Χθες συνάντησα μια εξαϋλωμένη μορφή, δεητική, σαν αυτές που βρίσκεις σε τοιχογραφίες ερειπωμένων εκκλησιών κι αναρωτιέσαι αν απεικονίζουν ανθρώπους ή πνεύματα ή δαίμονες με αγγελικό περίγραμμα: Έναν γνωστό μου επαγγελματία, που έχασε τη δουλειά του, χωρίς ένσημα και συνδικαλιστική αρωγή ή επιδόματα, με έγκυο γυναίκα και καταρρακωμένη αξιοπρέπεια.
Τα δάχτυλά του κιτρινισμένα από τη νικοτίνη, πρόλαβε να μου πει την απελπισία του, πριν μου ζητήσει δύο ευρώ. Τού έδωσα κι ήξερα πως τον καταδίκασα σε επαιτεία αδιέξοδη και τον κατέταξα ως ποσοστό σε στατιστικές ανάλγητες: Επόμενη στάση το αλκοόλ, ενδεχομένως τα ναρκωτικά, η περιθωριοποίηση, οι απόπειρες αυτοκτονίας. Όλα είναι τόσο ερμηνεύσιμα, όταν έχουν μια προβλέψιμη πορεία, όταν αφορούν τους άλλους κι όταν τα διδάσκεις σε φοιτητές. Τι γίνεται όμως, εάν χάσεις τα πάντα, σε ένα κράτος, που η Πρόνοια είναι ανέκδοτο
Η δυστυχία των ανθρώπων δεν μπαίνει σε νόρμες. Ο καθένας τη βιώνει με το δικό του τρόπο και η αντίδρασή στην έλευσή της μοναδική και καθοριστική. Κι αν στην ευτυχία το εγώ αυξάνει την αυτοεκτίμηση, διεκδικεί τα εύσημα και φλερτάρει με την έπαρση, στην κακοδαιμονία και τη συμφορά αποδιοργανώνεται και αποδομεί την ιστορικότητά του. Η ξαφνική πτώχευση διακόπτει τη συνέχεια του εαυτού, στρεβλώνει τη θέση στο χώρο, το χρόνο, την ιεραρχία, και εμπαίζει τις σταθερές και τις αξίες της ζωής.
Κάποιοι προκρίνουν την αυτοκτονία. Και παρά τη συχνότητά της καμιά ψυχολογική διαδικασία δεν μπορεί να την προβλέψει. Γιατί σε πολλούς περνά ως ιδέα, αρκετοί τη διατυμπανίζουν ως έκκληση για βοήθεια, άλλοι την αναφέρουν για εντυπωσιασμό.
Αλλά είναι εκείνη η μία ελάχιστη στιγμή, που το μυαλό θα κατακλυστεί από εικόνες, από δίψα για εκδίκηση, από αγάπη και αυτό-λύπηση, από μνήμες παλαιών καλών εποχών, ενοχές, πικρία, απελπισία, ντροπή και οδύνη, που θα υπνωτίσει τα ένστικτα και θα άρει τους δισταγμούς. Το τέλος τότε μοιάζει με λύτρωση και το αμετάκλητο σωτηρία.
Η ίδια η φύση και η κοινωνία ευνοούν την επιβίωση των δυνατότερων. Και όσοι δεν μπορούν να συνεχίσουν, ακόμα και υπό το κράτος της απώλειας ή του τραύματος, είναι θεμιτό να φεύγουν ως φυσική επιλογή. Η αγέλη με τον τρόπο αυτό θα ισχυροποιηθεί. Η ατομική ύπαρξη ποτέ δεν είχε τόση σημασία όσο η ομάδα.
Οι λατρεία της δύναμης και η διαιώνιση της πυγμής ίσως έχουν νόημα στο ζωικό βασίλειο και σε πολιτισμούς βαρβαρικούς. Όμως είμαστε άνθρωποι και η αδιαφορία μας απέναντι σε αυτούς, που λυγίζουν, πλήττει το πιο θεμελιώδες αγαθό: Την αγάπη, που προσδιορίζει την ανθρωπιά. Γιατί, όσοι έχετε επιβιώσει αρκετά, θα γνωρίζετε ότι η αγάπη είναι η αρετή, από την οποία εκπορεύονται όλες οι υπόλοιπες αξίες και η έλλειψή της μετατρέπει το χρυσό της ψυχής σε σκουριά.
Όταν λοιπόν χάσετε τα πάντα, σε μια στιγμή ή από κακό υπολογισμό ή από σκευωρία της τύχης:
————————-
Το κείμενο αυτό είναι αφιερωμένο στη Μαρίνα, μια από τις γυναίκες, που κάτι με έχουν διδάξει
Ευστράτιος Παπάνης
Eπίκουρος καθηγητής Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου – linkedin.com
Φωτογραφίες Εrik johansson
by Αντικλείδι , https://antikleidi.com
Συναφές:
Λιαντίνης – Ο Ελληνικός πεσιμισμός
Ένα από τα μεγαλύτερα παράδοξα της σύγχρονης επιστήμης είναι ότι ενώ συνθέτει μια ηγεμονική κουλτούρα,…
Από όλες τις προφητικές γνώσεις που μπορεί να βρει κανείς στο κλασικό μυθιστόρημα του Όργουελ,…
Το 1784, σε ένα δοκίμιό του με τίτλο αυτή την ερώτηση: "Was ist Aufidarung?", ο…
Υπάρχουν δύο απαραίτητα στοιχεία για τη γνώση: το υποκείμενο της γνώσης (ο γνωρίζων, ή ο…
Ένα μικρό αφιέρωμα στον συγγραφέα και ψυχολόγο Daniel Kahneman που διακρίθηκε για το έργο του…
Για κάποιους είναι τόσο εύκολο να ερωτευτούν με μια ιδέα όσο και έναν άνθρωπο. Οι…