“Εγκώμιο του εγκλήματος” , Καρλ Μαρξ

bralds_marx-s (2)


Aνεξάρτητα αν συμφωνεί κανείς ή όχι το παρακάτω είναι ένα κείμενο που  προβληματίζει.

“Ο φιλόσοφος παράγει ιδέες, ο ποιητής ποιήματα, ο πάστορας κηρύγματα, και ούτω καθεξής. Ο εγκληματίας παράγει εγκλήματα. Αν προσέξουμε καλύτερα πώς σχετίζεται αυτός ο τελευταίος κλάδος παραγωγής με το κοινωνικό σύνολο, θ’ απαλλαγούμε από πολλές προκαταλήψεις. Ο εγκληματίας δεν παράγει μόνο εγκλήματα, αλλά και ποινικό δίκαιο και τον καθηγητή που διδάσκει ποινικό δίκαιο και, συνάμα, το αναπόφευκτο σύγγραμα με το οποίο ο ίδιος καθηγητής ρίχνει στην αγορά τις παραδόσεις του εν είδει “εμπορεύματος”. Έτσι πολλαπλασιάζεται ο εθνικός πλούτος, για να μην αναφέρουμε την ατομική απόλαυση που παρέχει το χειρόγραφο του συγγράμματος στο δημιουργό του, όπως μας λέει ένας πολύ αξιόπιστος μάρτυρας, ο καθηγητής Roscher. [1]

Πέραν τούτο, ο εγκληματίας παράγει ολόκληρη την αστυνομία και την ποινική οικονομία, κλητήρες, δικαστές, δήμιους, ενόρκους και λοιπά· όλοι αυτοί οι ετερόκλητοι επαγγελματικοί κλάδοι, που αποτελούν ισάριθμες κατηγορίες του κοινωνικού καταμερισμού της εργασίας, αναπτύσσουν διάφορες ικανότητες του ανθρώπινου πνεύματος, φτιάχνουν νέες ανάγκες αλλά και νέους τρόπους για την ικανοποίησή τους. Και μόνο τα βασανιστήρια έγιναν αφορμή για τις ευφυέστερες μηχανικές εφευρέσεις, ενώ πλήθος τίμιοι χειρωνάκτες απασχολούνται στην παραγωγή των σχετικών εργαλείων.

Ο εγκληματίας παράγει μια εντύπωση, εν μέρει ηθική, εν μέρει τραγική, αναλόγως, κι έτσι προσφέρει μια “υπηρεσία” στη διακίνηση των ηθικών και αισθητικών συγκινήσεων του κοινού. Δεν παράγει μόνο συγγράμματα ποινικού δικαίου, ούτε απλώς τους ποινικούς κώδικες και τους νομοθέτες, παράγει και τέχνη, ωραία λογοτεχνία, μυθιστορήματα, ακόμη και τραγωδίες, όπως αποδεικνύουν όχι μόνο η Ενοχή του Müllner [2] και οι Ληστές του Schiller, αλλά επίσης ο Οιδίπους (του Σοφοκλή) και ο Ριχάρδος ο Τρίτος (του Shakespeare). Ο εγκληματίας σπάζει την μονοτονία και την καθημερινή ασφάλεια της αστικής ζωής. Έτσι την προστατεύει από την τελμάτωση και προκαλεί την ανήσυχη ένταση και την κινητικότητα, χωρίς τις οποίες θα αμβλυνόταν ακόμη και η ορμή του ανταγωνισμού. Δίνει, λοιπόν, ένα κίνητρο στις παραγωγικές δυνάμεις. Το έγκλημα αποσύρει από την αγορά εργασίας ένα τμήμα του περιττού πληθυσμού, οπότε μειώνει τον ανταγωνισμό μεταξύ των εργατών, εμποδίζοντας, ως ένα βαθμό, την πτώση του μισθού κάτω από ένα ελάχιστο όριο, ενώ παράλληλα ο αγώνας εναντίον του εγκλήματος απορροφά ένα άλλο τμήμα του ίδιου πληθυσμού. Άρα, ο εγκληματίας αναδεικνύεται σε μιαν από εκείνες τις φυσικές “εξισορροπήσεις” που αποκαθιστούν το σωστό επίπεδο και ανοίγουν μια ολόκληρη προοπτική “ωφέλιμων κλάδων απασχόλησης”.

