Είστε δημοκρατικός τύπος ανθρώπου;

“Περάσαμε” τα μέλη της ομάδας από εξετάσεις “δημοκρατικότητας” κατά Maslow. Μετά βίας πιάσαμε την βάση…… Εσείς τι είδους προσωπικότητα είστε; Διαβάστε και απαντήστε. Με ειλικρίνεια. Περιμένουμε τα σχόλια σας.

Ο Maslow προτείνει τις ακόλουθες διαφορές μεταξύ της ‘αυταρχικής’ και της ‘δημοκρατικής προσωπικότητας’:

Η αυταρχική προσωπικότητα δείχνει μια προτίμηση για την ιεραρχία. « Οι άνθρωποι κατατάσσονται σε μια κάθετη κλίμακα ως εάν να βρίσκονταν σε μια σκάλα. Η αυταρχική προσωπικότητα διαχωρίζει τους ανθρώπους σε αυτούς που βρίσκονται επάνω και σε αυτούς που βρίσκονται κάτω από αυτόν σε αυτή την σκάλα. Το δημοκρατικό πρόσωπο αντιθέτως, τείνει (στην καθαρή περίπτωση), να σέβεται τα άλλα ανθρώπινα όντα ως κατά βάση διαφορετικά το ένα από το άλλο, παρά ως καλύτερους ή χειρότερους. Είναι πιο πρόθυμο να δεχτεί τις προτιμήσεις, τους στόχους και την προσωπική αυτονομία τους όσο κανένας γύρω δε βλάπτεται. Επιπλέον, νοιώθει συμπάθεια παρά δυσαρέσκεια για τους άλλους και θεωρεί πως, όταν τους δίνεται η ευκαιρία, οι άνθρωποι είναι κυρίως καλοί παρά κακοί »
Η αυταρχική προσωπικότητα επιδεικνύει την τάση να γενικεύει την ‘ανωτερότητα’ και την ‘κατωτερότητα’. Οι ισχυρότεροι άνθρωποι θεωρούνται ανώτεροι σε όλους τους τομείς. Στα όρια της καρικατούρας, το αναγνωρίζουμε στην προσωπολατρία που περιέβαλλε δικτάτορες όπως ο Μάο και ο Κιμ Ιλ Σουνγκ. Η προπαγάνδα σταδιακά μετατρέπει τέτοιους χαρακτήρες σε ικανούς ηγέτες ή ξεχωριστούς συγγραφείς, καλλιτέχνες, επιστήμονες ή αθλητές. Αυτός ο τύπος προσωπολατρίας ευνοείται από την τάση των αυταρχικά σκεπτόμενων ανθρώπων να γενικεύουν. Το δημοκρατικά σκεπτόμενο άτομο δε δείχνει αυτή την τάση για γενίκευση, παρά βλέπει την ανωτερότητα ή κατωτερότητα μόνο σε συγκεκριμένους τομείς και σε σχέση με την ικανότητα αποτελεσματικής εκπλήρωσης κάποιων εργασιών.
Η αυταρχική προσωπικότητα δείχνει μία μεγάλη δίψα για εξουσία. Η δημοκρατική προσωπικότητα αποζητά περισσότερο την ισχύ παρά την εξουσία.
Η αυταρχική προσωπικότητα επιδεικνύει μια ισχυρή τάση να βλέπει τους άλλους «ως εργαλεία, ως μέσα για το σκοπό του, σαν πιόνια στη σκακιέρα του, σαν αντικείμενα προς εκμετάλλευση.» Εδώ εντοπίζουμε έναν άλλο λόγο του γιατί ένα αυταρχικό άτομο συνήθως αντιτίθεται στη δημοκρατία.

Εσωτερική παρώθηση (motivation) και δημοκρατική προδιάθεση

Ο αυτοπραγματούμενος (self-actualizing) άνθρωπος του Maslow είναι αυτός που οι καθημερινές του δράσεις και συναισθήματα για τη ζωή δεν κυριαρχούνται από τις βασικές ανάγκες που έχουν μείνει ανεκπλήρωτες. Οι αυτοπραγματούμενοι άνθρωποι δρουν μέσα από πολύ ισχυρά, προσωπικά, εσωτερικά κίνητρα: «…..όπως το δέντρο χρειάζεται ήλιο, νερό και φαγητό, έτσι οι περισσότεροι άνθρωποι χρειάζονται αγάπη, ασφάλεια και την ικανοποίηση των υπόλοιπων βασικών αναγκών που μπορεί να γίνει μόνο μέσω του εξωτερικού κόσμου».

