Αντικλείδι

Οι πρώτοι Έλληνες του Λονδίνου

Στο Λονδίνο, οι πρώτοι Έλληνες πήγαιναν ιδίως για σπουδές. Μετά την Άλωση ορισμένοι που εγκατέλειψαν την Κωνσταντινούπολη και από τη σημερινή Ελλάδα έφθασαν ως την Αγγλία.

Πρώτος Έλληνας που πήγε στο Λονδίνο 23 χρόνια μετά, θεωρείται ο Γεώργιος Ερμώνυμος. Καταγόταν από τη Σπάρτη και ήταν μαθητής του Πλήθωνα Γεμιστού. Μετέβη στη βρετανική πρωτεύουσα μετά την Ιταλία και τη Γαλλία με σκοπό να απελευθερώσει τον Επίσκοπο της Υόρκης που είχε φυλακιστεί από τον βασιλιά Εδουάρδο Δ’ εκτελώντας εντολή του Πάπα Σίξτου Δ’, που έφερε με επιτυχία σε πέρας.

Τον ακολούθησε ο Κερκυραίος λόγιος Νίκανδρος Νούκιος, ο κωδικογράφος Εμμανουήλ από την Κωνσταντινούπολη, ο Ιωάννης Σερβόπουλος κ.ά.

Ο Βάσος Τσιμπιδάρος, που μας δίνει τις πληροφορίες αυτές στο βιβλίο του «Οι Έλληνες στην Αγγλία» (Αθήνα 1974, σσ. 14-16), κάνει λόγο και για τη μετάβαση Παλαιολόγων από τον Μυστρά, ένας από τους οποίους ήταν ο Θεόδωρος (1636), που ετάφη στο προαύλιο εκκλησίας στο Llandulf της Κουρνουάλης, όπως αργότερα ένας άλλος, που υπηρέτησε στον στρατό του Κρόμβελ, στο αβαείο του Ουεστμίνστερ. Οι Παλαιολόγοι αυτοί αφελληνίστηκαν.

Ο τελευταίος ονόματι Άρτσυ – Γουάιτ Παλαιολόγος ήταν ταχυδρομικός υπάλληλος (όπ. παρ., σσ. 16-19). Τον 17ο αι. πήγε για σπουδές στην Αγγλία ο μετέπειτα πατριάρχης Αλεξανδρείας Μητροφάνης ο Κριτόπουλος κι ο Χριστοφόρος Άγγελος (1638) από την Πελοπόννησο. Και οι δυο αυτοί λόγιοι. Έλληνες φοίτησαν στο Κολέγιο Μπάλιολ της Οξφόρδης, από τα πιο φημισμένα της εποχής. Στο Λονδίνο έμεινε μαζί με τον αδελφό του εμπορευόμενο ο Νικόδημος Μεταξάς (έφτασε το 1620), που επιχείρησε να λειτουργήσει στην Κωνσταντινούπολη, με τη στήριξη του Κύριλλου Λούκαρη ελληνικό τυπογραφείο για να τυπώνονται βιβλία, που θα φώτιζαν το Γένος, το έκαναν όμως γυαλιά καρφιά, όπως είδαμε, οι Τούρκοι, όπου τον κατέδωσαν οι Ιησουίτες, γιατί τον έβλεπαν εμπόδιο στο προσηλυτιστικό έργο τους, για το οποίο είχαν εγκαταστήσει πολύγλωσσο τυπογραφείο με ελληνικό τμήμα (όπ. παρ., σσ. 19-23).

Greek Street, Soho, London

Στο Κολέγιο Μπάλιολ σπούδασε κι ο Ναθαναήλ Κανώπιος, στον οποίο οφειλόταν η διάδοση του καφέ στην Αγγλία, όπου μετέφερε τη συνήθειά του να ψήνει και να πίνει τον καφέ του. Από αυτόν τα πρώτα καφενεία στο Λονδίνο λέγονταν Grecian (όπ. παρ., σσ. 23-24). Ο Κανώπιος, που χρημάτισε εφημέριος στην αγγλικανική εκκλησία του Χριστού στην Οξφόρδη, πήγε μετά στην Ολλανδία. Σύμφωνα μ’ ένα δημοσίευμα στο περιοδικό «Αποθήκη Ωφελίμων Γνώσεων» που έβγαινε στη Σμύρνη (Απρίλιος 1840), το πρώτο καφενείο λειτούργησε το 1652 κάποιος Ελληνας που ονομαζόταν Πασκουά(;) Από τότε πολλαπλασιάστηκαν και το 1700 τους επέβαλε φόρους η βρετανική κυβέρνηση. Στον ίδιο αιώνα μετέβη στο Λονδίνο και ο Αθηναίος Φιλαράς, που προηγουμένως σπούδασε στην Iταλία και τη Γαλλία, και συνδέθηκε με φιλία με τον μεγάλο Άγγλο ποιητή Μίλτωνα (όπ. παρ., σσ. 26-27).

Ο Κων. Σάθας κάνει λόγο για ομαδική μετανάστευση Ελλήνων υπό τον άλλοτε αρχιεπίσκοπο Σάμου Ιωσήφ Γεωργερίνη προέρχονταν κυρίως από τη Σάμο, τη Μάνη και τη Μήλο, που με άδεια και οικονομική ενίσχυση του βασιλιά της Αγγλίας έκτισαν στο Σόχο, στην ονομαζόμενη ώς σήμερα Ελληνική οδό (Greek Street), το 1680 ναό προς τιμήν της Παναγίας. Ο Τσιμπίδάρος αφιερώνει πολλές σελίδες στην εκδοχή για την ίδρυση του ναού, που διατυπώνει ο Κωνσταντίνος Ροδοκανάκης, απατεώνας-πλαστογράφσς, αργότερα μαθητής του περιβόητου Καιν. Σιμωνίδη, που τον ξεσκέπασε ο περίφημος Ελληνιστής Αιμίλιος Legrand με το έργο του «Le Dossier Rodokanakis» (σσ. 27-28). Αμφίβολο είναι το πέρασμα από την αγγλική πρωτεύουσα του Κωνσταντίνου Γεράκη, που έγινε πρωθυπουργός του Σιάμ. Φαίνεται πάντως ότι το Λονδίνο ελκύει τυχοδιωκτικές φυσιογνωμίες.

Στον 180 αιώνα έφθασε εκεί ο σπουδαίος γιατρός από τη Χίο Εμμανουήλ Τιμόνης (1650 π. – μετά το 1741), που έγινε μέλος της Βασιλικής Εταιρείας του Λονδίνου, για να σπουδάσει στην Οξφόρδη (βλ. γι’ αυτόν το κεφάλαιο για τους επιστήμονες γιατρούς), Ακολούθησε ο Φραγκίσκος Προσαλέντης από την Κέρκυρα και ο Αλέξανδρος Ελλάδιος.