Μέχρι το 1800 η Κίνα είχε παραμείνει ακριβώς ίδια όπως τον καιρό των ηγετών της δυναστείας των Χαν, περίπου την εποχή της γέννησης του Χριστού, και την εποχή των μεγάλων της ποιητών, οκτακόσια χρόνια αργότερα – μια πυκνοκατοικημένη, ειρηνική χώρα, ισχυρή, οργανωμένη και περήφανη, με εργατικούς αγρότες και πολίτες, σπουδαίους λόγιους, ποιητές και στοχαστές. Οι αναταραχές, οι θρησκευτικοί πόλεμοι, η διαρκής αναστάτωση που τυραννούσαν την Ευρώπη εκείνα τα χρόνια ήταν για τους Κινέζους κάτι το εντελώς άγνωστο, βάρβαρο και αδιανόητο. Ναι μεν τώρα τους κυβερνούσαν ξένοι αυτοκράτορες, που ανάγκαζαν τους άντρες να πλέκουν τα μαλλιά τους κοτσίδα ως ένδειξη υποδούλωσης, αλλά από την άλλη αυτή η δυναστεία ξένων ηγετών από την ενδοχώρα της Ασίας, οι Μα-ντσού, είχαν υιοθετήσει απόλυτα τον κινέζικο τρόπο σκέψης και είχαν μάθει και αποδεχτεί τις βασικές αρχές του Κομφούκιου. Έτσι η αυτοκρατορία βρισκόταν σε μεγάλη ακμή.
Που και πού κατέφθαναν στην Κίνα λόγιοι Ιησουίτες για να κηρύξουν τα διδάγματα του χριστιανισμού. Τύχαιναν φιλικής υποδοχής, μιας και ο αυτοκράτορας της Κίνας ήθελε να διδαχτεί απ’ αυτούς τις ευρωπαϊκές επιστήμες, και κυρίως την αστρονομία. Ευρωπαίοι έμποροι έφερναν στην πατρίδα τους πορσελάνη από την Κίνα. Σε όλο τον κόσμο προσπαθούσαν να πετύχουν αυτή την εξαιρετική, ντελικάτη ποιότητα, αλλά πέρασαν αιώνες και κανείς δεν το είχε καταφέρει ακόμα. Μπορείς να καταλάβεις πόσο υπερείχε η Κίνα με τα πολλά εκατομμύρια καλλιεργημένων πολιτών της σε σχέση με την Ευρώπη από μια επιστολή του αυτοκράτορά της την οποία απηύθυνε στο βασιλιά της Αγγλίας το 1793. Οι Άγγλοι ζητούσαν την άδεια να στείλουν έναν πρέσβη στην κινεζική Αυλή και να συνάψουν εμπορικές σχέσεις με την Κίνα.
«Εσείς, ω βασιλιά, ζείτε πέρα από θάλασσες πολλές. Κι όμως, παρακινημένοι από την ταπεινή επιθυμία να μοιραστείτε την ευλογία του πολιτισμού μας, στείλατε μια πρεσβεία, που με όλο το σεβασμό παρέδωσε τη γραφή σας. Μας διαβεβαιώνετε επίσης ότι ο σεβασμός σας για την ουράνια δυναστεία μας σας κατακλύζει με την επιθυμία να υιοθετήσετε τον πολιτισμό μας. Κι όμως, τα έθιμα και οι ηθικοί κανόνες μας διαφέρουν τόσο ριζικά από τα δικά σας, ώστε θα ήταν αδύνατον να τα μεταφυτέψετε στο δικό σας έδαφος, ακόμα κι αν ο πρέσβης σας ήταν σε θέση να αφομοιώσει τις βασικές έννοιες του πολιτισμού μας. Κι αν ακόμα ήταν ένας επιμελής μαθητής, οι προσπάθειές του θα ήταν μάταιες.
