Γεννημένος το 1546, γόνος οικογένειας Δανών ευγενών, ο Τίχο Μπράχε έμελλε να κερδίσει μακροχρόνια φήμη στους κύκλους των αστρονόμων για δυο λόγους. Πρώτον, το 1566, ο Τίχο ενεπλάκη σε μια διαφωνία με τον ξάδερφό του Μάντερουπ Πάρσμπεργκ, πιθανώς επειδή ο Πάρσμπεργκ προσέβαλε και κορόιδεψε τον Τίχο σχετικά με μια αστρολογική πρόβλεψη που τελικά δεν επαληθεύτηκε.
Ο Τίχο είχε προβλέψει το θάνατο του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς, και είχε ενσωματώσει αυτή την προφητεία σε ένα λατινικό ποίημα, προφανώς χωρίς να γνωρίζει ότι ο Οθωμανός ηγέτης είχε ήδη πεθάνει πριν από έξι μήνες. Η διαμάχη κορυφώθηκε σε μια διαβόητη μονομαχία. Κατά τη διάρκεια της ξιφομαχίας, ο Πάρσμπεργκ τραυμάτισε με το σπαθί τον Τίχο στο μέτωπο και του έκοψε τη μύτη από την κορυφή της. Ένα εκατοστό πιο βαθιά και ο Τίχο θα είχε πεθάνει. Έκτοτε ο Τίχο κυκλοφορούσε με μια ψεύτικη μεταλλική μύτη, έξυπνα φτιαγμένη από κράμα χρυσού, αργύρου και χαλκού ώστε να έχει την απόχρωση του δέρματός του.
Ο δεύτερος και πιο σημαντικός λόγος για τη φήμη του Τίχο ήταν ότι οδήγησε την παρατηρησιακή αστρονομία σε ένα εντελώς νέο επίπεδο ακρίβειας. Απόκτησε τέτοια υπόληψη ώστε ο βασιλιάς Φρειδερίκος Β’ της Δανίας του προσέφερε το νησί Βεν, 10 χιλιόμετρα μακριά από τις ακτές της Δανίας, και τον πλήρωσε για να κατασκευάσει εκεί ένα αστεροσκοπείο. Το Ουράνιμποργκ* (Κάστρο των Ουρανών – Μια εκδοχή είναι άτι το όνομα του αστεροσκοπείου σημαίνει «Κάστρο της Ουρανίας», προς τιμήν της Μούσας της αστρονομίας) θα μετατρεπόταν με τα χρόνια σε μια τεράστια περίτεχνη ακρόπολη που κατανάλωνε περισσότερο από το 5% του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος της Δανίας, ένα αξεπέραστο ρεκόρ για χρηματοδότηση ερευνητικού κέντρου.
στις 11 Νοεμβρίου του 1572, ο Δανός αστρονόμος Tycho Brahe ξεκινά τις σχολαστικές παρατηρήσεις του για το σουπερνόβα που ανακαλύφθηκε στον -σχήματος W- αστερισμό της Κασσιόπης. (Ο Brahe βρισκόταν στην αρχή της καριέρας του το 1572, και το σουπερνόβα ήταν η αιτία που τον ενέπνευσε να αφιερώσει όλη τη ζωή του για να κάνει ακριβείς μετρήσεις των θέσεων των άστρων και των πλανητών.) Για δύο εβδομάδες ήταν πιο φωτεινό από κάθε άλλο άστρο στο ουρανό και ορατό ακόμη και στην διάρκεια της ημέρας. Μέχρι το τέλος του μήνα, άρχισε να ξεθωριάζει , αλλά παρέμεινε ορατό με γυμνό μάτι για περίπου 16 μήνες ακόμη.
Έτσι, οι αστρονόμοι του 16ου αιώνα, έμαθαν ότι οι ουρανοί δεν ήταν αμετάβλητοι, όπως είχαν πιστέψει. Από τον τίτλο του βιβλίου του Brahe για τις παρατηρήσεις του «De Nova Stella», προήλθε και η λέξη «nova» στην αστρονομία.