surreal-life-1

Οι επενέργειες του εγκλήματος στην εξέλιξη των παραγωγικών δυνάμεων θα μπορούσαν να αποδειχθούν ως την τελευταία λεπτομέρεια. Οι κλειδαριές θα είχαν αποκτήσει τη σημερινή τους αρτιότητα, αν δεν υπήρχαν κλέφτες; Η νομισματοκοπία θα έφτανε στην τωρινή της τελειότητα, αν δεν υπήρχαν παραχαράκτες; Το μικροσκόπιο θα έβρισκε ποτέ τρόπο να περάσει στη συνήθη εμπορική σφαίρα (βλ. και Babbage [3]), αν δεν γινόταν απάτη στο εμπόριο; Τέλος, η εφαρμοσμένη χημεία δεν οφείλει στη νοθεία των εμπορευμάτων και στην προσπάθεια ανακάλυψης της όσα ακριβώς οφείλει και στον τίμιο παραγωγικό ζήλο; Το έγκλημα επινοεί διαρκώς νέα επιθετικά μέσα για να προσβάλει την ιδιοκτησία, κι έτσι γεννά και νέα αμυντικά μέσα, οπότε επιδρά παραγωγικά στην ανακάλυψη νέων μηχανών – όπως ακριβώς και οι απεργίες.Ας αφήσουμε όμως τη σφαίρα του ιδιωτικού εγκλήματος: Χωρίς εθνικό έγκλημα θα μπορούσε να υπάρξει παγκόσμια αγορά; Θα υπήρχαν έθνη; Άραγε το δέντρο της αμαρτίας δεν είναι, ταυτόχρονα, και δέντρο της γνώσης, από την εποχή του Αδάμ ως σήμερα;

Στο Μύθο των Μελισσών (1705), ο Mandeville [4] έχει αποδείξει την παραγωγική δύναμη που διαθέτουν όλα τα πιθανά είδη επαγγελμάτων, αλλά και το γενικό συμπέρασμα όλου αυτού του επιχειρήματος:

“Αυτό που ονομάζουμε στον κόσμο μας Κακό, είτε ηθικό είτε φυσικό, είναι η μεγάλη αρχή που μας κάνει κοινωνικά πλάσματα, η σταθερή βάση, η ζωή και το στήριγμα όλων των τεχνών και των ενασχολήσεων ανεξαιρέτως· και τη στιγμή που θα έπαυε να υπάρχει το Κακό, η κοινωνία θα ήταν καταδικασμένη να φθαρεί, αν όχι να καταποντιστεί αύτανδρη.”

Μόνο που, βέβαια, ο Mandeville ήταν απείρως πιο τολμηρός και έντιμος από τους φιλισταίους απολογητές της αστικής κοινωνίας.”

Σημειώσεις:

[1] Roscher, Wilhelm Georg Friedrich (1817-1894). Ιδρυτής της παλαιότερης ιστορικής σχολής της πολιτικής οικονομίας στη Γερμανία.

[2] Müllner, Amandus Gottfried Adolf (1774-1829). Κριτικός και ποιητής.

[3] Babage, Charles (1792-1871). Άγγλος μαθηματικός, μηχανικός και οικονομολόγος.

[4] Mandeville, Bernard de (1670-1733). Άγγλος σατιρικός συγγραφέας, γιατρός και οικονομολόγος.

Πηγήhttp://allotriosi.wordpress.com

Αντικλείδι , https://antikleidi.com

Συναφές: 

Οι λειτουργίες του χρήματος – ο νόμος της αξίας

Έξι Εύκολα Κομμάτια Πολιτικής Φιλοσοφίας 

Στέφανο Ροντοτά : Η μάχη για τα κοινά αγαθά 

Γιατί οι οικονομικές κρίσεις είναι «ορθολογικές»

Σχετικά Άρθρα

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -


- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

7 CommentsΣχολιάστε

  • Μάλλον υπερεκτιμάται η αξία του “Κακού” στο παραπάνω κείμενο.
    Είναι, βέβαια, συστατικό στοιχείο της ελευθερίας (με την έννοια της ελεύθερης επιλογής) του ανθρώπου.

  • Ομολογώ πως δεν είχα διανοηθεί ποτέ αυτή την οπτική του εγκλήματος.

  • μας βάζετε φιλοσοφικές ασκήσεις που λειτουργούν ως ακονιστήρι του μυαλού μας , σε τέτοια όρια όμως δεν είναι δύσκολο κανείς να κοπεί διανοητικά. Αντε να τα “βάλεις” τώρα με τον Μάρξ και να προσπαθείς ν αντικρούσεις ορθολογικά τα επιχειρήματα που θέτει…
    Μήπως καλύτερα να εγκληματίσουμε?

  • O παραλογισμός του άρθρου και η φαινομενική του ορθή λογική είναι εντυπωσιακά στοιχεία. Αποσπώ δύο από τα παραδείγματα που σοφιστικά αναφέρει:
    “Οι κλειδαριές θα είχαν αποκτήσει τη σημερινή τους αρτιότητα, αν δεν υπήρχαν κλέφτες; Η νομισματοκοπία θα έφτανε στην τωρινή της τελειότητα, αν δεν υπήρχαν παραχαράκτες;”

    Και εκθέτω τον αντίλογό μου:
    Αν οι άνθρωποι ήταν δίκαιοι και τίμιοι, δεν θα υπήρχαν διαρρήξεις. Κι αν δεν υπήρχαν διαρρήκτες, δεν θα υπήρχε ανάγκη καν για κλειδαριές.
    Ομοίως και με την κοπή νομισμάτων.
    Αντί λοιπόν μια κοινωνία να αναλώνεται στην ουτοπική απάλειψη του κάθε είδους εγκλήματος, θα μπορούσε να αφιερωθεί στην εξίσου ουτοπική, αλλά εξόχως πιο εποικοδομητική, καλλιέργεια του ανθρώπινου πνεύματος και της ψυχής, με στόχο (ουτοπικό) την τελική απάλειψη του εγκλήματος.
    Αν κανείς λοιπόν, τα δει όλα αυτά μέσα από κοινωνικό πρίσμα, τότε ναι, ο εγκληματίας πάει τον κόσμο μπροστά ( ! ). Αν όμως δει το όλο πράγμα μέσα από φιλοσοφική σκοπιά, το άρθρο είναι προκλητικά παραπλανητικό έως και διεστραμμένο.