»Κυριαρχώντας στον απέραντο κόσμο, βλέπω εμπρός μου μόνο ένα στόχο, κι αυτός είναι ο εξής – να πετύχω μια τέλεια διακυβέρνηση και να εκπληρώσω τα καθήκοντα του κράτους. Σπάνια και πολύτιμα αγαθά δε με ενδιαφέρουν. Δε βρίσκω καμιά χρησιμότητα στα αγαθά της χώρας σας. Το ουράνιο βασίλειό μας διαθέτει όλα τα αγαθά σε αφθονία, και δεν υπάρχει καμία έλλειψη εντός των συνόρων του. Γι’ αυτό δε συντρέχει κανένας λόγος να εισαγάγουμε τα προϊόντα ξένων βαρβάρων, ανταλλάσσοντάς τα με τα δικά μας. Επειδή όμως το τσάι, το μετάξι και η πορσελάνη που παράγει το ουράνιο βασίλειό μας αποτελούν είδη πρώτης ανάγκης για τους λαούς της Ευρώπης και για εσάς τους ίδιους, το περιορισμένο εμπόριο που ήταν επιτρεπτό μέχρι τώρα στην επαρχία μου την Καντόνα θα συνεχιστεί. Λαμβάνοντας υπόψη τη μοναχικότητα του απομακρυσμένου νησιού σας, που το χωρίζουν από τον κόσμο απέραντες θαλάσσιες έρημοι, παραβλέπω τη δικαιολογημένη άγνοιά σας σχετικά με τα έθιμα του ουράνιου βασιλείου. Τρέμετε τις εντολές μου και υπακούστε».
Οι Ευρωπαίοι ήταν αποφασισμένοι να επεκτείνουν την εμπορική τους δραστηριότητα και ίδρυσαν πρεσβείες στην πρωτεύουσα της Κίνας, το Πεκίνο. Η αυτοκρατορική κυβέρνηση όμως δεν το επέτρεψε. Έτσι το 1860 βρετανικά και γαλλικά στρατεύματα εισέβαλαν από τα βόρεια της χώρας, βομβαρδίζοντας τις πόλεις και υποδουλώνοντας τους ηγεμόνες τους. Όταν έφτασαν στο Πεκίνο, ο αυτοκράτορας είχε ήδη διαφύγει. Ως εκδίκηση για την αντίσταση των Κινέζων, οι Βρετανοί λεηλάτησαν και πυρπόλησαν το υπέροχο, πανάρχαιο αυτοκρατορικό Θερινό Ανάκτορο, μαζί με τα εξαίσια έργα τέχνης του που χρονολογούνταν από τις αρχές της αυτοκρατορίας. Σε κατάσταση απόλυτης διάλυσης και μεγάλης αναταραχής, η απέραντη και ειρηνική αρχαία αυτοκρατορία ήταν πια αναγκασμένη να υποκύψει στις απαιτήσεις των Ευρωπαίων εμπόρων. Αυτή ήταν η ανταμοιβή των Ευρωπαίων στους Κινέζους που τους είχαν διδάξει να φτιάχνουν χαρτί, να χρησιμοποιούν την πυξίδα και, δυστυχώς, να παρασκευάζουν πυρίτιδα.
