Μεγάλωσα στα χρόνια της απομυθοποίησης. Ο καθένας από εμάς κουβαλούσε τη δική του προσωπική μυθολογία, την προστάτευε κιόλας, όμως οι παρέες στη δεκαετία του εβδομήντα έμοιαζαν με μικρομεσαίες επιχειρήσεις αποψίλωσης του τοπίου της ζωής μας από τους μύθους και τις βεβαιότητες των προλαλησάντων.
Απομυθοποιούσαμε τους καουμπόηδες και τα ουέστερν, τα ηλιοβασιλέματα, τον έρωτα, το σεξ, τη λογοτεχνική γενιά του τριάντα, τις γραβάτες και τα κοστούμια, τη δεξιά και την καθαρεύουσα, τις παρελάσεις και τις εθνικές εορτές και εννοείται απομυθοποιούσαμε, όσοι μπορούσαμε και όσο μπορούσαμε, τη θρησκεία και την ιστορία, τους δύο πυλώνες της συντηρητικής εκπαίδευσης. Τη θρησκεία μας τη δίδασκαν διάφοροι ταλαίπωροι που ήξεραν πως έχουν χάσει το παιχνίδι, δεν ήθελαν όμως να το παραδεχθούν και δεν κατέθεταν τα όπλα. Οι ευφυέστεροι εξ αυτών προσπαθούσαν να προσαρμόσουν την παπαγαλία των δογματικών προδιαγραφών με κάποιον σύγχρονο προβληματισμό, χωρίς όμως θεαματικά αποτελέσματα. Την ιστορία, αμιγώς εθνοκεντρική, μας τη δίδασκαν ακολουθώντας την ταξινόμηση του Παπαρρηγόπουλου, μια περίοδος ανά έτος, χωρίς όμως να αναφέρονται στον εθνικό ιστορικό τον οποίον γνώρισα πολλά χρόνια αφού τελείωσα το σχολείο και τον αγάπησα ως έναν από τους σημαντικότερους Ελληνες συγγραφείς του 19ου αιώνα. Εν πάση περιπτώσει. Το μέτρο της ευφυΐας και ο βαθμός επιτυχίας στις κοπέλες κρινόταν, εν πολλοίς, από την ταχύτητα και τη βεβαιότητα με την οποία απομυθοποιούσαμε, ή αποδομούσαμε επί το μεταμοντέρνο, τους μύθους με τους οποίους είχαμε μεγαλώσει. Το αίτημα ήταν η απελευθέρωση, από το μάκρος της κόμης ώς το δικαίωμα στον έρωτα, και οι απελευθερωτές από τον Μπολιβάρ ώς τον Κολοκοτρώνη πάντα ασκούσαν γοητεία.
Η απελευθέρωση και το πάγιο αίτημα της ελληνικής κοινωνίας, ο εκσυγχρονισμός μας, η δυνατότητα δηλαδή να κοινωνούμε και να ζούμε με όσα συνέβαιναν έξω από τα περιορισμένα σύνορα της Ελλαδίτσας. Ηταν τα χρόνια μετά τον Μάη του ’68, τα χρόνια του ροκ και του Τσε Γκεβάρα, τα χρόνια που διαβάζαμε μετά μανίας από Λένιν μέχρι Σαρτρ, και μεταφράζαμε την Επανάσταση επιλέγοντας τον Μακρυγιάννη απέναντι στον Μαυροκορδάτο, και αναπαράγοντας τις θέσεις του Σκαρίμπα ως θέσφατα της ιστορικής έρευνας. Η αλήθεια είναι ότι ήμασταν τόσο ευχαριστημένοι από εαυτούς και αλλήλους που δεν υποψιαζόμασταν πως στο κενό που άφηναν οι μύθοι των πατεράδων μας φύτρωναν οι δικοί μας μύθοι. Αυτό που εμείς πιστεύαμε ως αλήθεια, θέσφατο, με σχεδόν θρησκευτική ευλάβεια, από τη σεξουαλική απελευθέρωση έως το «Κράτος και επανάσταση» του Λένιν, δεν ήταν παρά η δική μας μυθολογία, η δική μας συνεκτική ύλη, το υλικό της παρέας.
Ενα από τα πράγματα που έχω διδαχθεί από την ελληνική παιδεία είναι η αξία του μύθου ως συλλογικό υπόβαθρο αναφοράς. Η Αντιγόνη μπορεί να μην υπήρξε ποτέ, όμως αυτό δεν εμπόδισε τους Αθηναίους να εμπνέονται από τη μορφή της και τον Σοφοκλή να γράψει το αριστούργημά του. Η επεξεργασία του μύθου οδήγησε την κλασική εποχή να διαμορφώσει μια ολόκληρη κοσμοαντίληψη, την αντίληψη του τραγικού, η οποία από πολλές απόψεις παραμένει πολύ πιο ζωντανή, και χρήσιμη, από όποια απομυθοποιητική περί προόδου αντίληψη η οποία δημιουργεί την ψευδαίσθηση πως θα εξαλείψει το κακό από το ανθρώπινο σύμπαν.
Οι Ελληνες είμαστε μικρό έθνος, καταλαμβάνουμε έναν μικρό χώρο στον χάρτη και μιλάμε μια γλώσσα μικρή. Εχουμε όμως μεγάλη ιστορία, τόσο μεγάλη που δυσκολευόμαστε να τη χωρέσουμε στη σημερινή πραγματικότητα. Και γι’ αυτό χρειάζονται οι μύθοι, για να επεξεργαστούν τις διαστάσεις της. Διότι το θέμα δεν είναι να καταστρέφεις τους μύθους για να αποκαλύπτεις μια κατά το δοκούν αλήθεια. Ας την αφήσουμε αυτή τη δουλειά για τα εργαστήρια των ιστορικών. Και ας φροντίσουμε να οργανώσουμε τους συλλογικούς μας μύθους αν θέλουμε να συνεχίσουμε να υπάρχουμε.
~ ΤΑΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ
by Αντικλείδι , https://antikleidi.com
Συναφές:
Εθνικές καταβολές και ιστορικές επαναλήψεις
Ένα από τα μεγαλύτερα παράδοξα της σύγχρονης επιστήμης είναι ότι ενώ συνθέτει μια ηγεμονική κουλτούρα,…
Από όλες τις προφητικές γνώσεις που μπορεί να βρει κανείς στο κλασικό μυθιστόρημα του Όργουελ,…
Το 1784, σε ένα δοκίμιό του με τίτλο αυτή την ερώτηση: "Was ist Aufidarung?", ο…
Υπάρχουν δύο απαραίτητα στοιχεία για τη γνώση: το υποκείμενο της γνώσης (ο γνωρίζων, ή ο…
Ένα μικρό αφιέρωμα στον συγγραφέα και ψυχολόγο Daniel Kahneman που διακρίθηκε για το έργο του…
Για κάποιους είναι τόσο εύκολο να ερωτευτούν με μια ιδέα όσο και έναν άνθρωπο. Οι…