Διάβασα αυτές τις μέρες πως ο άνθρωπος που διέταξε την κατασκευή του σχεδόν άπειρου Σινικού Τείχους ήταν εκείνος ο πρώτος Αυτοκράτορας, ο Τσι Χουάνγκ Τι, ο ίδιος που είχε προστάξει να καούν όλα τα βιβλία πριν απ’ αυτόν.
Το γεγονός ότι τα δύο αυτά κολοσσιαία εγχειρήματα –οι πεντακόσιες ή εξακόσιες λεύγες βράχοι που όρθωσε κατά των βαρβάρων, και η στυγνή κατάλυση της Ιστορίας, δηλαδή του παρελθόντος– ήταν έργο ενός ανθρώπου και, κατά κάποιον τρόπο, τον χαρακτήρισαν, με ικανοποίησε και, ταυτόχρονα, με προβλημάτισε ανεξήγητα. Σκοπός αυτού του σημειώματος είναι να ερευνήσω τις αιτίες αυτών των συναισθημάτων.
Το κάψιμο βιβλίων και η κατασκευή οχυρών είναι σύνηθες έργο των αρχόντων· αυτό που κάνει τον Τσι Χουάνγκ Τι μοναδικό είναι η κλίμακα υπό την οποία έδρασε. Αυτό αφήνουν να εννοηθεί ορισμένοι σινολόγοι, αν και εγώ πιστεύω πως τα γεγονότα που ανέφερα είναι κάτι παραπάνω από υπερβολή ή μεγαλοποίηση κοινότοπων διαθέσεων. Σύνηθες μπορεί να είναι να περιφράξεις έναν κήπο ή ένα περιβόλι· όχι μια αυτοκρατορία…
Εξίσου πρωτάκουστο είναι ν’ αξιώσεις απ’ την πιο παραδοσιακή φυλή ν’ απαρνηθεί τη μνήμη τού –μυθικού ή όχι– παρελθόντος της. Οι Κινέζοι είχαν ήδη τριών χιλιάδων χρόνων γραπτή Ιστορία (και, μες σ’ αυτά τα χρόνια, τον Κίτρινο Αυτοκράτορα, τον Τσουάνγκ Τσου, τον Κομφούκιο, τον Λάο Τσε), όταν ο Τσι Χουάνγκ Τι διέταξε η Ιστορία ν’ αρχίσει μ’ αυτόν.
Ο Τσι Χουάνγκ Τι είχε εκτοπίσει τη μητέρα του «επί ελευθεριότητι»· την άτεγκτη δικαιοσύνη του οι ορθόδοξοι την ερμήνευσαν απλώς ως ασέβεια· ίσως ο Τσι Χουάνγκ Τι θέλησε να εξαλείψει τα κανονικά βιβλία γιατί τον μέμφονταν· ίσως ο Τσι Χουάνγκ Τι θέλησε να εξαφανίσει όλο το παρελθόν για να εξαφανίσει μία και μόνη θύμηση: την ατιμία της μητέρας του. (Έτσι όπως κι ένας άλλος βασιλιάς, στην Ιουδαία, πρόσταξε να σκοτώσουν όλα τα παιδιά, για να σκοτώσει ένα.) Η εικασία δεν είναι απορριπτέα, αλλά δε μας λέει τίποτα για το Τείχος, τη δεύτερη όψη του μύθου.