Το Ουράνιμποργκ στέγαζε μια βιβλιοθήκη, ένα εργαστήριο παρασκευής χαρτιού, ένα τυπογραφείο, ένα εργαστήριο αλχημείας, μία κάμινο και μία φυλακή για τους απείθαρχους υπηρέτες. Οι πυργίσκοι παρατήρησης περιείχαν τεράστια όργανα, όπως εξάντες, τετράδες και εξοπλισμένες δακτυλιοειδείς υδρογείους (όλα όργανα γυμνού οφθαλμού, καθώς οι αστρονόμοι δεν είχαν μάθει ακόμη να εκμεταλλεύονται τις δυνατότητες των φακών). Υπήρχαν τέσσερα σύνολα από κάθε όργανο για ταυτόχρονες και ανεξάρτητες μετρήσεις, για την ελαχιστοποίηση των σφαλμάτων στον προσδιορισμό των γωνιακών θέσεων των αστέρων και των πλανητών. Οι παρατηρήσεις του Τίχο είχαν ακρίβεια κατά 1/30 της μοίρας, πέντε φορές πιο ακριβείς από τις προηγούμενες καλύτερες μετρήσεις. Ίσως οι μετρήσεις του Τίχο ήταν οι καλύτερες χάρη στη δυνατότητά του να βγάζει τη μύτη του και να ευθυγραμμίζει εντελώς το μάτι του.
Η φήμη του Τίχο ήταν τέτοια ώστε ορδές προσωπικοτήτων υπέβαλαν αιτήσεις προκειμένου να επισκεφθούν το αστεροσκοπείο του. Εκτός από το ενδιαφέρον τους για την έρευνά του, αυτοί οι επισκέπτες έλκονταν επίσης και από τα παροιμιώδη γλέντια που γίνονταν στο Ουράνιμποργκ, τα οποία είχαν γίνει διάσημα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ο Τίχο κερνούσε αλκοόλ σε μεγάλες ποσότητες, και διασκέδαζε τους επισκέπτες του με παντομίμες από μηχανικές μαριονέτες. Ένας νάνος, ο Γιεπ, διηγιόταν παραμύθια και τους άφηνε άφωνους με τις μαντικές του ικανότητες. Ως επιπλέον θέαμα, το οικόσιτο ελάφι του Τίχο περιφερόταν ελεύθερο στο κάστρο. Δυστυχώς, κάποια μέρα πέθανε με τραγικό τρόπο όταν έπεσε από μια σκάλα ζαλισμένο από το πολύ αλκοόλ. Το Ουράνιμποργκ έμοιαζε περισσότερο με σκηνικό για ταινία του Πίτερ Γκρίναγουεϊ παρά με ερευνητικό ινστιτούτο.
Ενώ ο Τίχο είχε ανατραφεί με την παράδοση της πτολεμαϊκής αστρονομίας, οι επιμελείς παρατηρήσεις του τον ανάγκασαν να αναθεωρήσει την πίστη του στην αρχαία θεώρηση του σύμπαντος. Στην πραγματικότητα, γνωρίζουμε ότι διέθετε ένα αντίγραφο του De revolutionibus στο γραφείο του και ότι έβλεπε με συμπάθεια τις ιδέες του Κοπέρνικου, αλλά, αντί να τις υιοθετήσει ανεπιφύλακτα, ανέπτυξε το δικό του μοντέλο για το σύμπαν, το οποίο ήταν ένα λιπόψυχο υβρίδιο μεταξύ του Πτολεμαίου και του Κοπέρνικου. Το 1588, σχεδόν 50 χρόνια μετά από το θάνατο του Κοπέρνικου, ο Τί-χο δημοσίευσε το έργο του De mundi aetherei recentioribus phoenomenis («Περί των Νέων Φαινομένων τον Αιθέριου Κόσμον»), στο οποίο ισχυρίστηκε ότι όλοι οι πλανήτες περιφέρονται γτίρω από τον Ήλιο, αλλά ότι ο Ήλιος περιφέρεται γύρω από τη Γη, όπως φαίνεται στο Σχήμα 12. Ο φιλελευθερισμός του έφτανε μέχρι του σημείου να επιτρέπει στον Ήλιο να είναι το κέντρο γύρω από το οποίο κινούνται οι πλανήτες, αλλά ο συντηρητισμός του τον ανάγκασε να διατηρήσει τη Γη στο κέντρο του σύμπαντος. Ήταν απρόθυμος να μετακινήσει τη Γη, διότι η υποτιθέμενη κεντρική της θέση ήταν ο μόνος τρόπος για να εξηγήσει το λόγο για τον οποίο τα αντικείμενα έπεφταν προς το κέντρο της.