Ένα από τα πιο εκπληκτικά χαρακτηριστικά αυτού του ανθρώπου, στο οποίο ο Maslow δίνει ιδιαίτερη έμφαση είναι η ‘δομή δημοκρατικού χαρακτήρα’ : «Όλα μου τα υποκείμενα χωρίς εξαίρεση μπορούν να θεωρηθούν δημοκρατικοί άνθρωποι με τη βαθύτερη δυνατή έννοια (…) Αυτοί οι άνθρωποι έχουν όλα τα εμφανή, εξωτερικά δημοκρατικά γνωρίσματα. Μπορούν να είναι και είναι φιλικοί με κάθε είδους χαρακτήρα, ανεξαρτήτως τάξης, εκπαίδευσης, πολιτικών πεποιθήσεων, φυλής ή χρώματος. Ως εκ τούτου, συχνά φαίνεται σαν να μην έχουν επίγνωση αυτών των διαφορών, που για τον μέσο άνθρωπο είναι τόσο προφανείς και σημαντικές. Δεν έχουν μόνο αυτό το πλέον εμφανές γνώρισμα, αλλά το δημοκρατικό τους αίσθημα πηγαίνει ακόμη πιο βαθιά. Για παράδειγμα, θεωρούν δυνατό να μάθουν από καθένα που έχει κάτι να τους διδάξει – ανεξάρτητα από τι άλλα χαρακτηριστικά μπορεί να έχει. Σε μια τέτοια μαθησιακή σχέση, δεν προσπαθούν να κρατήσουν καμιά εξωτερική ‘αξιοπρέπεια’ ούτε στάτους ούτε ηλικιακό πρεστίζ ή κάτι τέτοιο. Μπορεί ακόμη και να ειπωθεί πως τα υποκείμενά αυτά μοιράζονται ένα γνώρισμα που μπορούμε να αποκαλέσουμε ως ενός είδους ‘ταπεινοφροσύνη’. Έχουν σχεδόν όλοι επίγνωση της αξίας τους, έτσι που δεν υπάρχει καμία δουλοπρέπεια ή μηχανορραφία και υπολογισμός. Έχουν επίσης επίγνωση του πόσα λίγα γνωρίζουν οι ίδιοι σε σύγκριση με το τι θα έπρεπε να ξέρουν ή γνωρίζουν άλλοι. Για αυτό το λόγο μπορούν χωρίς καμία υποκρισία να δείχνουν σεβασμό ακόμη και ταπεινοφροσύνη, έναντι αυτών που μπορούν να τους διδάξουν κάτι που δε γνωρίζουν, ή έχουν μια ικανότητα που δεν έχουν εκείνοι. (…) Αυτοί οι άνθρωποι, ελίτ οι ίδιοι, επιλέγουν την ελίτ των φίλων τους, αλλά αυτή είναι μια ελίτ χαρακτήρα, ικανότητας και ταλέντου, παρά γέννησης, φυλής, αίματος, ονόματος, οικογένειας, ηλικίας, νιότης, φήμης ή ισχύος. Πιο βαθιά αλλά και πιο ασαφής, είναι η τάση τους να δείχνουν κάποιο σεβασμό σε οποιοδήποτε άνθρωπο, μόνο επειδή είναι ένα ανθρώπινο όν…»

Ο Maslow επομένως, θεωρεί το ‘αυτοπραγματούμενο άτομο’ ως ένα πραγματικά δημοκρατικό ον. Αντιθέτως, η αυταρχική διάθεση είναι μία στάση που πηγάζει από την έλλειψη ικανοποίησης των βασικών αναγκών.

Οι χαρακτηρισμοί του Maslow για τις δημοκρατικές και αυταρχικές προσωπικότητες αντιστοιχούν στη διάκριση που κάνει ο Putnam μεταξύ πολιτειότητας (civicness) και μιας “ανήθικης ομαδικότητας” (amoral familiarism).

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι άνθρωποι και οι κοινωνίες και των δύο τύπων μοιάζουν να διαιωνίζουν και να δυναμώνουν τους εαυτούς τους. Η δημοκρατία και η διάθεση για συμμετοχή παράγουν περισσότερη δημοκρατία και περισσότερη συμμετοχή. Από την άλλη, σύμφωνα με τον Maslow, οι αυταρχικές προσωπικότητες μπορεί να κάνουν τις κοινωνίες να γίνουν λιγότερο δημοκρατικές. Μετασχηματίζουν την κοινωνία κατά την εικόνα της κοινωνικής ζούγκλας στην οποία πιστεύουν – στην οποία ο ισχυρός αποκτά απεριόριστη ισχύ επί του αδύνατου.