    • Πιστεύω ότι ο Μαρξ είναι επηρεασμένος από την οπτκή του Έγελου για την σύγκρουση (του παγκόσμιου πνεύματος της ιστορίας με την εκάστοτε κατάσταση του εαυτού του) και τον πόλεμο (ως κάτι που απότρεπει τα “νερά” από το να λιμνάζουν). Και τα δύο αυτά τα έβλεπε θετικά ( Γαλλική Επανάσταση η οποία έγινε όταν ο Έγελος ήταν 19 χρονών και οι ακόλουθοι πόλεμοι με τις δυνάμεις του “Παλαιού Καθεστώτος”). Ας μην ξεχνάμε πως στην εποχή τους δεν είχαν ανακάλυφθει ακόμα τα όπλα μαζικής καταστροφής τα οποία έχουν δει σήμερα τα μάτια μας.
      Όσον αφορά το έγκλημα, μου φαίνεται ότι ο Μαρξ αποδίδει την τάση αυτή στην ίδια την κοινωνία (“Το έγκλημα αποσύρει από την αγορά εργασίας ένα τμήμα του περιττού πληθυσμού, οπότε μειώνει τον ανταγωνισμό μεταξύ των εργατών, εμποδίζοντας, ως ένα βαθμό, την πτώση του μισθού κάτω από ένα ελάχιστο όριο, ενώ παράλληλα ο αγώνας εναντίον του εγκλήματος απορροφά ένα άλλο τμήμα του ίδιου πληθυσμού. Άρα, ο εγκληματίας αναδεικνύεται σε μιαν από εκείνες τις φυσικές εξισορροπήσεις” που αποκαθιστούν το σωστό επίπεδο και ανοίγουν μια ολόκληρη προοπτική “ωφέλιμων κλάδων απασχόλησης”.) Τα εγκλήματα που έχουν ως στόχο την επιβίωση του πράττοντος είναι ενέργειες που προκαλούνται από την ίδια την (καπιταλιστική) κοινωνία, εφόσον η ίδια δεν μπορεί να διατηρήσσει και να θρέψει όλα τα μέλη της (την βολεύει κιόλας σύμφωνα με τον Μαρξ). Έχω την εντύπωση ότι σε αυτά αναφέρεται και όχι σε εγκλήματα οργής, ζήλιας, φόβου ή εντός στρατιωτικών διενέξεων προς αμάχους.

      Οποτε η λεγόμενη “ουτοπική απάλειψη” δεν αφορά όλων των ειδών τα εγκλήματα αλλά μόνο αυτά που έχουν να κάνουν με την εύρεση κάποιου τρόπου επιβίωσης. Κι εφόσον είναι οι ίδιες οι βιωτικές προϋποθέσεις που τα προκάλουν, στόχος θα έπρεπε αρχικά να είναι η αλλαγή των ίδιων των συνθηκών. Βέβαια για τον Μαρξ είναι σημαντική η πράξη μέσω της οποίας αλλάζουν μελλοντικά τόσο οι κοινωνικές συνθηκες όσο και το ίδιο το πράττων υποκείμενο (οπότε δεν αποκλείεται και η φιλοσοφική διαπαιδαγώγηση).

  • Με τη λογική αυτή, είμαστε και υπέρ του πολέμου, καθότι μέσω του πολέμου και για την κατατρόπωση του εχθρού, η ανθρωπότητα έχει σημειώσει τρομερή πρόοδο σε πολλούς τομείς της τεχνολογίας. Είμαστε όμως υπέρ; Μήπως τελικά έχει να κάνει ακριβώς με τη γωνία και το πρίσμα θέασης; Και μήπως η γωνία έχει να κάνει με την προσωπική καλλιέργεια και ευαισθησία; Και τελικά με την Ψυχή και το Πνεύμα; Όμως, πώς διαμορφώνονται η ψυχή και το πνεύμα, αυτό είναι άλλο μεγάλο αίνιγμα και σημείο τριβής από αρχαιοτάτων χρόνων.

  • Συμφωνώ με την γνώμη του κ Β. Μούσκουρη,νομίζω ,όμως,ότι η διάπραξη του εγκλήματος βρίσκεται στην ψυχοσύνθεση του ανθρώπου και η Παιδεία επιδρά λιγο στην βελτίωση του.Ίσως περισσότερο αποτρεπτικό στοιχείο να είναι ο φόβος.