Γιατί μένουμε άπραγοι σε μερικές αρνητικές καταστάσεις; Το πείραμα της “μαθημένης απελπισίας”

Πείραμα σταθμός για την Ψυχολογία από τον Seligman για τις πεποιθήσεις μας περί του ελέγχου που έχουμε σε μια αρνητική κατάσταση

Είχε έρθει κάποτε ένα τσίρκο στην πόλη μας και μου είχε κάνει εντύπωση ότι είχαν ένα τεράστιο ελέφαντα δεμένο σε ένα μικρό πάσσαλο. Δεν ήταν λογικό’ ένα παιδί θα μπορούσε να ξεριζώσει αυτό το πάσσαλο και να φύγει, πόσο μάλλον ένα ζώο αρκετών τόνων, κι όμως δεν έκανε καμία προσπάθεια να ελευθερωθεί. Καθόταν πειθήνια, φαινομενικά δεμένος από ένα σχοινί μα στην πραγματικότητα δεμένος ψυχολογικά από ένα φαινόμενο που ονομάζεται «Μαθημένη απελπισία».

Το φαινόμενο αυτό συνίσταται στην εσφαλμένη εντύπωση εκ μέρους του θύματος ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα για να αλλάξει μια αρνητική κατάσταση. Οι ψυχολόγοι πιστεύουν ότι αυτό συμβαίνει επειδή το άτομο είχε επανειλημμένες αντίστοιχες αρνητικές καταστάσεις στις οποίες πράγματι δεν μπορούσε να κάνει κάτι για να γλιτώσει κι έτσι ενσωμάτωσε την πεποίθηση ότι ούτε στο μέλλον θα μπορεί να αποκτήσει έλεγχο της κατάστασης. Ακόμα λοιπόν κι αν οι συνθήκες αλλάξουν, το άτομο παραμένει δεσμευμένο στο παρελθόν και δέχεται πειθήνια την κατάσταση.

Ο Αμερικανός ψυχολόγος Martin Seligman διεξήγαγε το 1967 ένα πείραμα στο οποίο έλεγξε αυτή την άποψη. Το πείραμα είχε ως εξής: Χώρισε σκυλιά σε 3 ομάδες με τα εξής χαρακτηριστικά: Τα σκυλιά της 1ης ομάδας απλώς παρέμειναν δεμένα σε ένα χώρο με αυτά της 2ης ομάδας χωρίς να τους συμβαίνει τίποτα. Τα σκυλιά της 2ης ομάδας αντίθετα δέχονταν ηλεκτροσόκ το οποίο ωστόσο μπορούσαν να σταματήσουν πατώντας ένα μοχλό. Αυτά της 3ης ομάδας δέχονταν επίσης ηλεκτροσόκ χωρίς ωστόσο τη δυνατότητα να το σταματήσουν πατώντας το μοχλό. Τα ηλεκτροσόκ ερχόταν σε τυχαίες χρονικές στιγμές και σταματούσαν εξίσου απροειδοποίητα όπως άρχισαν, προκαλώντας στα σκυλιά την αίσθηση του αβοήθητου.

Όλα τα σκυλιά έπειτα τοποθετήθηκαν σε ένα κουτί στο οποίο δέχτηκαν ηλεκτροσόκ. Για να το αποφύγουν έπρεπε απλώς να πηδήξουν έξω από το κουτί. Αυτά της 1ης και της 2ης ομάδας το απέφυγαν εύκολα και γρήγορα. Της 3ης όμως που δεν τους είχε δοθεί η δυνατότητα να αποφύγουν το ηλεκτροσόκ την 1η φορά ενσωμάτωσαν αυτή την κατάσταση και δεν προσπάθησαν ούτε στο νέο περιβάλλον να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους. Κούρνιασαν στο πάτωμα και κλαψούριζαν νιώθοντας αδύνατη την αποφυγή του πόνου.

Ο Seligman θεωρεί ότι το φαινόμενο αυτό συναντάται συχνά –πέρα από τους καταθλιπτικούς φυσικά- στους οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά μειονεκτούντες ανθρώπους που μεγαλώνουν νιώθοντας ότι δεν μπορούν να κάνουν τίποτε για να αλλάξουν την κατάσταση και ξοδεύουν τη ζωή τους στη φτώχεια και την απαξίωση, μεγαλώνοντας παιδιά με τον ίδιο τρόπο για να συνεχιστεί έτσι ο φαύλος κύκλος μειονεξίας.

Πηγή: insomnia.gr

Αντικλείδι , https://antikleidi.com

Συναφές: 

Δείτε πολλά ακόμη πειράματα πατώντας ΕΔΩ

Πειράματα σε ανθρώπους – Η σκοτεινή πλευρά της επιστήμης