Την ίδια περίοδο η ιαπωνική νησιωτική αυτοκρατορία κινδύνευε να έχει την ίδια μοίρα. Η Ιαπωνία εκείνη την εποχή θύμιζε πολύ την Ευρώπη το Μεσαίωνα. Η πραγματική εξουσία βρισκόταν στα χέρια των αριστοκρατών και των ιπποτών, και ειδικά σε αυτά μιας οικογένειας ευγενών που επέβλεπαν τον αυτοκράτορα όπως επέβλεπαν οι πρόγονοι του Καρλομάγνου τους Μεροβίγγειους βασιλείς. Οι Ιάπωνες είχαν διδαχτεί από τους Κινέζους εκατοντάδες χρόνια πριν να ζωγραφίζουν πίνακες, να χτίζουν σπίτια και να γράφουν ποιήματα, και ήξεραν κι αυτοί να φτιάχνουν υπέροχα πράγματα. Η Ιαπωνία όμως δεν ήταν μια οργανωμένη, απέραντη και ειρηνική χώρα όπως η Κίνα. Για πολλά χρόνια οι ισχυροί αριστοκράτες από διάφορες περιοχές και νησιά πολεμούσαν αναμεταξύ τους σε ιπποτικές μάχες μεταξύ φεουδαρχών. Οι πιο φτωχοί απ’ αυτούς συμμάχησαν γύρω στο 1850 για να πάρουν την εξουσία από τους ισχυρούς της αυτοκρατορίας. Θες να μάθεις πώς το έκαναν; Εξασφάλισαν τη βοήθεια του αυτοκράτορα, μιας ανίσχυρης μαριονέτας, ο οποίος ήταν αναγκασμένος να περνάει ώρες ολόκληρες κάθε μέρα καθισμένος απλώς στο θρόνο του. Οι φτωχοί αυτοί αριστοκράτες εξεγέρθηκαν ενάντια στους ισχυρούς γαιοκτήμονες στο όνομα του αυτοκράτορα, ισχυριζόμενοι ότι θα του εξασφάλιζαν τη δύναμη που είχαν οι αυτοκράτορες της Ιαπωνίας πολύ παλιά.
Ο αυτοκράτορας ανέθεσε σε Γερμανούς αξιωματικούς τη δημιουργία ενός σύγχρονου στρατού, και στους Άγγλους ενός σύγχρονου στόλου. Έστειλε Ιάπωνες στην Ευρώπη να σπουδάσουν τη δυτική ιατρική και να εξοικειωθούν με όλους τους τομείς της δυτικής σκέψης που είχαν αναδείξει την Ευρώπη σε πανίσχυρη δύναμη. Ακολουθώντας το παράδειγμα των Γερμανών, καθιέρωσε την υποχρεωτική βασική εκπαίδευση, για να δώσει τα εφόδια στο λαό του για τον αγώνα. Οι Ευρωπαίοι είχαν ενθουσιαστεί: Τελικά οι Ιάπωνες είχαν αποδειχθεί ένας πολύ συνετός λαός, αφού έκαναν τέτοιο άνοιγμα. Έσπευσαν λοιπόν να τους πουλήσουν ό,τι τους ζητούσαν και να τους δείξουν ό,τι ήθελαν. Μέσα σε μερικές δεκαετίες οι Ιάπωνες έμαθαν όλα όσα μπορούσε να τους διδάξει η Ευρώπη σχετικά με τις μηχανές για τον πόλεμο ή για την ειρήνη. Κι όταν πια ένιωσαν έτοιμοι, υπέβαλαν στους Ευρωπαίους με κάθε ευγένεια τα σέβη τους: «Τώρα γνωρίζουμε όσα γνωρίζετε κι εσείς. Τώρα τα δικά μας ατμόπλοια θα εξορμούν με στόχο το εμπόριο και τις κατακτήσεις, και τα δικά μας κανόνια θα βομβαρδίζουν ειρηνικές πόλεις όταν κάποιος τολμήσει να προσβάλει έναν Ιάπωνα». Οι Ευρωπαίοι έμειναν άναυδοι, και ακόμα και σήμερα εξακολουθούν να σαστίζουν. Γιατί οι Ιάπωνες είναι οι καλύτεροι μαθητές ολόκληρης της ιστορίας της ανθρωπότητας.
