Και είπεν ο άνθρωπος, γεννηθήτω φως
Στην μακραίωνη διαδρομή του ανθρώπου, η καταλυτική παρουσία τ φωτός αποτέλεσε πηγή μύθων και θαυμασμού. Παράλληλα όμως. * δημιουργία τεχνητού φωτός, που καταλύει τα σκοτάδια και την νύχτα άλλαξε ουσιαστικά τον τρόπο ζωής και την καθημερινότητά του.
Η φωτιά συνιστά την πρώτη τεχνητή πηγή φωτός, και η ανακάλυψή της τοποθετείται στο απώτερο παλαιολιθικό παρελθόν. Αξιόπιστες όμως τεχνικές για την εκμετάλλευσή της φαίνεται να διαθέτει μόνο άνθρωπος της νεολιθικής εποχής. Από τότε οι χρήσεις της φωτιάς φωτίζουν -κυριολεκτικά και μεταφορικά- τον δρόμο των κοινωνιών του πολιτισμού, και στηρίζουν την τεχνολογική πρόοδο.
Τους έκανα κι ένα άλλο δώρο: τη φωτιά
Απ όπου αμέτρητες τέχνες θα μάθουν.
Από παλιά, πάντως, το άναμμα των ξύλων δεν είχε την αποκλειστικότητα στην παραγωγή της φωτιάς και των αγαθών της. Στην κλασική Αρχαιότητα χρησιμοποιούσαν πυρσούς που έκαιγαν κουρέλια ή πίσσα Με τον ίδιο τρόπο φώτιζαν αργότερα τις πόλεις τους οι Ρωμαίοι. Πολύ παλαιός επίσης τρόπος φωτισμού είναι η καύση ζωικών λιπών ή λαδιού, που θα οδηγήσει στην κατασκευή του λυχναριού. Αξίζει να σημειωθεί ότι ένα από τα αρχαιότερα λυχνάρια που έχουν ανακαλυφθει έχει ηλικία 15.000 χρόνων! Στερεοποιημένο λάδι είναι επίσης το κερί που έχει μακρά ιστορία και χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα – είτε για λόγους ανάγκης είτε σε στιγμές ρομαντικές. Το φως των κεριών θα χρησιμοποιηθεί από τον Καβάφη σε έναν σπαρακτικό συμβολισμό του χρόνου που περνά:
Οι περασμένες μέρες πίσω μένουν –
μια θλιβερή σειρά κεριά σβησμένα’
τα πιο κοντά βγάζουν καπνό ακόμα –
κατάμαυρα κεριά, κυρτά, λιωμένα…
Είναι, πάντως χαρακτηριστικό ότι κατά τον Μεσαίωνα τα κεριά ήταν τόσο ακριβά, που κατά τις δίκες πλήρωναν στον δικαστή ειδικό φόρο για την χρήση τους!
Είναι αυτονόητο ότι όσο πλήθαιναν οι επιστημονικές γνώσεις για το φως τόσο ανοίγονταν και νέες δυνατότητες στις φωτεινές πηγές κι στις χρήσεις τους. Η μεγάλη, η ουσιαστική στροφή θα γίνει με τη ανακάλυψη του ηλεκτρισμού και την εντυπωσιακή εξάπλωση των εφαρμογών του. Σήμερα, που οι τρόποι του ηλεκτρικού φωτισμού εμφανίζουν μια απέραντη λειτουργική και αισθητική ποικιλία, δύσκολα συνειδητοποιείται ότι η εφεύρεση του ηλεκτρικού λαμπτήρα έχει ηλικία μόλις μεγαλύτερη από έναν αιώνα.
Η εξέλιξη των λαμπτήρων και των άλλων πηγών ηλεκτρικού φωτισμού υπήρξε ταχύτατη. Στην σύγχρονη εποχή, τρεις είναι οι τρόποι με τους οποίους παράγεται το φως από ηλεκτρικές λάμπες. Στους λαμπτήρες πυρακτώσεως, πρώτα, το ηλεκτρικό ρεύμα θερμαίνει έντονα ένα νήμα, που ακτινοβολεί φως με μεγάλη χρωματική ποικιλία. Αντίθετα, στους λαμπτήρες φθορισμού -ο δεύτερος τρόπος- δεν υπάρχει νήμα, αλλά αέριο υπό χαμηλή πίεση. Όταν το αέριο διεγερθεί από ηλεκτρικό ρεύμα εκπέμπει υπεριώδη ακτινοβολία, που προσπίπτει σε μια επένδυση φωσφόρου και παράγει, λόγω του φθορισμού, ορατό φως. Ο τρίτος, τέλος, τρόπος δημιουργίας φωτός απαντά στους λαμπτήρες εκκενώσεως. Χρησιμοποιεί και πάλι αέριο υπό χαμηλή πίεση και όχι νήμα. Εδώ όμως η διέλευση ηλεκτρικού ρεύματος από το αέριο παράγει απευθείας ορατό φως, που το χρώμα του καθορίζεται από το είδος του αερίου.
Η αφθονία του τεχνητού φωτός διώχνει τη νύχτα από παντού, έχει όμως παράλληλα και τα σοβαρά της παρεπόμενα: αυξάνει ακόμα περισσότερο την απόσταση του ανθρώπου από την φύση και τους ψιθυρισμούς της. Στις σημερινές κατοικίες, το άπλετο φυσικό φως θεωρείται ακριβό πλεονέκτημα, ενώ ακόμα και η θέαση του νυχτερινού ουρανού είναι πια αδύνατη στις μεγάλες πόλεις.
Η βασανιστική νοσταλγία του φυσικού φωτός και της μοναδικής ποιότητάς του -είτε πρόκειται για το ήπιο φως του δειλινού είτε για το λαμπρό φως μιας καλοκαιρινής ημέρας- χαρακτηρίζει την σύγχρονη ζωή. Παράλληλα όμως με την νοσταλγία του φωτός, τον συγγραφέα βασάνιζε και η νοσταλγία εκείνης, οι προσδοκίες που γεννά η μνήμη. Κάποιες στιγμές ωστόσο δεν ήταν βέβαιος αν την συνάντησε ποτέ, φοβόταν ότι μπορεί να ήταν απλώς μια οπτασία του φωτός, ότι το πρόσωπο και οι κινήσεις της οφείλονταν στο φως και στους αντικατοπτρισμούς του.
by Αντικλείδι , https://antikleidi.com
Συναφές:
Ένα από τα μεγαλύτερα παράδοξα της σύγχρονης επιστήμης είναι ότι ενώ συνθέτει μια ηγεμονική κουλτούρα,…
Από όλες τις προφητικές γνώσεις που μπορεί να βρει κανείς στο κλασικό μυθιστόρημα του Όργουελ,…
Το 1784, σε ένα δοκίμιό του με τίτλο αυτή την ερώτηση: "Was ist Aufidarung?", ο…
Υπάρχουν δύο απαραίτητα στοιχεία για τη γνώση: το υποκείμενο της γνώσης (ο γνωρίζων, ή ο…
Ένα μικρό αφιέρωμα στον συγγραφέα και ψυχολόγο Daniel Kahneman που διακρίθηκε για το έργο του…
Για κάποιους είναι τόσο εύκολο να ερωτευτούν με μια ιδέα όσο και έναν άνθρωπο. Οι…