Σταυροφορία του συμφέροντος

Στο τελευταίο του βιβλίο, που κυκλοφόρησε την περασμένη εβδομάδα με τίτλο «Ανυπότακτοι» («Insoumis»), ο γνωστός Γάλλος φιλόσοφος Τσβετάν Τοντορόφ υποστηρίζει ότι η κλασική διάκριση μεταξύ πολιτικής και ηθικής δεν ισχύει σε μια δημοκρατία.

Η δουλειά των πολιτικών δεν είναι απλώς να διαχειρίζονται τα καθημερινά προβλήματα. Πρέπει ακόμη να ανοίγουν ορίζοντες και προοπτικές, καθώς και να προσδιορίζουν την έννοια της δημόσιας δράσης. Ανάμεσα στη Μητέρα Τερέζα και τον Μακιαβέλι υπάρχει, πρέπει να υπάρχει, ένας τρίτος δρόμος. Και, για να το αποδείξει, ο Τοντορόφ αναφέρει τα παραδείγματα επτά Σταυροφόρων του Καλού. Του Νέλσον Μαντέλα. Του Πάστερνακ και του Σολζενίτσιν. Της Έτι Χίλεσουμ και της Ζερμέν Τιγιόν, δύο γυναικών που αντέταξαν στον ναζισμό την ηθική τους δύναμη. Του Αμερικανού ινδολόγου Ντέιβιντ Σούλμαν. Και του Έντουαρντ Σνόουντεν.

Έχει λοιπόν θέση το καλό στις σύγχρονες κοινωνίες; Δεν είναι οι πολίτες από τη φύση τους εγωιστές και οι πολιτικοί από τη φύση τους κυνικοί; Κάνω αυτές τις σκέψεις με αφορμή την οξυνόμενη κρίση των προσφύγων, που καλό είναι να τους αποκαλούμε έτσι, πρόσφυγες, γιατί αυτό είναι στη συντριπτική τους πλειοψηφία, άνθρωποι που διέφυγαν από τον πόλεμο, την καταστολή και τη βαρβαρότητα. Απέναντι σε αυτούς τους ανθρώπους υπάρχουν ο Βίκτορ Όρμπαν, που χτίζει παντού τείχη, και ο Ντόναλντ Τραμπ, που υπόσχεται να τους στείλει πίσω στην πατρίδα τους, αλλά υπάρχει και η Άγγελα Μέρκελ, που δεσμεύεται να δέχεται 800.000 πρόσφυγες κάθε χρόνο στο γερμανικό έδαφος. Υπάρχουν οι πολίτες που τους πετούν Μολότοφ και οι πολίτες που τους προσφέρουν τρόφιμα, ρούχα και λουλούδια. Αν οι πρώτοι μειωθούν και οι δεύτεροι αυξηθούν, ο κόσμος μας θα γίνει καλύτερος. Ή όχι;

Οι Σταυροφόροι του Καλού δεν έλειψαν ποτέ από την παγκόσμια ιστορία, είτε επρόκειτο για σωτήρες των Εβραίων στη διάρκεια του Ολοκαυτώματος είτε για εθελοντές κάθε είδους που βοηθούν άπορους, αδύναμους και άστεγους, ακόμη και με μεγάλο προσωπικό κόστος. Όπως επισημαίνει όμως η Λαρίσα ΜακΦαρκάχαρ στο νέο της βιβλίο «Όταν πνίγονται οι ξένοι» («Strangers drowning»), πρόκειται για την εξαίρεση, όχι για τον κανόνα. Εδώ και πολλούς αιώνες, είναι βαθιά ριζωμένη στη Δύση η υποψία ότι το να βοηθάς τους ξένους είναι στην καλύτερη περίπτωση αντιπαραγωγικό και στη χειρότερη παθολογικό. Ο Άνταμ Σμιθ, για παράδειγμα, έλεγε ότι κάποιος που κοιτάζει το προσωπικό του συμφέρον, σε συνδυασμό με άλλους που κάνουν το ίδιο, υπηρετεί αποτελεσματικότερα το κοινό καλό απ’ ό,τι αν επιδίωκε ακριβώς αυτό. Ο Δαρβίνος πίστευε ότι η μάχη για την επιβίωση είναι η βάση της ζωής. Και ο Φρόιντ επισήμαινε ότι, αν κάποια ηθικά αισθήματα είναι φυσιολογικά και αναγκαία, η υπερβολική αρετή παραπέμπει σε έναν παθολογικό μαζοχισμό.

Με αυτή την έννοια, η αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης αποκλειστικά ως μιας ανθρωπιστικής τραγωδίας δεν είναι πολύ έξυπνη. Οι φασίστες που καταγγέλλουν ότι οι μετανάστες κλέβουν τις δουλειές μας και βιάζουν τις κόρες μας θα ακούγονται πάντα πιο δυνατά. Τους πρόσφυγες τους θέλουμε κοντά μας όχι (μόνο) από αλληλεγγύη, αλλά και από συμφέρον. Θα σώσουν το ασφαλιστικό μας σύστημα, θα ανακόψουν τη δημογραφική γήρανση της Ευρώπης, θα δώσουν νέα πνοή στην οικονομία της — το λένε όλοι οι οικονομολόγοι, το βεβαιώνουν όλες οι έρευνες, αρκεί να το πιστέψουμε κι εμείς.

Μιχάλης Μητσός

Πηγή: amagi

Αντικλείδι , https://antikleidi.com

Συναφές: 

Μπέρτολτ Μπρεχτ – Για τον όρο “μετανάστες”