Ίσως ο Αυτοκράτορας θέλησε να επαναδημιουργήσει την αρχή του χρόνου, και αυτοκλήθηκε ο Πρώτος, για να ’ναι πρώτος στ’ αλήθεια, και αυτοκλήθηκε Χουάνγκ Τι, για να ’ναι κατά κάποιον τρόπο ο Χουάνγκ Τι, ο θρυλικός αυτοκράτορας που εφεύρε τη γραφή και την πυξίδα. Τούτος ο τελευταίος, σύμφωνα με το βιβλίο των Ιεροτελεστιών, έδωσε σ’ όλα τα πράγματα το αληθινό τους όνομα· έτσι και ο άλλος Χουάνγκ Τι καυχήθηκε, σε επιγραφές που διασώθηκαν, πως όλα τα πράγματα, στη διάρκεια της βασιλείας του, θα ’παιρναν την ονομασία που τους άρμοζε. Οραματίστηκε την ίδρυση μιας δυναστείας αθάνατης· πρόσταξε οι διάδοχοί του να ονομάζονται Δεύτερος Αυτοκράτορας, Τρίτος Αυτοκράτορας, Τέταρτος Αυτοκράτορας – και ούτω καθεξής επ’ άπειρον…
Έχω μιλήσει για μια μαγική φιλοδοξία· θα μπορούσαμε ακόμα και να υποθέσουμε πως η ανέγερση του Τείχους και το κάψιμο των βιβλίων δεν έγιναν ταυτόχρονα. Αυτό (ανάλογα με τη σειρά που θα διαλέγαμε) θα μας έδινε την εικόνα ενός βασιλιά που ξεκίνησε καταστρέφοντας κι αργότερα αφοσιώθηκε να διαφυλάξει, ή ενός βασιλιά αποκαρδιωμένου, που κατέστρεψε ό,τι τόσα χρόνια υπερασπιζόταν.
Ίσως ο εμπρησμός των βιβλιοθηκών και η ανέγερση του Τείχους είναι δύο εγχειρήματα που, κατά κάποιον τρόπο μυστικό, αυτοακυρώνονται. Το επίμονο Τείχος που αυτή τη στιγμή (και κάθε στιγμή) ρίχνει το σύστημα των ίσκιων του πάνω σε τόπους που ποτέ μου δε θα δω, είναι ο ίσκιος ενός Καίσαρα που διέταξε το πιο ευλαβικό απ’ τα έθνη να πυρπολήσει το παρελθόν του· δεν πρέπει να μας φαίνεται περίεργο που η ιδέα αυτή μας συγκινεί αφ’ εαυτής, ανεξάρτητα δηλαδή από τους συνειρμούς που προκαλεί. (Το βάρος της μπορεί να έγκειται στην υπό γιγαντιαία κλίμακα αντιπαράθεση της κατασκευής και της καταστροφής.)
Αν θέλαμε να γενικεύσουμε την προηγούμενη περίπτωση, θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε πως η βαρύτητα κάθε μορφής έγκειται σ’ αυτή την ίδια και όχι στο τυχόν επαγωγικό της «περιεχόμενο». Αυτό θα συμφωνούσε με τη θέση του Μπενεντέττο Κρότσε· ήδη ο Πέητερ, το 1877, υποστήριξε πως όλες οι τέχνες τείνουν προς την κατάσταση της μουσικής, που είναι αποκλειστικά «μορφή». Η μουσική, οι συνθήκες ευτυχίας, η μυθολογία, τα πρόσωπα που είναι σμιλεμένα απ’ τον καιρό, κάποια δειλινά και κάποιοι τόποι θέλουν κάτι να μας πουν, ή μας είπαν κάτι που δεν έπρεπε να τ’ αφήσουμε να χαθεί, ή πρόκειται να μας πουν κάτι· αυτή η αποκάλυψη που επίκειται, αλλά δεν συντελείται, είναι, ίσως, το αισθητικό γεγονός.
by Αντικλείδι , https://antikleidi.com
Συναφές:
Ένα από τα μεγαλύτερα παράδοξα της σύγχρονης επιστήμης είναι ότι ενώ συνθέτει μια ηγεμονική κουλτούρα,…
Από όλες τις προφητικές γνώσεις που μπορεί να βρει κανείς στο κλασικό μυθιστόρημα του Όργουελ,…
Το 1784, σε ένα δοκίμιό του με τίτλο αυτή την ερώτηση: "Was ist Aufidarung?", ο…
Υπάρχουν δύο απαραίτητα στοιχεία για τη γνώση: το υποκείμενο της γνώσης (ο γνωρίζων, ή ο…
Ένα μικρό αφιέρωμα στον συγγραφέα και ψυχολόγο Daniel Kahneman που διακρίθηκε για το έργο του…
Για κάποιους είναι τόσο εύκολο να ερωτευτούν με μια ιδέα όσο και έναν άνθρωπο. Οι…