Πιο πάνω, προς το βορρά, η κατάσταση ήταν διαφορετική. Εκεί δεν είχε τόση ζέστη, και το κλίμα θύμιζε το ευρωπαϊκό. Έτσι εκεί υπήρχαν αγροκτήματα και πόλεις που δε διέφεραν και τόσο από αυτές στην πατρίδα των Άγγλων αποίκων, μόνο που όλα ήταν σε μεγαλύτερη κλίμακα. Στις πόλεις αυτές δε χρειάζονταν σκλάβους, γιατί ήταν πιο εύκολο και πιο οικονομικό να κάνουν μόνοι τους τη δουλειά. Έτσι οι πολίτες των βόρειων πολιτειών, που οι περισσότεροι ήταν ευσεβείς χριστιανοί, αποφάσισαν ότι ήταν ντροπή η κοινοπολιτεία, η οποία είχε ιδρυθεί με βάση τις αρχές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, να έχει σκλάβους, όπως την εποχή της ειδωλολατρικής αρχαιότητας. Oι νότιες πολιτείες εξήγησαν ότι είχαν ανάγκη τους νέγρους σκλάβους, και ότι θα καταστρέφονταν χωρίς αυτούς. Ένας λευκός δε θα μπορούσε να αντέξει τη δουλειά σε τόση ζέστη. 0 νέγρος δε γεννήθηκε για να είναι ελεύθερος, και τα λοιπά και τα λοιπά. Το 1820 επιτεύχθηκε ένας συμβιβασμός. Οι πολιτείες που βρίσκονταν νότια μιας καθορισμένης συνοριακής γραμμής επιτρεπόταν να έχουν σκλάβους, όσες βρίσκονταν βόρεια όχι.
Αμέσως τέθηκαν στη διάθεση του Λίνκολν 75.000 εθελοντές. Παρ’ όλα αυτά η κατάσταση ήταν πολύ δύσκολη για τους Βόρειους. Η Αγγλία, μολονότι είχε καταργήσει τη δουλεία και εδώ και μερικές δεκαετίες την καταδίκαζε στις δικές της αποικίες, υποστήριζε τις Ομόσπονδες Πολιτείες. Τότε ξέσπασε ένας τρομακτικός, αιματηρός εμφύλιος. Τελικά κατάφερε να νικήσει η γενναιότητα και η επιμονή των αγροτών του Βορρά, κι έτσι ο Λίνκολν μπήκε νικητής στην πρωτεύουσα των νότιων πολιτειών το 1865, κάτω από τις επευφημίες των απελευθερωμένων σκλάβων. Έντεκα μέρες αργότερα, κατά τη διάρκεια μιας θεατρικής παράστασης, ο Λίνκολν δολοφονήθηκε από ένα Νότιο. Το έργο του όμως είχε ολοκληρωθεί. Οι επανενωμένες, ελεύθερες Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής έγιναν πολύ σύντομα η πιο πλούσια και ισχυρή χώρα του κόσμου. Φαίνεται πως μπορούσαν να τα καταφέρουν και χωρίς σκλάβους.
Από το βιβλίο Μικρή ιστορία του κόσμου του κορυφαίου Αυστριακού θεωρητικού Sir Ernst Hans Joseph Gombrich
Αντικλείδι , https://antikleidi.com
Συναφές:
Ένα από τα μεγαλύτερα παράδοξα της σύγχρονης επιστήμης είναι ότι ενώ συνθέτει μια ηγεμονική κουλτούρα,…
Από όλες τις προφητικές γνώσεις που μπορεί να βρει κανείς στο κλασικό μυθιστόρημα του Όργουελ,…
Το 1784, σε ένα δοκίμιό του με τίτλο αυτή την ερώτηση: "Was ist Aufidarung?", ο…
Υπάρχουν δύο απαραίτητα στοιχεία για τη γνώση: το υποκείμενο της γνώσης (ο γνωρίζων, ή ο…
Ένα μικρό αφιέρωμα στον συγγραφέα και ψυχολόγο Daniel Kahneman που διακρίθηκε για το έργο του…
Για κάποιους είναι τόσο εύκολο να ερωτευτούν με μια ιδέα όσο και έναν άνθρωπο. Οι…