Τίποτα δεν έχει τελειώσει, μέχρι να τελειώσει πραγματικά

Ο Λέων Μπατής ήταν ο παππούς μου. Πατέρας του πατέρα μου. Είχε γεννηθεί στα Ιωάννινα, όπου και ζούσε με την οικογένειά του, μέχρι που μετακόμισαν στην Αθήνα, για να σωθούν από τους Γερμανούς.

Στην Αθήνα, είχε βγει διαταγή όλοι οι Εβραίοι άνδρες να δίνουν το παρόν στην εβραϊκή συναγωγή, κάθε Παρασκευή απόγευμα. Έτσι, λέει, θα γλίτωναν. Όπως αποδείχθηκε, εξαπατήθηκαν οικτρά. Κάποια Παρασκευή, τους μάζεψαν όλους -τόσο εύκολα- και τους εκτόπισαν με τα τρένα στο Άουσβιτς.

Προς το τέλος του πολέμου, όταν οι Γερμανοί κατάλαβαν ότι τον χάνουν τον πόλεμο, για να μην αφήσουν ίχνη των εγκλημάτων τους στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως, διέταξαν την εκκένωσή τους από τους επιζώντες κρατουμένους και την ομαδική εκτέλεσή τους στα δάση.

Σ´ ένα τέτοιο απόσπασμα βρέθηκε ο Λέων Μπατής, ένας νέος άνδρας τρομαγμένος μέχρι θανάτου, πεινασμένος μέχρι θανάτου και ξεπαγιασμένος μέχρι θανάτου. Ένα ανθρώπινο λείψανο. Ένα σακί με κόκαλα. Και όμως, την ύστατη στιγμή, κλάσματα του δευτερολέπτου πριν τον πυροβολισμό που θα έδινε τέλος στο μαρτύριό του, υπερίσχυσε το ένστικτο της επιβίωσης. Και έτρεξε.

Κατάφερε να συνεχίζει να τρέχει, με τους Γερμανούς να πυροβολούν στην πλάτη του και τα εκπαιδευμένα σκυλιά τους αμολημένα, να τον κυνηγάνε.

Ήταν τόσο αδύνατος που χώρεσε και κρύφτηκε μέσα στην κουφάλα ενός δέντρου. Ήταν τόσο τεράστια τα δέντρα, τόσο πυκνά τα δάση. Όταν νύχτωσε για τα καλά, οι Γερμανοί παραιτήθηκαν από το ανθρωποκυνηγητό.

Για τον παππού μου άρχιζε το ταξίδι της επιστροφής από το θάνατο, στη ζωή… Πεζός. Από το Άουσβιτς της Πολωνίας, στην πατρίδα.

Έφτασε με τα πόδια στη Ρουμανία. Χωρίς τροφή, χωρίς ρούχα και παπούτσια, ατέλειωτη πορεία στα παγωμένα δάση. Ο πόλεμος δεν είχε τελειώσει. Δεν είχε όμως τελειώσει και η ανθρωπιά. Μια οικογένεια χωρικών τον περιμάζεψε. Τον έκρυψαν μέσα στο σταύλο τους, μέχρι την απελευθέρωση. Με κίνδυνο της ζωής τους, του πρόσφεραν τη ζωή…

Ο παππούς μου ήταν ο πρώτος επιζών που επέστρεψε στην Ελλάδα. Τον είπαν αμέσως τρελό. Ο τρελός της Θεσσαλονίκης. Η φήμη του αποκαταστάθηκε το 1967, από την εφημερίδα Ακρόπολις (αντίγραφο του άρθρου και φωτογραφία του Λ. Μπατή εκτίθενται στο Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος- Νίκης 39, Αθήνα).

**********************

Τούτη τη διήγηση την άκουσα από τη γιαγιά μου εκατοντάδες φορές, όταν ήμουν μικρή. Ο ίδιος δεν μίλησε ποτέ γι αυτό, σε μας τα εγγόνια. Μόνο έκλαψε (νομίζω έπαιξε ρόλο και η ευσυγκινησία – κουσούρι από τα αλλεπάλληλα εγκεφαλικά), όταν πέρασα στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, στη Φιλοσοφική, γιατί φαντάστηκε ότι η δουλειά μου θα ήταν να γράφω βιβλία και ότι θα έγραφα πρώτα την ιστορία των άλλων παππούδων μου, των Θεσσαλονικιών…

Νομίζω ότι τίποτα δεν έπαιξε μεγαλύτερο ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς μου, όσο η πορεία του παππού μου από το θάνατο, στη ζωή.

Έμαθα να αγωνίζομαι, όσο υπάρχει ελπίδα. Έμαθα να μην παραιτούμαι.

-ΤΙΠΟΤΑ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΤΕΛΕΙΩΣΕΙ, ΜΕΧΡΙ ΝΑ ΤΕΛΕΙΩΣΕΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ.

Ο παππούς μου δραπέτευσε από το εκτελεστικό απόσπασμα. Ένα κλάσμα δευτερολέπτου τον χώριζε από το τέλος. Δεν άφησε το τέλος να έρθει. Επέλεξε τη ζωή. Βρήκε ξανά την οικογένειά του- όσους φυσικά κατάφεραν να σωθούν-, έκανε κι άλλο παιδί, είδε εγγόνια και δισέγγονα. Έστησε από την αρχή την επιχείρησή του, ταξίδεψε, γνώρισε, έδωσε, πήρε.

Έμαθα ότι όλοι είμαστε ξένοι μεταξύ μας, μέχρι να αποφασίσουμε να γίνουμε οικογένεια.

-ΑΝ ΣΩΣΕΙΣ ΕΝΑΝ ΑΝΘΡΩΠΟ, ΕΙΝΑΙ ΣΑΝ ΝΑ ΕΣΩΣΕΣ ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ*

Μια οικογένεια αγνώστων κινδύνευσε για να σώσει έναν ξένο. Κι εμείς, τα παιδιά και τα εγγόνια του το θυμόμαστε πάντα με ευγνωμοσύνη και το διδάσκουμε στα δικά μας παιδιά.

********************************

~ Sofi Bati

* Ταλμούδ-συλλογή της προφορικής ιουδαϊκής διδασκαλίας

Αυτή την πραγματικά απίστευτη ιστορία, μας την παρέθεσε η εγγονή του Μπατή, η Sofi Bati, σχολιάζοντας μια δημοσίευση ενός άρθρου μας, απόσπασμα από ένα βιβλίο του Μαζάουερ (Θεσσαλονίκη πόλη των φαντασμάτων – Η επιστροφή των Εβραίων) που ξεκινά ως εξής: