Η ευφυΐα είναι ασθένεια

fool3


Από μικρό κι από τρελό μαθαίνεις την αλήθεια. Στο δημοτικό, η πιο απαίσια βρισιά είναι το να σε αποκαλέσουν διανοούμενο. Αργότερα, το να είσαι διανοούμενος γίνεται σχεδόν προτέρημα. Όμως αυτό είναι ψέμα: το να είσαι διανοούμενος είναι κουσούρι.

Όπως οι ζωντανοί γνωρίζουνε πως θα πεθάνουν, ενώ οι νεκροί δε γνωρίζουνε τίποτα, πιστεύω πως το να είναι κανείς έξυπνος είναι χειρότερο από το να είναι βλάκας, γιατί ένας βλάκας δεν αντιλαμβάνεται τη βλακεία του, ενώ ένας έξυπνος, ακόμα κι αν είναι ταπεινός και μετριόφρων, ξέρει πως είναι έξυπνος, έτσι κι αλλιώς.

Λέει κάπου ο Εκκλησιαστής: όστις προσθέτει γνώσιν, προσθέτει πόνον. Μην έχοντας όμως ποτέ τη τύχη να πάω στο κατηχητικό μαζί με τα άλλα παιδιά, δε προειδοποιήθηκα έγκαιρα για τους κινδύνους που ενέχει η μελέτη. Είναι πολύ τυχεροί οι χριστιανοί που τόσο νέοι έχουν ήδη μάθει να φυλάγονται από τους κινδύνους της ευφυΐας. Θα ξέρουν έτσι για όλη τους τη ζωή πως να την αποφεύγουν. Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι. …

fool1

Η ευφυΐα είναι μια αποτυχία της εξέλιξης. Εύκολα μπορώ να φανταστώ, στην εποχή των πρώτων προϊστορικών ανθρώπων, σε μια μικρή φυλή, όλα τα παιδιά να τρέχουν μέσα στη πυκνή βλάστηση, να κυνηγούν τις σαύρες, να μαζεύουν φρούτα του δάσους για το βραδινό φαγητό και μετά, σιγά-σιγά, ερχόμενα σ’ επαφή με τους μεγάλους, να γίνονται τέλειοι άντρες ή γυναίκες: κυνηγοί, κουβαλητές, ψαράδες, βυρσοδέψες… Όμως, αν παρατηρήσουμε πιο προσεκτικά τη ζωή τούτης της φυλής, θ’ αντιληφτούμε πως ορισμένα παιδιά δε συμμετέχουν στις ομαδικές δραστηριότητες: παραμένουν καθιστά δίπλα στη φωτιά, ασφαλή μέσα στα σπήλαια….. Το ό,τι περνούν τις μέρες τους δίχως να κάνουν τίποτα, δεν οφείλεται στη τεμπελιά τους, όχι, θα ήθελαν κι αυτά να χοροπηδούν με τους φίλους τους, αλλά δεν μπορούν. Φέρνοντάς τα στο κόσμο, η φύση έκανε το στραβοπάτημά της. Στη φυλή αυτή, υπάρχει ένα κοριτσάκι που είναι τυφλό, ένα αγοράκι που κουτσαίνει, ένα άλλο παιδί που είναι αδέξιο κι αφηρημένο… Έτσι λοιπόν, τα παιδιά αυτά μένουν στον καταυλισμό και, καθώς δεν έχουν τίποτα να κάνουν και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια δεν έχουν ακόμη εφευρεθεί, δεν έχουν άλλη λύση από το να σκέπτονται και ν’ αφήνουν το νου τους ν’ αλωνίζει λεύτερος. Περνούν λοιπόν το καιρό τους με σκέψεις, προσπαθούν ν’ αποκρυπτογραφήσουν τον κόσμο, σκαρφίζονται ιστορίες κι εφευρίσκουν πράματα. Κατ’ αυτό τον τρόπο γεννήθηκε ο πολιτισμός: επειδή κάποια παιδιά μ’ ατέλειες δεν είχανε τίποτ’ άλλο να κάνουν. Αν η φύση δε σακάτευε κανέναν, αν το καλούπι ήταν πάντα αψεγάδιαστο, η ανθρωπότητα θα είχε παραμείνει ένα είδος πρωτόγονων ανθρώπων, ευτυχισμένων, που δε θα σκέφτονταν διόλου τη πρόοδο

fool2

Με κατατρέχει η κατάρα της λογικής. … Μήνες τώρα αναλογίζομαι την ασθένεια που με κάνει να σκέφτομαι υπερβολικά κι έχω συμπεράνει με βεβαιότητα πως υπάρχει μια άμεση σχέση ανάμεσα στη δυστυχία μου και την ακράτεια της λογικής μου. Το να σκέφτομαι, να προσπαθώ να καταλάβω, δε μου απέφερε ποτέ τίποτα, αλλ’ αντιθέτως στρεφόταν πάντα εναντίον μου. …

Το να προσπαθεί κανείς να καταλάβει, είναι κοινωνική αυτοκτονία, αυτό σημαίνει πως δε μπορείς πια να γευτείς τη ζωή χωρίς να νιώσεις, άθελά σου, τόσο σαν αρπακτικό όσο και σαν ανατόμος που διαμελίζει το αντικείμενο της μελέτης του. Πολύ συχνά, σκοτώνουμε αυτό που προσπαθούμε να καταλάβουμε, επειδή, όπως συμβαίνει και με τον μαθητευόμενο γιατρό, η πραγματική γνώση δε μπορεί ν’ αποκτηθεί χωρίς ανατομή … 


fool4
Οι άνθρωποι απλουστεύουν τον κόσμο χρησιμοποιώντας τη γλώσσα και τη σκέψη, έτσι λοιπόν αποκτούν βεβαιότητες
. Και το να έχεις βεβαιότητες, είναι η πιο ισχυρή απόλαυση σε τούτο τον κόσμο, πολύ ισχυρότερη κι από το χρήμα, το σεξ και την εξουσία μαζί. Το ν’ αποποιηθεί κανείς τη πραγματική ευφυΐα, είναι το τίμημα που πρέπει να πληρώσει για τις βεβαιότητές του κι είναι πάντοτε το αόρατο έξοδο για τον τραπεζιτικό λογαριασμό της συνείδησης μας. …

Κάτι που μπορούμε να παραδεχτούμε, είναι πως το να έρχεται κανείς συχνά σ’ επαφή με τα μεγάλα έργα, το να χρησιμοποιεί το πνεύμα του, το να διαβάζει συγγράμματα μεγαλοφυών ανθρώπων, ίσως να μη τον κάνει απαραίτητα ευφυή, καθιστά όμως τον κίνδυνο αυτό, ακόμη περισσότερο. Υπάρχουν άνθρωποι φυσικά, που μπορεί να έχουν διαβάσει Φρόϋντ, Πλάτωνα, μπορεί να παίζουν στα δάχτυλα τα κουόρκ και να ξέρουν να ξεχωρίσουν ένα κυνηγετικό γεράκι από ένα τσιχλογέρακα, αλλά να είναι εντούτοις ανόητοι. Παρ’ όλ’ αυτά, δυνητικά, η ευφυΐα, ερχόμενη σ’ επαφή με πολλαπλά ερεθίσματα κι αφήνοντας το πνεύμα όλο και πιο συχνά να βυθίζεται σε μιαν ατμόσφαιρα εμπλουτιστική, βρίσκει κατάλληλο έδαφος για ν’ αναπτυχθεί, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που αναπτύσσεται μια ασθένεια. Διότι η ευφυΐα είναι ασθένεια.

egina_vlakas

  ~Paz Martin, Πως Έγινα Βλάκας

    Πηγήaxia-logou.blogspot

     Εικόνες : Roy Carruthers

Αντικλείδι , https://antikleidi.com

Συναφές: 

Εγχειρίδιο Βλακείας

Ουμπέρτο Έκο – O βλάκας

Δοκίμιο Περί Ανθρώπινης Βλακείας

Σχετικά Άρθρα

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -


- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

20 CommentsΣχολιάστε

  • Απολαυσα το αρθρο! Ωστοσο μπορει να μην εχεις κουσουρια σωματικα και παρολα αυτα να αναπτυξεις την ευφυια σου σκαρφιζομενος τροπους να νικησεις αντιξοοοτητες. Οι αντιξοοτητες βοηθανε την εξελιξη μας και τα φυσικα ατου του καθενα ειναι ο τροπος του καθενα να διαχειριζεται τις αντιξοοτητες. Καποιοι παραιτουνται, καποιοι κανουν υπευθυνους τους αλλους, αλλοι κανουν μαγικα ξορκια και οταν απο συμπτωση αλλαξει η κατασταση πιστευουν οτι το ξορκι βοηθησε ενω καποιοι αλλοι προσεγγιζουν το θεμα απο πολλες μεριες μεχρι να βρουνε τη λυση και να προσθεσουν στην εμπειρια του ανθρωπου. Καλοι δασκαλοι ειναι κεφαλαιωδους σημασιας φυσικα! Ομως συμφωνω απολυτα. Ο πολυ ευφυης ανθρωπος ειναι η απολυτα δυστυχισμενος η τολαμω να πω απολυτα ευτυχισμενος γιατι δεν καταλογιζει σχεδον καμμια σημασια σε ολα οσα συμβαινουν ξεροντας οτι η επιδραση του ειναι περιορισμενη και οτι ολα ειναι στο τελος περαστικα. Οπως και οι στεναχωριες μας και οι χαρες μας. Το να ζεις εν μεσω βλακων ωστοσο ειναι καταρα! Αμα δεν εχεις τη συνταγη να τους ξεφορτωνεσαι. Ιδιως οταν οι βλακες, νοητικα η ηθικα η και τα δυο καθοριζουν τη ζωη μας…

  • Δεν είχα σκεφθεί ως τα τώρα την ευφυΐα ως ασθένεια. Ενδιαφέρουσα η σκέψη του Paz Martin. Και, τείνω να συμφωνήσω μαζί του, όμως εκείνες οι βεβαιότητες που αναφέρει..Δύσκολο είδος και δυσεύρετες, κάτι άλλο τις ανατρέπει ή τις θέτει σε αμφιβήτηση λίγο μετά. Εξ άλλου, πιστεύω, τα αξιώματα, αν υπάρχουν, είναι ελάχιστα. Οπότε, ναι, όταν βρίσκεις μια-ας την πω-αμετακίνητη βεβαιότητα είναι αναμφίβολα πηγή χαράς .Και , όντως αυτή βρίσκεται στο απλό.

  • Παρ’ ό,τι θετικά προδιατεθειμένος όταν το ξεκίνησα, βρήκα το άρθρο λάθος.
    Μπερδεύει την “ευφυία” με την “διανόηση” (εκτός αν η διαφορά χάθηκε στη μετάφραση).
    Οι αρχαίοι γνώριζαν καλά την διάκριση: ο αρχαίος “σχολαστικός”, στόχος ωραιότατων αρχαίων ανεκδότων (ανάλογων με τα δικά μας για τις “ξανθιές” και τους “πόντιους” (εντός εισαγωγικών και τα δύο) ήταν ένας διανοούμενος βλαξ. Στον “βίο Αισώπου”, ο Αίσωπος είναι μια φυσική ευφυία, που “βάζει κάτω” τους “φιλοσόφους”.
    Πέραν τούτου, είναι αρκετά άρθρα που γράφτηκαν (και αναμεταδόθηκαν, αγαπητό μας “Αντικλείδι”) όντας μολυσμένα με κάτι που θα’ λεγες: “ναρκισσισμό του διανοουμένου”. Το παρόν δεν είναι εξαίρεση.
    Επίσης, διανοήματα αυτού του είδους περισσότερο συγκαλύπτουν και προστατεύουν, σαν κουκούλια (cocoon) το “λάθος” που υποτίθεται “αποκαλύπτουν”.
    Μια πυρηνική σκέψη, “διανόηση και λάθος της φύσης”, που θα εξηγούσε πώς μια φυσική ευφυία μπορεί να μπερδέψει τα μπούτια της και να καταλήξει σκέτη αποτυχία (το ίδιο μια αποτυχημένη συναισθηματική ευαισθησία, να γίνει αποτυχημένη “ποίηση”), θα μπορούσε να υιοθετήσει πολλούς από τους συλλογισμούς του κειμένου.
    Αλλά, ως κείμενο, είναι πιο χρήσιμο να βλέπεις πού κάνει λάθος, παρά τι να πάρεις απ’ αυτό για να ενσωματώσεις στον τρόπο που θα σκέφτεσαι από δω και μπρος. Και το τελευταίο μπορείς να το κάνεις, επίσης, αλλά να ξέρεις πού βρίσκεσαι και πού πατάς…

  • Κυριε Δεμερτζη πολυ ενδιαφερον το σημειο που θιξατε. Παρολα αυτα, αν μου επιτρεπετε θα σας ρωτησω το εξης: Υπαρχει διανοηση χωρις ευφυια? Εγω λεω οχι! Για μενα ευφυια ειναι ο τροπος που καποιος συσχετιζει αυτα που μαθαινει και ξερει για να αναπτυξει τη γνωμη του και να παρει αποφασεις. Και ο συσχετισμος ειναι δυναμικη διαδικασια. Εκεινος που παρατηρει αλλαζει και μεταμορφωνει τις αποψεις του για οσο ζει. Καποιοι, οι πραγματικα βλακες δεν θελουν καν να ξερουν τιποτα εξω απ 2/3 πραγματα που αποδεδειγμενα τους οφελουν πρακτικα. Για αλλους τυπικους βλακες, δεν εχει καμμια σημασια τι λεει ο αλλος αλλα ποιος το λεει.
    Για να φας και να αναπαραχθεις, ητοι να ζησεις, οσο πιο λιγοτερη ευφυια η διανοηση εχεις τοσο πιο γρηγορα στο σκοπο. Για το “ναρκισσισμό του διανοουμένου” συμφωνω, ειναι sic να κανεςι τον απελπισμενο επειδη ξεχωριζεις απο τη μαζα. Ειναι τελος παντων μια παρηγορια, για μερικους τουλαχιστον…Αλλοι ειναι πραγματικα απελπισμενοι ενω οι σοφοι ανθρωποι ζουνε ισως πανω απο απο αυτες τις εννοιες….
    Χαιρετω φιλικα

    • Χαίρομαι και ευχαριστώ για το σχόλιό σας. Και θα συμφωνήσω ότι, σε απριορικό επίπεδο, εξαρτάται πώς ορίζει κάποιος τον διανοούμενο. Μπορεί ο διανοούμενος να ορίζεται κάθε φορά με διαφορετικό τρόπο. Μπορεί να οριστεί κατά τρόπο που να συμπίπτει με τον ευφυή, αλλά ο συνήθης ορισμός δεν είναι αυτός.
      Παρακολουθώ με ενδιαφέρον τον συλλογισμό σας, και θα σας έλεγα την εντύπωσή μου ότι αυτός δείχνει, όντως, μια ισχυρή συσχέτιση διανοουμένου και ευφυούς. Και μάλιστα, ορίζει τον διανοούμενο (πολύ πειστικά) ως μέθοδο. Δεν εξαντλεί όλες τις περιπτώσεις. Ούτε όλους τους τρέχοντες ορισμούς του διανοουμένου.
      Γενικεύοντας, θα τοποθετούσα το ζήτημα σε ένα αριστοτελικό τετράγωνο, τεσσάρων περιπτώσεων: διανοούμενος και ευφυής, διανοούμενος και βλαξ, αδιανόητος και ευφυής, αδιανόητος και βλαξ.
      Όλοι με ίσο δικαίωμα – και συνεισφορά – στην ύπαρξη. .

      • Καλησπερα σας Κ. Δεμερτζη και σας ευχαριστω για τα απολαυστικα σχολια σας! 🙂
        Η απλη ερμηνεια που δινω εγω στον “διανοουμενο”, ειναι αυτος που χρησιμοποιει κυριως την “νοηση του” για να βγαλει συμπερασματα, γιατι κανεις μπορει να επαφεθει και στην πιστη του μονον, η στις προκαταληψεις του και μονον η και απλα στις εντολες που του δινουν αλλοι, χωρις με αυτο να αποκλειω οτι και οι διανοουμενοι εχουν τις προκαταληψεις τους, πιστη (οχι βασμενη σε καθαρα νοητικες διεργασιες) και παιρνουν και εντολες! Βλεπετε λοιπον οτι το δικο μου το συνολο των διανοουμενων ειναι μεγαλιτερο απο των πτυχιουχων, ακαδημαικων, φιλοσοφων κτλ. Τωρα για το συστημα των συσχετισμων που υιοθετει ο καθενας για να λειτουργησει τη νοηση του, υπαρχουν συστηματα που διδασκονται στο σχολειο, στα Πανεπιστημια κλπ. Καποια απο αυτα τα συστηματα ειναι ετσι “στημενα” που επιτρεπουν την εξελιξη τους απο συνεισφορες εκεινων που βρισκουν “κενα” και τα “γεμιζουν” με εναν τροπο που δεν προκαλει “καταρρευση” του συστηματος μεχρι ισως σταδιακα καινουρια συστηματα να προκυψουν που εχουν σαν υποπεριπτωση το παληο.. Οι “διανοουμενοι βλακες” συνηθως εφαρμοζουν “φορμαλιστικα” την λογικη που διδαχτηκαν στην οποια ενδεχομενως αριστευσαν κιολας επειδη δεν κανανε ποτε τον κοπο να αμφισβητησουν το παραμικρο της και συνηθως πανε απροσκοπτα μπροστα! Οι ευφυεις διανοουμενοι βλεπουν τη “λογικη” σαν ενα εργαλειο που μπορει να παραγει αλλα “εργαλεια” πραγμα που προυποθετει το θαρρος της αμφισβητησης μεχρι ισως και της αυτοαναιρεσης! Ενα τετοιο σχημα δεν ταιριαζει με την κουλτουρα της “λατρειας” των ειδικων! Η λατρεια, η καθε λατρεια, οδηγει πισω στην προκαταληψη και στην τυφλη πιστη. Δειτε για παραδειγμα τα networks of excellence στα οποια ολο και λιγωτεροι “ειδικοι” παιρνουν ολο και περισσοτερα χρηματα για innovation και research ενω η μεγαλη πλειοψηφια των ερευνητων του περιθωριου (περιθωριο ειναι ολα οτι δεν ειναι “excellence”!) φυτοζωει, ελπιζοντας σε ψιχουλα που ισως μεινουν υπολοιπα απο τις “φιεστες” του κεντρου! Ποιο παιδι θα τολμησει να αναπτυξει την “ευφυη” νοηση του, οταν η νοηση της “πιστης” και οχι της αναλυσης και της αμφισβητησης θα το παει πιο γρηγορα μπροστα? Εν ολιγοις, ηθελημενα η κατα λαθος η “βλακεια” καλλιεργειται μεχρι να γινει αυτοφυης! Αδιανοητοι ευφυεις και βλακες ειναι ισως οχι τοσο βλαβεροι απο μονοι τους αμα δεν συνοδευεται ο χαρακτηρας τους απο υψηλες φιλοδοξιες. Το τελευταιο ειναι μια δικη μου ελευθερη συνεπαγωγη ενος χιουμοριστικου αποφθεγματος του Kurt Freiherr von Hammerstein-Equord:
        Σε ελευθερη μεταφραση ειπε: “βλακες και φιλοδοξοι αξιωματικοι ειναι πολυ επικινδυνοι! Πρεπει να απολυονται αμεσως ενω βλακες και τεμπεληδες σε χαμηλοτερα ποστα δεν βλαπτουν κανεναν. Εργατικοι ευφυεις ειναι καλοι για μεσαια ποστα ενω οι υψηλες αρμοδιοτητες πρεπει να δινονται σε ευφυεις τεμπεληδες”. Αρα ο βλακας ειναι ενδεχομενως πιο ασφαλης για τον εαυτο του αλλα αν ειναι ο κοσμος ασφαλης απο τους βλακες παραμενει ακομα ανοιχτο !
        O Kurt von Hammerstein-Equord παραιτηθηκε απο τη θεση του γενικου αρχηγου της Reichswehr και αντιταθηκε στον πολεμο του Χιτλερ.
        Σας ευχομαι καλη Πρωτομαγια,
        A.Leventi-Peetz

        • Και σ’ εσάς εύχομαι καλή Πρωτομαγιά.
          Ευχαριστώ για τις παρατηρήσεις σας, και ανταποδίδω μ’ ένα ανέκδοτο αρχαίο με σχολαστικούς.
          (τους “διανοούμενους” της εποχής)
          Για τον σχολαστικό εκείνο που έλεγχε, μαζί με τον υπηρέτη του, ένα βαρέλι με κρασί.
          Κοιτάνε, ανοίγοντας το καπάκι, βλέπουνε, το κρασί είχε κατέβει.
          “Να δούμε από κάτω, μήπως έχει καμιά τρύπα;” ρωτάει ο υπηρέτης.
          “Βλάκα! Δεν λείπει από κάτω! Από πάνω λείπει το κρασί!”, του απαντάει ο σχολαστικός.

          • Lol! 🙂 Πολυ καλο Κ. Δεμερτζη, σας ευχαριστω! Νασαστε καλα, ειναι ευλογημενο πραγμα το χιουμορ!
            Καλο βραδυ απο Γερμανια.

  • Naechtliche Nachdenken: σήμερα απαντώ από Ηράκλειο (Αττικής), το βράδυ, πρώτα ο Θεός, από Βρυξέλλες. Σκεφτόμουν ότι ο ορισμός που υπονοήσατε, του διανοούμενου, παρέπεμπε στο Σωκρατικό: βίος ανεξέταστος ου βιοτός ανθρώπω. Η ίδια η φιλοσοφία, όμως, ως “απορία”, ξεκίνησε μ’ ένα πρακτικό ζήτημα. Να είσαι στη μια μεριά του ποταμού, και να μην ξέρεις πώς να περάσεις απέναντι. Να μην βρίσκεις πέρασμα, “πόρο”. Ο πρώτος φιλόσοφος, ο Θαλής, έλυσε το ζήτημα αυτό με ιδιοφυή τρόπο: για να περάσει τα στρατεύματα του Κύρου, απ’ ό,τι θυμάμαι, από έναν ποταμό, τον συμβούλεψε και άνοιξε δεύτερη κοίτη, κατέβηκαν τα νερά, κι έτσι πέρασε στρατός ολόκληρος. Αν ο Θαλής ξεκινάει έτσι, με ένα πρακτικό ζήτημα, ωστόσο είναι ο ίδιος που, καθώς μελετούσε τα άστρα, έπεσε, αφηρημένος, σ’ ένα πηγάδι. Το ανέκδοτο διασώζει, αν θυμάμαι καλά, ο Πλάτων. Είναι ακριβώς η εποχή που η φιλοσοφία, παρά τις φιλοδοξίες της να μετατραπεί σε πολιτική (κάτι στο οποίο ο ίδιος ο Πλάτων απέτυχε επανειλημμένα), αποχωρίζεται τα πρακτικά ζητήματα. Επίσης, καταρχάς αποχωρισμένη από τα πρακτικά ζητήματα ήταν η μαθηματική, όπως η γεωμετρία. Αυτού του αποχωρισμού τον κίνδυνο μαρτυρούν τα ανέκδοτα με σχολαστικούς (Ελληνιστικής και Ρωμαϊκής εποχής). Και ο βίος του Αισώπου (στωικών και κυνικών φιλοσοφικών καταβολών). Και κρούουν έναν κώδικα κινδύνου, που καλά είναι να ακούει όποιος κατευθύνεται στην φιλοσοφία. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα απορρίψει την φιλοσοφία: απλώς, θα φιλοσοφεί εν επιγνώσει. Αλλά σήμερα, ο ορισμός του διανοούμενου είναι σημαδεμένος από άλλες συμβολές, όπως, ας πούμε, του Γκράμσι. Σ’ αυτόν, η απαρχή της διανόησης στην νεότερη εποχή στηρίζεται με την άνοδο του επιχειρηματία. Ο επιχειρηματίας είναι ο αρχέτυπος διανοούμενος της σύγχρονης εποχής. Κάτι που μου θυμίζει και την φράση ενός δασκάλου μιας σύγχονης, ανατολίτικης (υβριδικής) πνευματικής διδασκαλίας: “μερικοί κάνουν την γιόγκα τους, δουλεύοντας την επιχείρησή τους”. Και ενδιαφέρουσα θα έβρισκα, επίσης, την σύγχυση (λόγω μεγάλης περιοχής επικάλυψης) του διανοούμενου με τον καλλιτέχνη, ή τον φιλότεχνο. Η οποία, επίσης, θα μας πήγαινε στην αποστροφή του Όσκαρ Ουάιλντ, ότι όλη η τέχνη είναι εξ ορισμού άχρηστη. Και πάλι η παραφθορά της θέσης αυτής του Ουάιλντ (ή η συγκεχυμένη και βεβιασμένη προσπάθεια εφαρμογής της τέχνης στην πράξη – πολλές φορές με την εκβιαστική προσπάθεια της “πολιτικής τέχνης” – όταν η τελευταία γίνεται εκβιαστική προσπάθεια!) θα μας οδηγούσε στην σύγχρονη, καταφρονητική αντιμετώπιση του “κουλτουριάρη” (της δεκαετίας, ας πούμε, του 80). Κι εδώ κρούεται ένα καμπανάκι, το οποίο διόλου δεν “ακούγεται” όταν ο διανοούμενος θορυβεί ο ίδιος, χαρακτηρίζοντας όσους τον χαρακτηρίζουν κουλτουριάρη “βλάκες”.
    Αν θα προσπαθούσα να συμβάλω την δική μου σύνθεση στα παραπάνω, θα έλεγα ότι η “διανόηση” προϋποθέτει την αναγνώριση ενός “χώρου μετά” ως χώρου “καθεαυτού” (το “μετά” όπως, λ.χ., λέμε “μεταγλωσσική λειτουργία). Ο χώρος αυτός (προχωρώντας αρθρωτά, κατά βήματα, και χωρίς να συγχέουμε τα στάδια της σκέψης) αναγνωρίζεται και γίνεται σεβαστός, και αναπτύσσει μια πολύ πιο “ελεύθερη” σχέση με την πράξη, και απρόβλεπτη, με απόλυτο σεβασμό στην τελευταία. Αυτό σημαίνει ότι, επιστρέφοντας στην πράξη, θα την αντικρίσεις εξαρχής, κατά τους δικούς της όρους, και (για να παραφράσω τον Έλιοτ) “επιστρέφοντας από εκεί που ξεκίνησες, … σαν να την βλέπεις πρώτη φορά”. Σε μια τέτοια πράξη, λ.χ., ορισμένα μαθηματικά, τα οποία αναπτύχθηκαν καθεαυτά, χωρίς προοπτική πρακτικής εφαρμογής τους, και μετά συνέβαλαν στις βάσεις της νεότερης φυσικής. Για τις σχέσεις της “διανόησης”, ως διανόησης καθεαυτής με την πράξη, θα παρέπεμπα σε δύο διανοούμενους, διαφορετικών εποχών και τόπων. Στον Μπρεχτ, ο οποίος, στις ιστορίες του κυρίου Κόυνερ, την πρώτη απ’ αυτές, έγραψε: “κάθεσαι άσχημα, μιλάς άσχημα … βλέποντάς σε, δεν μ’ ενδιαφέρει τι έχεις να πεις”. Και στον Επίκτητο: “γιατί τα πρόβατα δεν φέρνουν στον τσοπάνη τους χόρτα, για να δείξουν ότι έφαγαν, αλλά αφού φάνε, φέρνουν γάλα, και μαλλι, και κρέας”. Ευχαριστώ για την αφορμή γι’ αυτή τη συζήτηση.

    • Κυριε Δεμερτζη εγω πρεπει να σας ευχαριστησω! Ειμαι ενθουσιασμενη οτι συζητω για τετοια θεματα με εναν Kenner, δηλαδη με εναν ειδικο που εχει ασχοληθει συστηματικα και σε βαθος με τη φιλοσοφια. Βλεπω τον εαυτο μου σαν outsider στα της φιλοσοφιας, και ειμαι λατρης του later-thinking. Διαμαρτυρομαι για την “γραμμικοτητα” της σκεψης που ακολουθειται στα πιο πολλα ζητηματα που ειναι απο τη φυση τους “μη γραμμικα”. Η γραμμικοτητα ειναι Idealisierung. Σχεδον τιποτα στον κοσμο δεν ειναι “γραμμικο”. Ο ανθρωπινος εγκεφαλος δεν λειτουργει γραμμικα. Μερικοι ελπιζουν να τον προσομοιασουν με εναν κβαντικο computer. Ηδη εχει ξεκινησει στην Ευρωπη ενα γιγαντιαιο project το Human Brain Project (10-year scientific research project […]€1.19 billion total costs] με στοχους που σε πολλα σημεια δεν βρισκουν τη επιστημονικη κοινοτητα συμφωνη. Υπηρξαν και επισημες διαμαρτυριες οτι οι στοχοι περιοριζουν ηδη την ελευθερια των αποτελεσματων. Ενα μερος των ερευνων θα λαβει χωρα στο Jülich (Computational Neuroscience) οχι μακρια απο τις Βρυξέλλες που θα επισκεφτειτε. Θα καταλαβουμε τον κοσμο και τη φιλοσοφια καλιτερα αν μαθουμε πως λειτουργει το οργανο που χρησιμοποιουμε για να “συλλαβουμε” τον κοσμο? Ποσες “αληθειες” ειναι “δοκιμες” σε ενα συμπαν απο superposition απο “αληθειες” στο οποιο ισχυει αυτο που οριζει το “μετρητικο οργανο”, το οποιο προκαλει collapse της πραγματικοτητας σε μια συγκεκριμενη κατασταση η οποια πριν απο τη μετρηση δεν ητανε καν υπαρκτη? Δεν υπαρχει καμμια πραγματικοτητα χωρις μετρητικο οργανο? Ο Richard Feynman ειχε πει πολλα χρονια πιο πριν “I think I can safely say that nobody understands quantum mechanics.”
      Τη χρησιμοποιουμε ομως την κβαντομηχανικη και με μεγαλη επιτυχια! In diesem Sinne Κ. Δεμερτζη δεν ειμαστε τιποτα περισσοτερο απο “διανοητες της συγχρονης εποχης κατα Γκραμσι, δηλαδη επιχειρηματιες”. Δεν εχει σημασια γιατι λειτουργει, σημασια εχει οτι λειτουργει! Ειναι αυτο ικανοποιητικο για εναν …διανοουμενο? Η υπαρχει διαφορα μεταξυ διανοητη και διανοουμενου? Σας ευχαριστω για τα πολλα εναυσματα για πιο πολλες σκεψεις και σας ευχομαι καλη διαμονη στην “ψυχρη καρδια” της Ευρωπης.
      A.Leventi-Peetz

  • Διάβασα με μεγάλο ενδιαφέρον τις σκέψεις σας. Ιδίως αφ’ ής θίγετε το σημαντικό ζήτημα των λανθανουσών φιλοσοφικών υποθέσεων της επιστήμης – και κάθε επιστημονικής έρευνας. Διασκέδασα, μάλιστα, στην ιδέα ότι, ενώ η κλασική αιτίαση είναι για τον φιλόσοφο που θα πει επιστημονικά αμφισβητήσιμα πράγματα, εδώ είναι το αντίστροφο: ο επιστήμονας που θα πει φιλοσοφικές υπεραπλοποιήσεις.
    Είμαστε, βέβαια, κάπως μακριά από το αντικείμενο του άρθρου που μας έδωσε την αφορμή για την ωραία αυτή συζήτηση.
    Καληνυχτίζω, από το Kraainem, όπου, στα περιθώρια του κειμένου που δουλεύω αυτή την εποχή, και των οικογενειακών γλυκών περισπάσεων, ρίχνω μια κλεφτή ματιά στο “Αντικλείδι”, τα κείμενά του – και, τώρα, και την αλληλογραφία του (και την δική μου, στο [email protected])
    Φιλικά
    Κωστής Δεμερτζής

  • … και για να επανερχόμαστε στο θέμα μας: ανεβαίνοντας στο λεωφορείο από το αεροδρόμιο, έπρεπε να κατέβουμε στην στάση “Άγιος Αντώνιος”. Είναι ένα εκκλησάκι δύο επί τρία, στη μέση μιας στρογγυλής πλατείας, απ’ όπου ξεκινάει η “οδός παρεκκλησίου” (Rue de la Chapelle), που πάει στο σπίτι μας. Τα μέρη δεν τα ξέρουμε ακόμα καλά. “Στάση άγιος Αντώνιος;”, ρωτάω τον σοφέρ. “Δεν ξέρω τέτοια στάση”, απαντά. “Το λεωφορείο είναι αυτό”, με διαβεβαιώνει η Γιώτα. “Τουλάχιστον Κράαινεμ;” “Ναι, από κει περνάω”. Φτάνοντας στο Κράαινεμ, ξανά “δεν ξέρω τέτοια στάση” ο οδηγός, κατεβαίνουμε στην πρώτη στάση, ρωτάμε μια παιδική χαρά, πέντε αλλοδαπές σε μια στάση (“Άγιος Θωμάς”), έναν πατέρα με παιδί (ντόπιους) παραδίπλα, κανείς δεν ήξερε, μέχρι που θυμήθηκα εγώ μια λιμνούλα, την γνώριζα από προηγούμενη φορά, στρίβουμε δεξιά, ήταν στα πεντακόσια μέτρα. Κοιτάω την στάση: “Άγιος Αντώνιος”. Ανηφόρα, με πέντε βαλίτσες … κ.τ.λ κ.τ.λ.
    Στο σπίτι, συζήτηση: “Αγαπητέ Kostis” (με καμάρι), “you are in Belgium! Nobody here knows the names of churches!”.
    “Δεν επρόκειτο για όνομα εκκλησίας. Ήταν όνομα στάσης. Ήταν πολύ να απαιτώ από τον οδηγό του λεωφορείου να γνωρίζει το όνομα της στάσης του δρομολογίου του; Ή επειδή επρόκειτο για όνομα αγίου, δεν ήθελε να το γνωρίζει, ο βλαξ!”.
    (Ευάγγελος Λεμπέσης, η τεραστία σημασία των βλακών εν τω συγχρόνω βίω – stongly recommended).

    • Κυριε Δεμερτζη γραψατε το σωστο: ” με καμαρι! “. “Δεν ειμαι υποχρεωμενος να ξερω τιποτα που δεν με ωφελει αμεσα.” Ο οδηγος σας ητανε ασχετος η αγενης η και τα δυο.
      Στη Γερμανια δεν θα σας συνεβαινε αυτο, τα ονοματα των στασεων ακουγονται απο το μικροφωνο εγκαιρα και ο οδηγος ειναι ενημερος επισης. Ωστοσο πανε χρονια που δεν εχω μπει σε λεωφορειο. Τις φορες που ημουνα στο Βελγιο επογοητευτηκα. Η κατασταση των δρομων που οδηγησα, η …κουζινα τους, αν και δεν ειμαι της πολυτελειας και της λεπτολογιας στο φαγητο, οπως και η καθαριοτητα διεφεραν αρκετα απο της Γερμανιας. Η αποψη μου ειναι οτι οι βλακες ειναι βιολογικα ισχυροτεροι, γι αυτο και υπερισχυουν.. Η evolution κανει και “λαθη” αλλα ξαναβρισκει το δρομο της, πραγμα που λιγο ως πολυ θελει να πει και το αρθρο.
      Τους χαιρετισμους μου σε σας και την οικογενεια σας. Θα σας γραψω και privat.

  • Θα ήθελα να σας συγχαρώ, γιατί διαβάζοντας λαθραία, απόλαυσα έναν εποικοδομητικό, πολιτισμένο διάλογο.

  • Από πλευράς μου, ευχαριστώ.
    Κάποτε, διαβάζοντας άρθρα της Βικιπαίδιας, κατέβαζα και διάβαζα και τους διαλόγους.
    Σε μάθαιναν περισσότερα για το αντικείμενο, ακόμα κι απ’ το ίδιο το άρθρο.
    Συμφωνώ μαζί σας ότι, διαβάζοντας σχόλια αναγνωστών σε διάφορα ιντερνετικά δημοσιεύματα, απογοητεύεσαι.
    Πληροφορείσαι περισσότερο γι’ αυτούς που γράφουν, παρά για το αντικείμενο – και συχνά πράγματα κοινότυτπα και διόλου ελκυστικά.
    Το επίπεδο του “Αντικλειδιού” είναι, ευτυχώς, υψηλό.
    Με την καλημέρα μου!

  • Νομιζω ο Κ. Δεμερτζης το περιεγραψε καλα με το “τετραγωνο” που εδωσε πιο πανω. Αλλα εχετε δικηο, οι κατηγοριες: διανοουμενος/ευφυης δεν ειναι “ορθογωνιες”. Θα βαλω την προκλητικη ερωτηση, ποιοι ανθρωποι ειναι πιο “επιτυχημενοι”, απο τις κατηγοριες που μεχρι τωρα συζητησαμε? Νομιζω καθε εποχη εχει τις δικες της “ιδιαιτεροτητες” ευφυιας που εχουν και τη μεγαλιτερη “περαση”. Ο Κ. Δεμερτζης εγραψε, κι εχει δικαιο, “ολοι με τα ιδια δικαιωματα υπαρξης”. Αυτη η “οπτικη” δεν εχει υποστηρικτες ωστοσο απο ολες τις μορφες “ευφυιας” ομοιως. Για μενα μια επιτυχημενη κοινωνια βρισκει τον τροπο να επιτρεψει σε ολα τα ειδη ευφυιας να συνεισφερουν στην ευμαρεια της, οπως και τον τροπο να προλαβει/ελαχιστοποιησει τις ζημιες που προκαλει η βλακεια (διανοουμενη και αδιανοητη).
    Εκτος αν υπαρχει και ..ωφελιμη βλακεια και μου διαφευγει!
    Χαιρετω φιλικα