Πριν ο Τίχο καταφέρει να προχωρήσει στο επόμενο στάδιο του προγράμματος του για την αστρονομική παρατήρηση και τη διατύπωση θεωριών, η έρευνά του υπέστη ένα σοβαρό πλήγμα. Ο προστάτης του, ο Βασιλιάς Φρειδερίκος, πέθανε μετά από μια περίοδο αχαλίνωτου πιοτού την ίδια χρονιά που ο Τίχο δημοσίευσε το De mundi aetherei, και ο νέος βασιλιάς, ο Χριστιανός Δ’, δεν ήταν πλέον διατεθειμένος να χρημοτοδοτεί το πλούσιο αστεροσκοπείο του Τίχο και να ανέχεται τον ηδονιστικό τρόπο ζωής του. Ο Τίχο δεν είχε άλλη επιλογή από το να εγκαταλείψει το Ουράνιμποργκ και να φύγει από τη Δανία μαζί με την οικογένειά του, τους βοηθούς του, το νάνο Γιεπ και ολόκληρα φορτία εργαστηριακού εξοπλισμού. Ευτυχώς, τα όργανα του Τίχο είχαν σχεδιαστεί με την προοπτική να μεταφέρονται, διότι είχε αντιληφθεί με διορατικότητα ότι «Ένας αστρονόμος πρέπει να είναι κοσμοπολίτης, διότι οι αδαείς πολιτικοί δεν αναμένεται να εκτιμούν τις υπηρεσίες του».
Ο Τίχο Μπράχε πήγε στην Πράγα, όπου ο Αυτοκράτορας Ροδόλφος Β’ τον διόρισε στη θέση του Αυτοκρατορικού Μαθηματικού και του επέτρεψε να ιδρύσει ένα νέο αστεροσκοπείο στο Κάστρο του Μπενάτκι. Αποδείχθηκε ότι η «μετακόμιση» είχε και μια καλή πλευρά, διότι στην Πράγα ο Τίχο βρήκε έναν νέο βοηθό, τον Γιο-χάνες Κέπλερ, που έφτασε στην πόλη λίγους μήνες αργότερα. Ο Λουθηρανός Κέπλερ αναγκάστηκε να φύγει από το προηγούμενο σπίτι του στο Γκρατς όταν ο οργισμένος καθολικός Αρχιδούκας Φερδινάνδος απείλησε να τον εκτελέσει, πιστός στη δήλωσή του ότι προτιμούσε «να ερημώσει τη χώρα παρά να κυβερνά αιρετικούς».
Συμπτωματικά, ο Κέπλερ ξεκίνησε το ταξίδι του προς την Πράγα την 1η Ιανουάριου του 1600. Η έναρξη ενός νέου αιώνα θα σηματοδοτούσε την έναρξη μιας νέας συνεργασίας που έμελλε να οδηγήσει στην εκ νέου ανακάλυψη του σύμπαντος. Ο Τίχο και ο Κέπλερ αποτέλεσαν το τέλειο δίδυμο. Η επιστημονική πρόοδος απαιτεί τόσο παρατήρηση όσο και θεωρία. Ο Τίχο είχε συγκεντρώσει την καλύτερη συλλογή παρατηρήσεων στην ιστορία της αστρονομίας, και ο Κέπλερ θα αποδεικνυόταν άριστος ερμηνευτής αυτών των παρατηρήσεων. Παρ’ ότι ο Κέπλερ υπέφερε εκ γενετής από μυωπία και διπλωπία, τελικά αποδείχθηκε πως έβλεπε πιο μακριά από τον Τίχο.
