "Was ist Aufidarung?", ο…
Υπάρχουν δύο απαραίτητα στοιχεία για τη γνώση: το υποκείμενο της γνώσης (ο γνωρίζων, ή ο…
Ένα μικρό αφιέρωμα στον συγγραφέα και ψυχολόγο Daniel Kahneman που διακρίθηκε για το έργο του…
Για κάποιους είναι τόσο εύκολο να ερωτευτούν με μια ιδέα όσο και έναν άνθρωπο. Οι…