  • Με χαρά μου βλέπω την ενδιαφέρουσα αυτή συζήτηση να συνεχίζεται. Όσον αφορά την δική μου αρχική πρόταση, επ’ ευκαιρία της παρατήρησης του efriend, και της διευκρίνισης της Annie: Με δύο μεταβλητές, λ.χ. διανοούμενος και μη, έξυπνος ή βλαξ, οι συνδυασμοί είναι 2 εις την δευτέραν, τέσσερις. Είναι το «αριστοτελικό τετράγωνο», το σημείο στο οποίο κινήθηκε η αρχική συζήτηση, με την Annie. Αν βάλεις τρεις μεταβλητές: διαννοούμενος και μη, νοητικά έξυπνος ή μη, συναισθηματικά έξυπνος ή μη, τότε οι συνδυασμοί γίνονται δύο εις την τρίτην, οκτώ. Είναι η διευκρίνιση του efriend. J’ en dirais meme plus: Αν προσθέσεις και τέταρτη, λ.χ. πρακτική νοημοσύνη (να ξέρει να φτιάξει μια πρίζα), τότε γίνονται δύο εις την τετάρτην, δεκάξη. Αν η νοητική νοημοσύνη διακριθεί στα τρία (αριθμητική, λεκτική, χωροαντιληπτική) και η νοητική (κατά τον Goleman) στα πέντε (δεν τα έχω πρόχειρα, αυτή τη στιγμή – εξάλλου δεν είναι σταθερά σε όλους τους συγγραφείς), έχεις δέκα μεταβλητές, δύο εις την δεκάτην. Αν προσθέσεις και τα δύο χαρακτηριστικά του «προικισμένου παιδιού» πέρα από την νοημοσύνη (μνήμη και δημιουργικότητα, αν θυμάμαι καλά), πας στα δώδεκα. Δύο εις την δωδεκάτην, 2.048 συνδυασμοί, αν μετράω καλά. Για άσκηση, μπορεί να το κάνει κανείς, ως εξής: ξεκινάει βάζοντας δώδεκα μηδενικά στη σειρά (λ.χ. αριθμητικός, λεκτικός, χωροαντιληπτικός κ.τ..λ. κ.τ.λ. βλαξ και εν τέλει μη-διανούμενος: 000000000000) και σχηματίζει όλους τους συνδυασμούς του 0 με το 1, δηλαδή γράφει όλους τους «δυαδικούς αριθμούς» από το 0 ως το 2.047, λ.χ. ο τύπος που αποδίδεται με τον αριθμό 000000000001 είναι διανοούμενος και βλαξ κατά πάντα όλα, κ.ό.κ., μέχρι την συμπλήρωση 2.048 περιπτώσεων. Κάθε αριθμός είναι και μία περίπτωση. Αν, όμως, παραμείνουμε στην εμβέλεια του άρθρου που έδωσε την αφορμή για την ωραία αυτή συζήτηση, αυτό «παίζει» ανάμεσα σε μια κοινωνική έννοια του «διανοούμενου», και σε μια «φυσική», λ.χ. την «ευ-φυΐα», δηλαδή το να είσαι καλώς φυτρωμένος. Κινείται στον χώρο των δύο, δηλαδή, μεταβλητών. Αυτός ήταν και ο λόγος που κινηθήκαμε στο τετράγωνο, το οποίο είναι ιδρυτικής σημασίας: είναι το σημείο που ξεφεύγεις από την μία μεταβλητή, και αρχίζεις να συνδυάζεις. Αν πας στην πρώτη σου συνδυαστική, μετά πας και στις υπόλοιπες. Με την καλημέρα μου, και ευχαριστώ για το ερέθισμα για το σημερινό υστερόγραφο.

  • … Υ.Γ. (του υστερογράφου) … η διάσταση της συναισθηματικής/νοητικής νοημοσύνης, που προσέθεσε ο/η efriend μας φέρνει σε μιαν ακόμα σκέψη. Αν ξαναδούμε τον αρχικό διάλογο, με την Annie, θεωρούμε και οι δύο ότι το άρθρο είναι εκδήλωση, μεταξύ άλλων, αυτού που αποκάλεσα «ναρκισσισμός του διανοουμένου». Πολύ σύνηθες φαινόμενο. Θα προσέθετα, εδώ, ότι ο ναρκισσιστής είναι εκ προοιμίου συναισθηματικά / κοινωνικά αδέξιος και, ανάλογα με την διαβάθμιση στην οποία υπάγεται, μπορεί να φτάσει στον αυτισμό. Το ενδιαφέρον είναι ότι, διακρίνοντας το χαρακτηριστικό του ναρκισσισμού στο άρθρο που σχολιάζαμε, αφήσαμε την διάκριση: «συναισθηματική/κοινωνική νοημοσύνη ή μη» ανεξέταστη. Οι λανθάνουσες προϋποθέσεις του άρθρου, διείσδυσαν στη συζήτηση. Γι’ αυτό θα συμφωνήσω με την Annie, ότι είναι πάντοτε χρήσιμο ένα brainstorming… (και μια πολλαπλότητα πηγών δεν βλάφτει).

    • Κυριε Δεμερτζη στα γρηγορα, επειδη αυτη τη στιγμη δεν μπορω να επεκταθω, αλλα θα επανελθω, θιξατε ενα σημειο πολυ σημαντικο: ποιο ρολο παιζει η μνημη στην ευφυια! Βλεπετε η μνημη μας ειναι η τραπεζα δεδομενων μας, την οποια χρησιμοποιουμε προκειμενου να κανουμε τους συσχετισμους μας! Οσο πιο πολλα δεδομενα εχουμε τοσο καλιτερες προυποθεσεις για εναν πλουσιο συλλογισμο! Αλλα οι μνημες μας ειναι επιλεκτικες! Δεν θυμομαστε ολα οσα we have experienced αμμεσα η εμμεσα! Θυμομαστε αυτα που μας εκαναν εντυπωση! Και εδω ερχεται ο ρολος της emotional intelligence! Τι εντυπωσιαζει εσας και τι διαφευγει σε μενα? Βλεπετε λοιπον τα Bits και τα Bytes του μυαλου μας δεν ειναι οπως της “μηχανης” γιατι ειναι tagged! Εχουνε “ετικετες”! Και την semantic αυτων τον tags δεν μπορουμε να την φερουμε στον ιδιο παρανομαστη γιατι δεν ξερουμε ουτε να την περιγραψουμε, ειναι “φευγαλεα”! Σε πολλες περιπτωσεις νομιζουμε οτι καταλαβαμε τι λεει ο συνομιλητης μας, η ακομα χειροτερα νομιζουμε οτι συμφωνουμε κι ολας, ενω μπορει να μην εχουμε παρει και χαμπαρι τι εννοει με αυτα που λεει! Εκει ειναι το μεγαλο δραμα, οσο πιο πολυπλοκα τα πραγματα τοσο πιο συνθετοι οι δρομοι αναμεσα τους και τοσο και πιο πιθανες οι …παραξηγησεις. Ο ναρκισσος ειναι μονος του, εχετε δικηο. Πως φερνει κανεις πολλους ναρκισσους μαζι σε μια εποικοδομητικη αλληλεπιδραση?
      Χαιρετω εγκαρδιως,
      A.Leventi-Peetz