Ήταν μια συνεργασία που έγινε την τελευταία στιγμή. Λίγους μήνες μετά την άφιξη του Κέπλερ, ο Τίχο παραβρέθηκε σε ένα δείπνο καλεσμένος του Βαρόνου φον Ρόζενμπεργκ και ήπιε ως συνήθως υπερβολικά, αρνούμενος ωστόσο να παραβιάσει το πρωτόκολλο και να σηκωθεί από το τραπέζι πριν από τον Βαρόνο. Λέγεται για τον Τίχο ότι «πιωμένος μέχρι σκασμού, έβαζε την ευγένεια πριν από την υγεία και προσπαθούσε να κρατήσει την παραφουσκωμένη κύστη του. Όταν επέστρεψε στο σπίτι του, μόλις που τα κατάφερε να ουρήσει». Ανέβασε πυρετό, και ολόκληρη την υπόλοιπη νύχτα βρισκόταν συνεχώς μεταξύ κρίσεων αναισθησίας και ντελίριου. Δέκα μέρες αργότερα πέθανε (Από την ανάλυση τριχών των λειψάνων του Τίχο, η οποία έγινε το 1996, προκύπτει ότι ο θάνατός τον ενδέχεται να οφείλεται σε δηλητηρίαση από υδράργυρο.).
Στο νεκροκρέβατό του ο Τίχο επαναλάμβανε διαρκώς: «Μακάρι να μην έζησα μάταια». Δεν υπήρχε λόγος να φοβάται, διότι ο Κέπλερ έμελλε να εξασφαλίσει τη καρποφορία των σχολαστικών παρατηρήσεων του Τίχο. Στην πραγματικότητα, ίσως έπρεπε να πεθάνει ο Τίχο ώστε να ανθήσει το έργο του, διότι όσο ήταν ζωντανός φύλαγε προσεκτικά όλα τα τετράδιά του και ποτέ δεν μοιραζόταν τις παρατηρήσεις του. Ονειρευόταν ότι κάποτε θα δημοσίευε μια εκπληκτική μονογραφία. Είναι βέβαιο πως ο Τίχο δεν διανοείτο να θεωρήσει τον Κέπλερ ως ισοδύναμο συνεργάτη – σε τελική ανάλυση, εκείνος ήταν ένας δανός αριστοκράτης, ενώ ο Κέπλερ ήταν ένας απλός χωρικός. Ωστόσο, έβλεπε ότι το βαθύτερο νόημα των παρατηρήσεων του Κέπλερ τον ξεπερνούσε και αποζητούσε τις ικανότητες αυτού του εκπαιδευμένου μαθηματικού.
Aπόσπασμα από το βιβλίο BIG BANG Simon Singh
Σχήμα 11. Το Ουράνιμποργκ, στο νησί Βεν, το καλύτερα χρηματοδοτημένο και πιο ηδονιστικό αστεροσκοπείο στην ιστορία.
Σχήμα 12. Το μοντέλο τον Τίχο κάνει το ίδιο λάθος με εκείνο τον Πτολεμαίου και τοποθετεί τη Γη στο κέντρο του σύμπαντος, ενώ γύρω της σε τροχιά βρίσκονται η Σελήνη και ο Ήλιος. Η κύρια ανακάλυψη του Τίχο ήταν ότι συνειδητοποίησε πως οι πλανήτες (και ο διάπυρος κομήτης) περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο. Αυτό το σχήμα προέρχεται από το έργο του Τίχο De mundi aetherei.
Βy Αντικλείδι , https://antikleidi.com
Συναφές:
