Η γοητεία της επανάληψης

Aς ξεκινήσουμε από την αλληλεπίδραση σώματος και νου: ο ανθρώπινος εγκέφαλος καταγράφει -και ”αποθηκεύει” στο σώμα των πληροφοριών του- τις οργανικές εσωτερικές λειτουργίες του ανθρώπινου σώματος (καταγράφει, π.χ., την αέναη -και συνήθως σταθερή- ροή των χτύπων της καρδιάς ή της αναπνοής). Παρατηρώντας επίσης εκεί έξω την ίδια τη φύση, διαπιστώνει -μέσα από τις επαναλήψεις, τη σταθερότητα και τον κύκλο που κάνουν τα πράγματα- ένα θεμελιώδη ζωικό ρυθμό σε όλα.

Η ρυθμική κίνηση μάλιστα που (κατά περίπτωση) παρατηρεί, βιώνει ή εφαρμόζει τον βοηθά να συντονίζει καλύτερα τις δραστηριότητες και την εργασία του. Αλλά και κοινωνικοποιεί, ενώνει τα άτομα μέσα σε μια ομάδα. Κάθε διαταραχή του ρυθμού, αντίθετα, διαταράσσει τη διαδικασία της ζωής και της εργασίας. Ίσως και με βάση μια γενετική-έμφυτη ανάγκη για ”οικονομία” στις ανθρώπινες λειτουργίες, αλλά και για ελαχιστοποίηση του κόπου.

Όλα αυτά μάς προσφέρουν μια ασφάλεια, αλλά και μια ”καταγωγική” ηδονή. Εξ ου βέβαια και η αρχέγονη έντονη συγκίνηση που περιέχεται σε ό,τι έχει αυστηρό ρυθμό ή παραπέμπει σε οργανικές λειτουργίες: π.χ. η έντονη υποβολή που ασκούν αυτοματιστικά στον ακροατή οι σταθεροί και επαναλαμβανόμενοι ήχοι ενός τυμπάνου, που ανακαλούν τους χτύπους της καρδιάς. Η η συγκίνηση που παράγει η ποίηση και η τέχνη, με τη συμμετρία, τη ρίμα, τις αναλογίες, της επαναλήψεις, την αναπαραγωγή των μορφών κ.τ.λ.

Ας το γενικεύσουμε όμως: κατά βάθος, η αταξία τρομάζει εμάς τους ανθρώπους στην προσπάθειά μας να διατηρήσουμε υπό τον έλεγχό μας την περίπλοκη πραγματικότητα. Προσβάλλει την τάση πολλών να αναζητούν την ασφάλεια, τη συντήρηση και την ”οικονομία” των πραγμάτων. Την όποια, τέλος πάντων, σταθερότητα, στη βάση του οργανικού ρυθμού που αναφέραμε.

Να γιατί -κατ’ επέκταση- εντυπωσιαζόμαστε όταν στην πάροδο των χρόνων βλέπουμε κάποιες καταστάσεις, κάποια γεγονότα να μην παραβιάζονται ποτέ. Μια εντύπωση βέβαια που αποκτά γοητεία, όταν η ίδια αυτή επανάληψη μάς είναι και επιθυμητή ή συμφέρουσα. Πάντως -έστω και υποσυνείδητα- συχνά την επιζητούμε, αφού έτσι δείχνει στην αντίληψή μας να αποκτά -με τον τρόπο του- τάξη το, φαινομενικά τουλάχιστον, άναρχο σύμπαν. Και αμέσως σπεύδουμε, με περισσή ζέση, να την καταγράψουμε: στατιστική, Επιστήμη, Ιστορία.

Kαι ο ”μύθος” του Βιβλίου Guinness, επίσης: τα κάθε λογής ρεκόρ που ”πουλάνε”, και ερεθίζουν το ανθρώπινο θυμικό. Κι ακόμη πιο εντυπωσιακά: πόσο συχνά εμείς οι άνθρωποι, εν είδει εμμονής, έχουμε τις ”κεραίες” μας ανοιχτές, ώστε να ”ανακαλύπτουμε” -συχνά εκ των υστέρων, κατά πώς θέλουμε και μας συμφέρει- ελκυστικές και γοητευτικές, κατά τα άλλα, αριθμητικές ή άλλες συσχετίσεις; Οι οποίες αναδεικνύουν επαναλαμβανόμενες συμπτώσεις και, τέλος πάντων, μια θαυμαστή τάξη και αρμονία, στην ανακάλυψη της οποίας περηφανευόμαστε ότι συμβάλλουμε;

 Έχουμε σκεφτεί, αλήθεια, πώς θα ήταν ένας κόσμος στον οποίο σπάνια θα παρατηρούσαμε ή καταγράφαμε επαναλήψεις ή συσχετίσεις καταστάσεων; Πόσο αδιάφορο ή άχαρο θα μας φαινόταν ένα τέτοιο -πλήρως ”ατίθασο”- ”σύμπαν”;

Φυσικά, υπάρχει και η αντίρροπη τάση: να περιμένουμε…πως και πως να τερματιστεί μία διαρκής και επαναλαμβανόμενη κατάσταση, αναζητώντας την ανανέωση -αλλά και την εξισορρόπηση- των πραγμάτων. Ή μια νέα διεγερτική αλλαγή. Πόσο μάλλον αν αυτή η αλλαγή υλοποιεί κάποιες επιθυμίες μας. Αλλά αυτή η τάση δεν μοιάζει να έχει τη σαγήνη της πρώτης.

Γιατί εκείνη -η πρώτη- αναφέρεται στο ”μεταφυσικό”, το μόνιμα ανεξήγητο, αυτό δηλαδή που -μέσα από τις πολλές επαναλήψεις του- παραβιάζει τη συνήθη ισορροπία ανάμεσα σε αντίθετες καταστάσεις, που διέπει -και που αργά ή γρήγορα περιβάλλει- κάθε ”σύστημα”.

Ενώ η δεύτερη συνδέεται με ένα γεγονός που, όσο εντυπωσιακό και αν φαντάζει, μπορεί να είναι απλώς στιγμιαίο. Δεν αποκλείεται και ολότελα τυχαίο.

************************

Απόσπασμα από το βιβλίο “Νου-Τοπία”, του Νάσου Κατσώχη, από τις εκδόσεις Ρώμη.

Αντικλείδι , https://antikleidi.com

Συναφές: 

Απ-Ουσία.

Αλλάζει ο άνθρωπος;